آیا زمان مذاکره میان ایران و آمریکا فرا رسیده؟

برترین‌ها: ایران و آمریکا چه زمانی با هم مذاکره می‌کنند؟ چرا اصولگرایان در ایران، مخالف مذاکره هستند؟ وقت مناسب کِی فرا می‌رسد؟ زیر و بم ماجرا را در این مطلب بخوانید.

هر چه درگیری ایران و آمریکا با بیماری کرونا شدت می‌یابد، درگیری این دو کشور بر سر موضوع تحریم، مذاکره و توافق احتمالی نیز افزوده می‌شود. در حالی که دستگاه دیپلماسی ایران تمرکز رسانه‌ای خود را بر اقناع افکار عمومی جهان و آمریکا بر لزوم برداشته‌شدن تحریم‌های ایران گذاشته، ایالات متحده بیش از همیشه به دنبال استفاده سیاسی از این ابزار است.

کرونا بهانه مذاکره ایران و آمریکا می‌شود؟

ترامپ بار دیگر  تأکید کرده است که اگر ایران پای میز مذاکره بیاید تحریم‌ها برداشته می‌شود. این همان شرط ترامپ در بیش از یک سال گذشته است. در حالی که با شیوع کرونا و اذعان همگان به تأثیر تحریم بر روند مبارزه با این بیماری، شرایط تفاوت‌های چشمگیری کرده است. او همچنین کرونا را به بهانه‌ای برای به استیصال‌کشاندن جمهوری اسلامی ایران و مذاکره تبدیل کرده است. اگرچه برخی منابع خبری از تمایل بعضی از فعالان در دولت ترامپ برای رسیدن به این نقطه سخن گفته‌اند، اما هنوز نقشه روی میز تهران – واشنگتن ناپیداست.

همه شواهد نشان می‌دهد که واشنگتن قصد دارد در میانه بحران کرونا، فشار حداکثری خود به ایران را بیش از پیش کند. اما این‌ها در حالی است که ترامپ کمتر از  چند ماه با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ فاصله دارد و همچنان دموکرات‌ها رقابت با او را ادامه می‌دهند. جو بایدن، معاون اول باراک اوباما، که به نظر می‌رسد نامزد نهایی دموکرات‌ها باشد نیز معتقد است تحریم‌های ایران باید لغو شوند و آمریکا باید به برجام بازگردد. به نظر می‌رسد اگر همه‌گیری کرونا رخ نداده بود اکنون ایران و آمریکا و موضوع مذاکره بین دو کشور داغ بود؛ چون همچنان دونالد ترامپ به دنبال روکردن برگ برنده خود برای مذاکره و توافقی فراتر از مذاکره دولت قبل از خود با ایران است.

فرصتی که در تابستان ۹۸ به دفعات رخ داد و ترامپ مدعی بود که آماده مذاکره با ایران است، ولی مقامات جمهوری اسلامی ایران معتقد بودند فرصت طلایی مد نظر آن‌ها نیست؛ از بیاریتز فرانسه تا نیویورک.

ترامپ: ‌ایران درخواست کند تا اجازه دهیم

در دیگر سو، در حالی که واشنگتن مدعی است تجهیزات پزشکی و دارو شامل تحریم نمی‌شود، اما ناگفته پیداست وقتی هیچ معادله بانکی انجام نمی‌شود و بانک‌ها ریسک معامله با ایران را نمی‌پذیرند، دارو و تجهیزات پزشکی هم قابل انتقال به کشور نیست. با این اوصاف، دونالد ترامپ گفته که «جمهوری اسلامی درخواستی برای کاهش تحریم‌ها نداشته تا اجازه داده شود تجهیزات پزشکی به این کشور برود.» بدین ترتیب، ترامپ خواسته یا ناخواسته تأیید کرده که در ارسال تجهیزات پزشکی به ایران به دلیل تحریم‌های اقتصادی محدودیت‌هایی وجود دارد.

مایکل وایت

پیشنهاد مذاکره و رونمایی از یک تاکتیک جدید!

