انتشار کتاب جامعه‌شناسی سیاست خارجی ایران در چارچوب برنامه و دیپلماسی هسته‌ای

به گزارش هوشمند نیوز، این کتاب که توسط مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه در ۵۰۸ صفحه منتشر شده  است به مسائل و مباحث برنامه و دیپلماسی هسته ای ایران از منظر جامعه شناسانه پرداخته است و در نوع خود تالیفی نادر در حوزه مباحث هسته ای محسوب می شود.

در کتاب جامعه شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، موضوع و مسائلِ جامعه شناسی سیاست خارجی به عنوان مبحثی مغفول مانده در زمینه ی مطالعات سیاسی و بین المللی مرتبط با ایران در مرکز توجه قرار گرفته است و برای این منظور به تفصیل، مباحث نظری مرتبط با جامعه شناسی سیاست خارجی طرح و تبیین گردیده و به این مقوله در چهارچوب برنامه و دیپلماسی هسته ای ایران نگریسته شده است.  

در این کتاب، مطالعه ی راهکارهای سیاست خارجی و همچنین دیپلماسی هسته ای ایران از آغاز یعنی از زمانی که این برنامه در سال ۱۳۸۱ در کانون توجه بین المللی قرار گرفته تا زمان انعقاد و اجرای برجام در سال ۱۳۹۴ انجام شده است و این مطالعه حاکی از وجود نوسانات و فراز و فرودهای مختلفی در سیر و روند  طی شده‌ی آن است. 

کتاب مذکور تاثیر اجماع میان نیروهای سیاسی و اجتماعی داخلی را از یکسو و نیروهای موثر بین المللی از سوی دیگر را بر سیر و روند دیپلماسی هسته ای ایران بررسی کرده و درصدد است میزان دستیابی به اهداف دیپلماسی هسته ای در این زمینه را در هر دوره زمانی برآورد کند و سپس این میزان را در هر دوره با «وضعیت اجماع داخلی» و «وضعیت اجماع بین المللی» و آنگاه تقارن میان این دو شرایط، مورد قیاس، سنجش و ارزیابی قرار دهد. بنابراین از دو منظر مکمل، یعنی جامعه شناسی سیاسی ایران از یک سو و سیاست بین­الملل از سوی دیگر، به سیاست هسته­ای جمهوری اسلامی ایران نگریسته شده است.

بر این اساس در این کتاب، سه دوره زمانی مورد مطالعه قرار گرفته است. دوره نخست مربوط به حد فاصل دو بازه زمانی میان مرداد ۱۳۸۱ تا مرداد ۱۳۸۴ است، یعنی از زمانی که برنامه هسته ای ایران توسط گروه مجاهدین خلق معروف به منافقین در اراک و نطنز افشا گردید تا مرداد ۱۳۸۴ که سید محمد خاتمی دولت را به منتخب جدید یعنی محمود احمدی نژاد تحویل داد. دوره دوم حد فاصل مرداد ۱۳۸۴ تا مرداد ۱۳۹۲ را شامل می شود که طی آن احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهور ایران حضور داشت. دوره سوم حد فاصل سالهای مرداد ۱۳۹۲ تا اسفند ماه سال ۱۳۹۴ را شامل می شود. یعنی دوره ای که حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد تا زمانی که توافق جامع هسته ای (برجام) حاصل و آنگاه اجرایی شد. در پایان نیز به دوره پس از خروج آمریکا از برجام نیز نگاهی گذار شده است.
هدف اصلی این کتاب تلاش برای پر کردن خلاء تحلیلی و تبیینی در سیاست خارجی ایران به‌گونه‌ای است که اهمیت هم‌زمان متغیرهای اجتماعی و بین المللی را مورد تاکید قرار دهد. افزون بر این، سعی شده است مدلی نظری برای تحلیل سیاست خارجی ارائه شود که مطالعه همزمان و توامان هردو دسته از متغیرهای داخلی و بین المللی و برهم کنش آنها بر یکدیگر را ممکن و موجه سازد. 

دغدغه اساسی دیگر مورد توجه در کتاب جامعه شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ، مطالعه و تحلیل برنامه هسته ای ایران به عنوان یکی از اساسی ترین و عمده ترین مسائل و موضوعات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی است. پیرامون این موضوع نیز اگر چه تاکنون آثار ارزشمند و عالمانه ی بسیاری منتشر شده است، اما مطالعه وجه اجتماعی آن غالبا در حاشیه بوده است. لذا در این کتاب سعی شده است علاوه بر توجه به وجوه مختلف سیاست خارجی ایران، از جمله وجه بین المللی ، وجه اجتماعی آن نیز از حاشیه به متن آورده شود. ضمن آنکه سعی شده به کلیه فراز و فرودهای برنامه و دیپلماسی هسته ای ایران از آغاز تا کنون پرداخته شده و تحلیل شود.

ادعای اصلی در این کتاب این است که در صورت وجود و تلاقی و تقارن اجماعِ بازیگرانِ تعیین کننده در دو سطح داخلی و بین المللی در مورد راهکار دیپلماسی هسته ای ایران، امکان تأمین اهداف آن بیشتر و کم هزینه تر است. زیرا اصل اولیه در سیاست خارجی این است که دستیابی به اهداف آن متضمن و مستلزم پرداخت هزینه کمتر در مقابل کسب فایده بیشتر است. به گونه ای که تصمیم ها، کنش ها و اقدامات سیاست خارجی همزمان و توأمان در بردارنده هزینه و فایده و فرصت و چالش است. از این رو، تصمیم و اقدامی عقلانی است که منافعش از هزینه هایش بیشتر باشد. چنانکه دیپلماسی هسته ای ایران نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست. 

همچنین به کار گیری و کاربست روش تحلیل محتوا به صورت علمی و نظام مند از دیگر ویژگی های این کتاب در تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است که در آثار پیشین کمتر بدین گونه به آن پرداخته شده است.

311311