با ۷ گنجینه تاریخی ویران ‌شده در جنگ آشنا شوید

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۸/۰۶/۱۴ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۵ به‌روزرسانی شده است.}

جنگ تبعات فراوانی برای مردم سرزمین‌های مختلف دارد. ویران شدن آثار تاریخی تنها گوشه کوچکی از صدماتی است که جنگ به بار می‌آورد. گنجینه‌های تاریخی فراوانی تابه‌حال در جریان جنگ‌های داخلی یا بین‌المللی به‌کلی ویران شده‌اند؛ به‌نحوی که دیگر هیچ مسافری نمی‌تواند عظمت و شکوه آن‌ها را ببیند. در قرن اخیر بحران‌ها و جنگ‌های متعددی در گوشه و کنار دنیا روی داده است. این جنگ‌ها به نابودی یادبودها و آثار تاریخی از گوشه و کنار دنیا منجر شده‌اند. بیشتر این ویرانی‌ها در منطقه خاورمیانه است؛ ولی جنگ در آسیا و اروپا هم به بسیاری از آثار فرهنگی و تاریخی آسیب زده است.

در ادامه هفت مورد از این آثار تاریخی باشکوه را معرفی می‌کنیم که در جنگ ویران شدند و هرگز فرصت دوباره پیدا نمی‌کنیم تا آن‌ها را در ظاهر و شکلی اصلی‌شان ببینیم.

منطقه تاریخی صنعا، یمن

این منطقه برای اولین بار بیش از ۲۵۰۰ سال پیش، محل سکونت بشر بود. شهر قدیمی صنعا در یمن با بناهای چند طبقه و زیبایش شناخته می‌شود که در مساحتی محدود در کنار هم ساخته شده‌اند. این ساختمان‌های دیدنی و چشم‌نواز که قدمت بیشتر آن‌ها به قبل از قرن یازدهم برمی‌گردد، به زیبایی تمام با تزیینات جذاب گچی، مزین شده است.

این منطقه در زمان اوج شکوه خود، هزارتویی جذاب و دیدنی از مساجد، خانه‌ها و حمام‌های سنتی بود؛ ولی بیشتر این منطقه قدیمی که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده بود، در سپتامبر سال ۲۰۱۵ در حمله عربستان سعودی، ویران شد. با توجه به اینکه جنگ در یمن هنوز ادامه دارد، هنوز زود است که مشخص کنیم نتایج و پیامدهای طولانی‌مدت جنگ در این منطقه تاریخی، تا کجا ادامه دارد.

کلیسای یادبود قیصر ویلهلم، برلین، آلمان

این کلیسا به افتخار اولین امپراتور آلمان در انتهای قرن نوزدهم میلادی ساخته شد. کلیسای یادبود قیصر ویلهلم به سبک نئوگوتیک ساخته شده بود و در یک میدان عمومی در مرکز آلمان غربی دوران جنگ سرد قرار داشت. امروزه این کلیسا با فروشگاه‌های مدرن و دفاتر تجاری احاطه شده است. این قضیه اتفاقی نیست. این کلیسا تنها ساختمان این میدان بود که در جریان بمباران‌های آخرین روزهای جنگ جهانی دوم، به‌طور کلی از روی نقشه شهر حذف نشد.

با وجود اینکه این کلیسا بهتر از سایر بناهای اطرافش مقاومت کرد؛ ولی در آوریل ۱۹۴۵ تقریبا به‌طور کامل تخریب شد. تنها بخش‌هایی از برج غربی بنا باقی مانده است. اهالی برلین به این ساختمان ویرانه، لقب دندان توخالی داده‌اند. چون فقط یک پوسته خالی از آن باقی مانده است.

کلیسای جدیدی بین سال‌های ۱۹۵۹ و ۱۹۶۱ ساخته شد که شامل بقایای کلیسای قرن نوزدهمی است و یک برج جدید هم دارد. در طراحی مدرن و بیضی این کلیسا، شیشه‌های رنگی آبی وجود دارد که عبور نور از آن‌ها، رنگ و جذابیت خاصی به فضای داخلی کلیسا می‌دهد. این کلیسا به‌عنوان یک یادبود ضدجنگ باقی مانده است.

تندیس‌های بودا در بامیان، افغانستان

بامیان در افغانستان یکی از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو و میزبان دو تندیس بزرگ بودا بود. این تندیس‌ها ۱۵۰۰ سال پیش از سنگ تراشیده شده بودند و در حفره‌هایی تراشیده شده در صخره‌ها قرار گرفته بودند. یکی از آن‌ها ۵۳ متر و دیگری ۳۵ متر ارتفاع داشت و تا قبل از تخریب به‌عنوان بلندترین تندیس‌های سنگی بودا شناخته می‌شدند.

در ماه مارس ۲۰۰۱ همه چیز تغییر کرد. نیروهای طالبان به فتوای ملا محمد عمر به روی مجسمه‌های غول‌پیکر بامیان آتش گشودند تا در شامگاه یازده مارس از این دو تندیس باشکوه تنها دو حفره باقی ماند.

این دو تندیس ویران شدند؛ ولی حفره‌های بزرگی که در آن‌ها این تندیس‌ها قرار گرفته بودند هنوز وجود دارند. یکی از آن‌ها به‌اندازه‌ای بزرگ است که مجسمه آزادی در آن جای می‌گیرد.

