اوکراین، افغانستان پوتین خواهد شد؟

حتی قبل از آغاز حمله روسیه به اوکراین در اوایل امروز، چندین مفسر، از جمله وزیر امور خارجه سابق مادلین آلبرایت، به طور قانع کننده ای استدلال کردند که اشغال بیشتر اوکراین از جمله کیف توسط روسیه، منجر به شورشی مانند افغانستان در دهه ۱۹۸۰ علیه نیروهای اشغالگر شوروی خواهد شد. شکست در افغانستان عامل اصلی فروپاشی پیمان ورشو و در نهایت اتحاد جمهوری های سوسیالیستی شوروی بود که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه آن را “بزرگترین فاجعه ژئوپلیتیک قرن” نامید. درک چگونگی شکست شوروی توسط مجاهدین در دهه ۱۹۸۰ برای درک اینکه آیا اوکراین می تواند تکرار شود، مهم است.

مقاومت افغانستان تقریباً تمام نبردها را علیه ارتش چهلم روسیه که افغانستان را اشغال کرده بود، از شب کریسمس ۱۹۷۹ انجام داد. زمانی که شوروی کابل را تصرف کرد، من در مرکز عملیات آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) در لنگلی، ویرجینیا بودم. مقاومت گسترده و خودجوش بود. اما افغان ها تنها نبودند. رئیس جمهور جیمی کارتر به سرعت یک اتحاد استراتژیک را برای مبارزه با روس ها بسیج کرد. او در عرض دو هفته رهبر پاکستان ضیاءالحق را متقاعد کرد که از مجاهدین با پناهگاه، پایگاه و آموزش در پاکستان حمایت کند. ایالات متحده و عربستان سعودی به طور مشترک به شورشیان کمک مالی خواهند کرد. سرویس اطلاعاتی پاکستان (ISI ) حامیان مجاهدین خواهد بود. سیا و سرویس اطلاعاتی عربستان سعودی تامین کنندگان مالی و ربع اربابان جنگ خواهند بود. هیچ افسر سیا هرگز در جنگ سرد افغانستان مستقر نشد. همتایان بریتانیایی ما، MI۶، افسرانی را برای تحویل سلاح‌ها و آموزش‌های مورد نظر به افغانستان فرستادند. سازمان اطلاعات پاکستان بقیه کارها را انجام داد؛ این جنگ ضیاء الحق بود. سازمان اطلاعات پاکستان مجاهدین را آموزش می داد و گهگاه رهبری می کرد و حتی به آسیای مرکزی حمله می کرد.

قرار گرفتن در خط مقدم، پشت مجاهدین، خطر قابل توجهی برای پاکستان به همراه داشت. روس ها از مخالفان پاکستانی که حملات تروریستی را در داخل کشور سازماندهی کردند، از جمله ربودن هواپیماهای غیرنظامی پاکستانی و تلاش برای ترور ضیاء (که در یک سقوط هواپیمای مشکوک در سال ۱۹۸۸ جان باخت) حمایت کردند. جنگنده‌های پاکستانی با هواپیماهای شوروی در جنگ‌های سگی شرکت کردند. مناطق مرزی قبیله ای پاکستان خطرناک و سرکش شد. فرهنگ کلاشینکف ظهور کرد که هنوز هم پاکستان را آزار می دهد.

برای واشنگتن و ریاض، این عملیات نسبتاً ارزان بود. شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس اطلاعات عربستان سعودی اخیراً نوشته است که سعودی ها ۲.۷ میلیارد دلار برای حمایت از افغان ها هزینه کردند. سیا تقریباً همین هزینه را انجام داد. منابع خصوصی سعودی به رهبری فرماندار وقت استان ریاض، ملک سلمان کنونی، ۴ میلیارد دلار دیگر برای شورشیان جمع آوری کردند. شهروندان سعودی از جمله اسامه بن لادن به مجاهدین پیوستند اما تعداد بسیار کمی از آنها درگیر جنگ شدند. مردم افغانستان هزینه های وحشتناکی را برای جنگ پرداختند. همانطور که در «آنچه بردیم: جنگ مخفی آمریکا در افغانستان» نوشتم، حداقل یک میلیون افغان کشته شدند، پنج میلیون نفر در پاکستان و ایران پناهنده شدند و میلیون‌ها نفر دیگر در کشور خود آواره شدند. اما سرانجام پیروز شدند.

شوروی ها هرگز سربازان کافی برای شکست شورشیان نفرستادند و نتوانستند افغان های کافی را برای جنگ با آنها استخدام کنند. پاکستانی ها مرعوب روس ها نشدند. مردم افغانستان برای استقلال خود جنگیدند. قیاس افغانستان سوالات مهمی را برای جنگ جدید در اوکراین مطرح می کند. کدام کشور یا کشورها حامی خط مقدم خواهند بود؟ آیا آنها آماده هستند حرارت و اشتیاق را از روسیه بگیرند؟ ایالات متحده و ناتو چقدر حمایت خواهند کرد؟ آیا شورش جرقه درگیری گسترده تری خواهد بود و آیا می توان آن را مهار کرد؟ آیا اوکراینی‌ها آماده پرداخت هزینه هستند؟

لهستان و رومانی نزدیک ترین ایالت ها به اوکراین هستند. هر دو عضو ناتو هستند و نیروهای آمریکایی در قلمرو آنها مستقر هستند. ایالات متحده تعهد صریح برای دفاع از آنها در ماده پنج پیمان ناتو دارد. ما چنین تعهدی به پاکستان نداشتیم. من معتقدم که ایالات متحده و ناتو باید به مقاومت اوکراین کمک کنند، اما ما باید عواقب، خطرات و هزینه های بالقوه را از قبل درک کنیم. تصمیم پوتین برای حمله به اوکراین می‌تواند فاجعه ژئوپلیتیک دیگری برای روسیه باشد، اما تنها در صورتی که به مقاومت اوکراین کمک کنیم.
 

*منبع: بروکینگز

۳۱۱۳۱۱