باید و نبایدهای مرمت و بهسازی بافت تاریخی و فرسوده

از گذشته تاکنون، بناهای میراثی و تاریخی، بیشترین لطمه را از ناحیه‌ حفظ و نگهداری متحمل شده‌ است، اگر به سال‌های نه چندان دور بازگردیم، آسیب وارد شده به بنای ارگ کریمخانی یا پس از آن مشکلاتی که برای بازار و حمام و حتی مسجد وکیل حادث شد و …. ریشه در یک زمین دارد و آن هم زمین نبود اعتبار مناسب و ردیف اعتباری مشخص و پایدار از یک سو و البته ناتوانی برخی مدیران و مسئولان در تحقق اعتبارات مصوب است؛ زمینی که حالا بعد از سال‌های سال، آنقدر سفت شده که نفوذ در آن حتی برای مسئولان دلسوز و کارآمد و با پشتکار هم، سخت شده است.

این مشکل در حالیست که شهرهایی نظیر شیراز و استان‌هایی نظیر فارس که به واسطه تعدد آثار و ابنیه تاریخی در گستره ادوار مختلف، به واسطه جذب گردشگر در بخش‌های مختلف مذهبی، تاریخی و طبیعی، قادر به اداره بخش مهمی از مسائل خود خواهد بود، اگر درآمدهای حاصله، مستقیما به جیب استان واریز شده و مدیریت آن در اختیار دستگاه‌های تصمیم‌ساز و مدیریتی استانی بود.

در کنار بناها و آثار تاریخی ارزشمند، توجه به بافت‌های تاریخی نیز در سال‌های اخیر، به عنوان یک اولویت در زمینه توسعه گردشگری مد نظر مسئولان قرار گرفته است، این مهم در شهری نظیر شیراز که به واسطه وجود حرم‌های مطهر امامزادگان و مساجد و بقاع و … دارای جاذبه مذهبی ویژه در حوزه گردشگری و زیارتی است.

شیراز، حرم سوم اهل بیت(ع)، طی سال‌های اخیر شاهد تلاش‌هایی از سوی مسئولان و دستگاه‌های مسئول برای بهسازی و مناسب سازی بخشی از بافت تاریخی، خصوصا محدوده اطراف حرم‌های مطهر حضرت شاهچراغ(ع)، سیدعلاءالدین حسین(ع) و دیگر حرم‌های مطهر بوده‌ایم، اقداماتی که با اهداف مختلف خصوصا مناسب سازی بافت پیرامونی حرم‌ها و جبران ضعف در جذب گردشگران مذهبی و زائران داخلی و خارجی، از سوی دستگاه‌های مختلف به ویژه شهرداری شیراز اجرا شده و همچنان تداوم دارد.

به گزارش ایسنا، اقدامات اجرایی شده، از نگاه برخی صاحب‌نظران مناسب و از دید برخی دیگر نه چندان مناسب، ارزیابی شده است؛ عده‌ای اعتقاد دارند که اقدامات خوب بوده و می‌تواند در همین مسیر ادامه یابد و شمار بیشتری معتقد هستند که ذات اجرای طرح‌هایی برای بهسازی و مناسب سازی و زیباسازی بافت بسیار شایسته است اما آنچه در بخش‌هایی از این اقدامات نظیر رنگ آمیزی دیوارها و اجرای طرح‌هایی مشابه در سراسر بخش‌های بافت اجرا می‌شود، فاقد دیدگاه و زیرساخت کارشناسی است و باید بیشتر در مورد آن تامل کرد. 

شکیبا هاشمیان دانش آموخته و  فعال گردشگری که از اهالی کوچه قوام است، در گفت و گو با ایسنا، گفت: کوچه تاریخی قوام واقع در خیابان لطفعلی خان زند، یکی از مهمترین گذرهای تاریخی شیراز به شمار می رود که در دوره‌ای تاریخی، محل سکونت خاندان قوام از خاندان‌های دیوان سالار دوره قاجار بوده که جایگاه و نفوذ زیادی در حکومت داشته و حدود دویست سال کلانتر و حاکم فارس بودند.

این دانش آموخته رشته گردشگری ادامه داد: کوچه قوام به دلیل موقعیت خوب تاریخی همواره مورد توجه گردشگران است اما از سوی میراث تا کنون برای مرمت آن اقدامی نشده است.