خانه اپرای سلطنتی، والتا، مالت

خانه اپرای سلطنتی توسط معمار انگلیسی یعنی ادوارد میدلتون باری طراحی شده بود و در سال ۱۸۶۶ به روی عموم مردم گشوده شد. این عمارت به سبک نئوکلاسیک طراحی شده بود و یکی از زیباترین بناهای والتا به شمار می‌رفت؛ ولی بخت و اقبال با آن یار نبود.

تنها هفت سال بعد از افتتاح این مجموعه، در زمان برگزاری یک اپرا، آتش‌سوزی در این ساختمان رخ داد که خسارات زیادی به این بنا زد. چهار سال و نیم مرمت و بازسازی آن طول کشید و ۴ هزار پوند انگلیس هزینه داشت که به پول امروز برابر با ۳۰۰ هزار دلار است.

این آتش‌سوزی با اینکه خسارات زیادی به این بنا زد؛ ولی در برابر ویرانی شامگاه هفتم آوریل ۱۹۴۲ آسیب قابل توجهی نبود. نیروی هوایی آلمان نازی در این تاریخ، خانه اپرای سلطنتی را هدف بمباران قرار داد و یکی از مهم‌ترین بناهای فرهنگی مالت را ویران کردند.

تلاش‌های زیادی از بعد از جنگ جهانی دوم برای بازسازی این مجموعه صورت گرفته است؛ ولی به‌دلایل مختلف هیچ‌کدام به نتیجه نرسیده است. اکنون پوسته‌ای از این بنا باقی مانده است. امروزه و از سال ۲۰۱۳ اینجا به‌عنوان یک تئاتر روباز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معبد بل، پالمیرا، سوریه

معبد بل که گاهی با عنوان مهم‌ترین معبد خاورمیانه توصیف می‌شد، بین سال ۳۲ پیش از میلاد و قرن اول میلادی ساخته شده بود. این بنا در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود، ابتدا به‌عنوان محلی برای پرستش و عبادت بل، مورد استفاده قرار می‌گرفت و بعدها به کلیسا و در نهایت مسجد تبدیل شد.

باقی‌مانده‌های این معبد باستانی گرچه ویرانه شده؛ ولی هنوز جذاب و شگفت‌انگیز و ترکیبی از معماری باستانی خاور نزدیک و معماری یونانی و رومی است. سازه سفید و مستطیل شکل آن در مرکز یک محوطه احاطه‌شده با ستون‌های متعدد قرار دارد و از دل بیابان در حومه شهر پالمیرا، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای سوریه، سر بر آورده است.

در اوت سال ۲۰۱۵ سازمان ملل اعلام کرد که بیشتر قسمت‌های این مجموعه از جمله ساختمان اصلی معبد توسط داعش ویران شده است. البته داعش میراث فرهنگی دیگری را هم در سوریه هدف حمله خود قرار داده بود. اکنون بخش‌های بسیار کمی از این معبد باستانی باقی مانده است؛ از جمله چند ستون کناری مجموعه.

مسجد جامع نوری، موصل، عراق

مسجد جامع نوری بخشی از شهر قدیمی موصل در عراق بود که قدمت آن به سال ۱۱۷۲ برمی‌گشت. این مسجد در سال ۱۵۱۱ به‌طور گسترده‌ای بازسازی شده بود و یکی از مهم‌ترین و چشم‌گیرترین بخش‌های آن، مناره بلندش بود. این مناره بعد از ۸ قرن پابرجا مانده بود.

در سال ۲۰۱۴ داعش و ابوبکر البغدادی از این مکان به‌عنوان جایی برای اعلام موجودیت خود و آغاز یک خلافت جدید، استفاده کردند. مسجد جامع نوری در ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ (۲۱ ژوئن ۲۰۱۷) در پی نبرد موصل و در حالی که در کنترل داعش بود، منهدم شد.

موصل یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مراکز فرهنگی و شهرهای عراق بود که در جنگ با داعش به‌شدت آسیب دید. در سال ۲۰۱۵ این گروه حدود یک سوم از آثار تاریخی و اشیای قدیمی موجود در مسجد موصل را ویران کردند؛ از جمله یک تندیس شیر ۳ هزار ساله.

خوشبختانه تلاش برای بازسازی این مسجد به لطف کمک مالی ۵۰ میلیون دلاری امارات متحده عربی شروع شده است و یک نمونه پرینت سه بعدی از تندیس شیر سه هزار ساله (The Lion of Babylon)، توسط پروژه فرهنگ و هنرهای دیجیتال گوگل، ساخته شده است که می‌توانید آن را به‌صورت آنلاین ببینید.

معبد عین داره، عفرین، سوریه

این معبد در سال ۱۳۰۰ پیش از میلاد ساخته شده بود. آن را با ردپایی تراشیده شده در سنگ تزیین کرده بودند که سه برابر اندازه پای انسان بود. باستان‌شناسان معتقدند که این رد پا را به‌عنوان نمادی از جای پای خدایان ساخته بودند.

عین داره یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های باستانی سوریه بود و بیشتر به‌خاطر شباهتش به معبد سلیمان شهرت داشت؛ یعنی اولین معبد یهودی اورشلیم، همان طور که در کتاب مقدس کتب پادشاهان توصیف شده است.

این مجموعه باستانی در ژانویه سال ۲۰۱۸ هدف حمله هوایی ترکیه قرار گرفت. بیش از نیمی از این معبد در این حمله هوایی ویران شد؛ از جمله بسیاری از حکاکی‌های سنگی و تندیش‌های شیر و ابوالهول. نظرات خود را در خصوص این آثار تاریخی ارزشمند با ما و سایر کاربران کجارو در میان بگذارید.