از معدود مواردی که دونالد ترامپ در طول ریاست جمهوری‌اش هرگز از آن ناامید نشده است، مذاکره با ایران است. او در چهار سال گذشته به طور پیوسته از تمایلش برای مذاکره و حتی دیدار با سران ایران سخن گفته است. حدود دو هفته پیش، در جریان تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا، ترامپ از این تبادل برای گشودن باب مذاکرات با ایران استفاده کرد.

ایران و آمریکا، مایکل وایت، زندانی آمریکایی در ایران و مجید طاهری، زندانی ایرانی در آمریکا، را مبادله کردند.

ترامپ، ضمن تشکر از ایران، با اشاره به آزادی وایت در توئیتی نوشت: «این نشان می‌دهد که [امضای] توافق امکان پذیر است.» اندکی بعد، ترامپ بار دیگر خواستار توافق با ایران شد و نوشت: «بسیار خوب است که مایکل به خانه برگشت. تازه رسید. بسیار هیجان انگیز است. از ایران متشکرم. برای امضای توافق بزرگ تا بعد از انتخابات منتظر نمانید. من پیروز خواهم شد. اکنون می‌توانید به توافق بهتری برسید.» همچنین برایان هوک مدعی شد که مذاکرات با ایران در حال حاضر تنها محصور به پرونده بازداشتی‌ها است.

مجید طاهری

ایران، پیشنهاد مذاکره ترامپ را نادیده گرفت. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در توئیتی، مذاکره با دولت ترامپ را منتفی دانست.

پیشنهاد ترامپ، اگر چه به جایی نرسید، اما یک نکته مهم را نشان داد و آن، گره خوردن موضوع مذاکره با ایران به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. ترامپ بار‌ها مدعی شده که جان کری، وزیر خارجه اسبق آمریکا، به ایران گفته است تا پایان ریاست جمهوری ترامپ صبر کند. ترامپ با اشاره به توصیه ادعایی جان کری به ایران گفت: «برای من مهم نیست. من به آن‌ها [ایران] گفتم می‌توانیم [تا بعد از انتخابات] صبر کنیم. اما وقتی پیروز شوم، هزینه بسیار بیشتری نسبت به توافقی که الان امضا می‌کنید، پرداخت خواهید کرد.»

در حالی که ایران مذاکره با آمریکا بر سر تبادل زندانیان دو کشور را رد کرده بود، اظهارات تازه مقامهای وزارت خارجه ایران از وجود چنین مذاکره ای حکایت دارد.

عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران دیدار چند ماه قبل محمدجواد ظریف با یک مقام سابق آمریکایی را تایید کرد و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، هم در توییتر خطاب به دونالد ترامپ به انگلیسی نوشت: “ما با وجود تلاش زیردستان شما به یک مبادله انسان‌دوستانه رسیدیم”. اظهارات تازه مقام‌های وزارت خارجه ایران ظاهرا نشان می‌دهد که مذاکراتی درباره مبادله زندانیان در جریان بوده است.

آیا ایران و آمریکا  بدون میانجی مذاکره می‌کنند؟

صحبت های چندی پیش  ربیعی سخنگوی دولت مبنی بر آمادگی ایران برای مبادله زندانیان از یک سو و صحبت های مقامات آمریکایی مبنی بر آماده بودن برای مذاکرات بدون هیچ پیش شرط از سوی دیگر به این گمانه زنی‌ها دامن زد.

پس از آزادی مایکل وایت، ربیعی؛ سخنگوی دولت در مورد تبادل زندانی با آمریکا گفت: ما اعلام کردیم که بدون هیچ پیش شرطی آمادگی تبادل برای همه زندانیان و گفتگو برای این آزادی وجود دارد. دولت آمریکا از آمادگی ما مطلع شده و ما فکر می کنیم نیازی به قرار دادن میانجی نیست با این حال در صورت موافقت طرف آمریکایی، دفتر حفاظت از منافع ایران نقطه نظرات ما را درباره جزئیات، شامل نحوه و زمان انجام این مبادله به واشنگتن اعلام خواهد کرد. این طرف آمریکایی است که باید در این زمینه اعلام نظر کند و شواهدی درباره تغییر دیدگاه آنها وجود دارد.