هاشمیان گفت: اهالی کوچه قوام برای حفظ این گذر تلاش زیادی کرده و گاهی به صورت خودکار به رنگ آمیزی معابر این محله می پردازند، اما اگرچه رنگ آمیزی چهره خوبی را به این محله خواهد داد اما با بارش باران این رنگ ها وجه کوچه را از بین برده و حتی باعث بد چهره شدن دیوارها می شوند. 

رضا زارع یکی دیگر از اهالی محله قوام در رابطه با این گذر تاریخی، به ایسنا گفت: بیشتر خانه های تاریخی قوام خالی از سکنه و درحال تخریب است و مالکین آنها تصوری از مرمت و احیای این خانه ها نداشته و قصد فروش ملک خود را دارند که همین باعث می شود افراد غیر بومی یا اتباع به این محله سکونت کنند.

وی ادامه داد: بومیان محله قوام به مرور زمان آموخته اند که با دوچرخه و موتورسیکلت از کوچه های تاریخی عبور و آن ها را از آسیب حفظ کنند، اما بازدید کنندگان از بافت این مهم را رعایت نکرده و باعث تخریب های پیاپی کناره های دیوارها می شوند که نیازمند فرهنگ سازی یا ایجاد یک زیر ساخت اصولی برای رفع این مشکل هستیم.

زارع اضافه کرد: رنگ آمیزی دیواره‌ها، به دلیل کم توجهی به انتخاب رنگ و طرح، بعضا تناسبی با محیط نداشته و در مواردی با کوچکترین بارندگی یا تابش نور خورشید، بد فرم می‌شود؛ به نظر می‌رسد که طراحی در موضوع مرمت و بهسازی هر بخش از بافت باید با توجه به اصالت آن بخش انجام شود.

یک کارشناس مرمت و شهرسازی در گفت و گو با ایسنا در این باره گفت: رنگ آمیزی به جای مرمت امری نادرست و غیر اصولی است زیرا رنگ آمیزی باید بر پایه الگوهای تاریخی باشد و نیازمند نگاه مهندسی است و این امر نه تنها کمک کننده نیست بلکه باعث آسیب به اصالت و چهره بافت نیز می شود.

خشایار شیبانی خاطرنشان کرد: رنگ آمیزی برای بافت های فرسوده مانعی ندارد اما در بافت ارزشمند تاریخی، این یک اقدام مهندسی و مناسبی نیست.

وی افزود: شیراز دارای ۴۶۰ هکتار بافت تاریخی نیازمند مرمت و ۹ شهر تاریخی است که مرمت آنها زمان بر و نیازمند اعتبارات سنگینی است که میراث به تنهایی قادر به مقبولیت آن نیست، زیرا تعدد بافت های مهم زیاد و بودجه میراث در برابر این حجم از میراث اندک است.

شیبانی ادامه داد: مرمت بافت ها نیازمند همکاری مالی و فکری دیگر ارگان ها نیز می باشد که شهرداری با اختصاص بودجه در این زمینه می تواند نقش مهمی را ایفا کند.

وی با بیان اینکه مردم نیز باید در این امر سهیم بوده و به تسریع مرمت و احیای بافت کمک کنند، گفت: دوران بارندگی می تواند برای برخی از بناهای مهم که در فصول مختلف سست شده اند، مخرب باشد برای جلوگیری از این امر میراث باید مرمت  ا بررسی مسیرهای خروج آب را در دستورکار خود قرار دهد.

شیبانی گفت: متاسفانه دوران بارندگی همیشه برای اهالی بافت نشین شیراز نگران کننده بوده زیرا جاری شدن آب بر روی سقف های گلی باعث تخریب آن ها شده و مرمت مکرر آن ها را می طلبد؛ این موضوع باید قبل از آغاز فصل بارندگی مد نظر قرار گیرد.

به گزارش ایسنا، شیراز به واسطه برخورداری از جاذبه‌های مختلف، شهری چند وجهی در حوزه گردشگری محسوب می‌شود، اما کمتر زمانی همه ظرفیت‌های آن در کنار هم با هدف توسعه اقتصادی مد نظر قرار گرفته است؛ این شهر می‌تواند با بهره‌گیری مناسب از ظرفیت گردشگری مذهبی، تاریخی، سلامت، طبیعی و … مقصدی مهم برای شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی باشد و دوران مطلوب رونق اقتصادی و رفاه اجتماعی را تجربه کند.

انتهای پیام