روحانی: پس از عذرخواهی و جبران خسارت‌ مذاکره می‌کنیم

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران عذرخواهی آمریکا و جران خسارت‌های ناشی از محقق نشدن امتیاز‌های پیش‌بینی شده در برجام را به عنوان شرط گفتگو با ایالات متحده عنوان کرد.

رئیس جمهور ایران با اشاره به پیشنهاد‌های اخیر دونالد ترامپ مبنی بر آمادگی برای مذاکره با تهران بویژه آن بخش از اظهارات رئیس جمهوری آمریکا که بر حصول توافقی بهتر پیش از انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر تاکید داشت، تصریح کرد که کشورش معطل هیچ انتخاباتی نیست و برای گفتگو مشکلی ندارد به شرط آنکه کاخ سفید مصمم باشد و برای اقدامات گذشته خود عذرخواهی کند. روحانی در این خصوص یادآور شد: هر لحظه که آمریکا اعلام کند به قانون و به مقررات سازمان ملل برگشته و بگوید به تعهدات در چارچوب ۱+۵ برمی‌گردد، آن وقت ما آماده مذاکره هستیم.

این بخش از سخنان رئیس جمهوری ایران به اظهارات اخیر دونالد ترامپ اشاره دارد که ضمن پیشنهاد دوباره گفتگو به مقامات تهران توصیه کرده بود در انتظار نتیجه انتخابات ریاست جمهوری نمانند زیرا وی معتقد است که قطعا پیروز خواهد شد و در این صورت دستیابی به توافق مورد نظر برای ایران بسیار دشوارتر می‌شود. حسن روحانی در ادامه پیشنهاد‌های مذاکره از سوی آمریکا را «حرافی» و «تعارفاتی» با نیات انتخاباتی توصیف کرد و گفت: «هر وقت آنها تسلیم قانون شده، عذرخواهی کرده و صدمه‌ای که به ملت ایران زدند را جبران کرده و غرامت دادند، ما مشکلی نداریم.»

تاثیر قطعنامه شورای حکام علیه ایران بر روند مذاکره احتمالی

صدور نخستین قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران از زمان روی کار آمدن دولت حسن روحانی، فعالیت هسته‌ای ایران را مجددا دستمایه تقابل ایران با جامعه جهانی کرده است.

شورای حکام آژانس انرژی اتمی،با ۲۵ رای موافق، ۷ رای ممتنع و ۲ رای مخالف به قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی، آلمان و فرانسه و بریتانیا، رای مثبت داد. روسیه و چین دو کشوری بودند که به این قطعنامه رای منفی دادند. این قطعنامه از ایران خواسته است بدون فوت وقت با بازرسان آژانس همکاری کند و به آن‌ها اجازه دسترسی به مراکز مشکوک به فعالیت هسته‌ای را بدهد.

ایالات متحده در این تصویب قطعنامه به سه کشور اروپایی فشار آورد و باعث شده توافق جامع هسته ای ایران که در حال حاضر با مشکلات سطحی روبرو است به محل اختلافی بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی تبدیل شود و برای یک دوره زمانی، ایران شاید درب واسطه گری از طریق اروپا را ببندد و به همین امید برای بازگشت ایران و آمریکا به میز مذاکره کم رنگ تر شود.

واکنش ایران به قطعنامه اخیر شورای حکام نیز می تواند آینده برجام را تحت تاثیر قرار دهد. اکثریت نمایندگان مجلس 290 عضوی ایران این قطعنامه را «خواسته بیش از اندازه» دانسته و آن را محکوم کرده و از دولت خواسته اند به «اجرای داوطلبانه» پروتکل الحاقی خاتمه دهد. یک کمیسیون مجلس بعدتر این برنامه را تایید کرده است. اگر ایران اجرای پروتکل الحاقی را به تعلیق درآورد، برجام به شدت آسیب خواهد دید. 

واکنش‌های داخلی به پیشنهاد مذاکره مستقیم ایران با آمریکا

از سوی دیگر، در ایران هیچ اجماعی درباره مذاکره با آمریکا وجود ندارد. برخی از مقامات و چهره‌های سیاسی ایران هرگونه مذاکره با آمریکا را رد می‌کنند.

قالیباف؛ رئیس مجلس: ما مخالف دیپلماسی و مذاکره نیستیم اما عقیده داریم مذاکره با آمریکا مطلقا مضر و ممنوع است. 

رضایی؛ دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام: ترامپ گفته است که اکنون بیایید با من مذاکره کنید. شما از باتلاق خودساخته هم که بیرون بیایید مذاکره با شما سم است. فعلا که در باتلاق هستید.

شمخانی؛ دبیر شورای عالی امنیت ملی: اوضاع ترامپ چه در تقابل‌های بین المللی چه در افتضاح مدیریت کرونا به قدری خراب است که تیم وی چاره ای جز تولید و نمایش موفقیت‌های ساختگی ندارند. تبادل زندانیان نتیجه مذاکره نبوده و هیچ مذاکره ای هم در آینده انجام نخواهد شد.

هاشمی‌طبا؛ فعال سیاسی: برجام یک میز مذاکره بود که یکی از طرفین این میز را ترک کرده است. حالا ما نمی‌توانیم با کسی که میز مذاکره را ترک کرده وارد مذاکره شویم.

ابطحی؛ رئیس دفتر رئیس‌ دولت اصلاحات: هم اکنون نیز وقت مذاکره با آمریکا و فردی مانند «ترامپ» نیست. تجربه ترامپ نشان می‌دهد که به دنبال گرفتن انتقام از ایران است و نیت مذاکره ندارد. 

مرعشی؛ عضو کارگزاران سازندگی: نمی‌توان به گفت‌وگو با آمریکا امید بست. مادامی که آمریکایی‌ها متوجه اشتباه استراتژیک خود نشوند نمی‌توان امیدوار بود که شرایط کنونی عوض شود.

حمید رسایی؛ عضو جبهه پایداری: براساس تجربه ۴۰ساله و تجربه ملموس ۷،۶سال اخیر و همانطور که رهبر انقلاب فرمودند مذاکره با این دولت آمریکا سم مضاعف است چون می‌دانیم نتیجه حاصل نمی‌شود.

انتخابات 2020؛ کلید احتمالی مذاکره ایران و آمریکا

منتقدان سیاست کاخ سفید در قبال ایران معتقدند که ترامپ بختی برای توافق با ایران تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ندارد، چرا که از یک سو با خروج از توافق هسته‌ای چند جانبه، اعتماد به واشنگتن در عمل به تعهداتش را از بین برده و همزمان خودش هم در وضعیت پایدار و باثباتی در قدرت قرار ندارد. آنان معتقدند مقام‌های ایران تردید دارند که ترامپ رییس‌جمهور امریکا باقی بماند و ترجیح می‌دهند در مقابل تحریم‌ها ایستادگی کنند تا نتیجه انتخابات 2020 (آبان‌ماه) را مشاهده کنند.

روزنامه نیویورک‌تایمز در تحیلی درباره آینده مزداکره ایران و آمریکا نوشت: ایرانی‌ها قبلا اطمینان داشتند که ترامپ بار دیگر به عنوان رییس‌جمهور برگزیده می‌شود. اما حالا قطعا تهران نمی‌خواهد هیچ امتیازی به ترامپ بدهد که بخت او را برای انتخاب مجدد به عنوان رییس‌جمهور افزایش دهد. به اضافه اینکه اگر تحلیل آن‌ها درست باشد که ترامپ شکست می‌خورد و شخصی همچون جو بایدن جانشین او می‌شود، قطعا شرایط متفاوتی در مقابل‌شان قرار خواهد گرفت که بسیار پایدارتر است. ایرانی‌ها اعتقادی ندارند که فشار‌ها باعث می‌شود تا ترامپ به توافقی بهتر برای ایران رضایت دهد، چرا که به اعتقاد آنان هر توافقی با ترامپ بدون آینده است و رییس‌جمهوری ناپایدار مانند ترامپ نمی‌تواند یک توافق ماندگار با ایران امضا کند.

منبع: گردآوری شده از  وب‌سایت‌های دیپلماسی ایرانی، یورونیوز، فرارو