آیا ایران در تامین امنیت غذایی از سایر کشورها پیشی می­ گیرد؟

به گزارش هوشمند نیوز، تامین امنیت غذایی این روزها به یکی از دغدغه­ های اصلی کشورها تبدیل شده است. حتی سازمان ­های بین­ المللی نیز با انتشار گزارش­های متعدد، تلاش دارند تا راهی را برای دسترسی کشورهای نیازمند به کالاهای اساسی و مواد غذایی فراهم کرده و دستیابی به منابع غذایی را اندکی برای سایر کشورهای واردکننده غلات و مواد غذایی از دنیا راحت ­تر نمایند.

فائو در گزارش ­های متعددی که ظرف ماه های گذشته و بعد از اوج گیری مناقشات روسیه و اوکراین منتشر کرده به صراحت از وضعیت نگران­ کننده کشورهای واردکننده غلات از روسیه و اوکراین اشاره کرده و بر این باور است که ظرف ماه های آتی، بحران تامین غذا در دنیا تشدید خواهد شد.

بعد از اوج گیری این مناقشات، نه تنها روسیه و اوکراین نسبت به فروش غلات تولیدی خود به دنیا با ملاحظات سیاسی رفتار کرده ­اند؛ بلکه بسیاری از کشورهایی که تولیدکننده غذا به شمار رفته و در رتبه­ های بعدی قرار دارند نیز، نسبت به محدودیت یا ممنوعیت فروش مواد غذایی تولیدی خود اقدام نموده­ اند که همین امر، نگرانی را به اوج  می رساند؛ چراکه به نظر می ­رسد نااطمینانی از وضعیت تامین غذا در آینده، بسیاری از کشورها را دچار برخی محدودیت ­های معاملاتی مواد غذایی کرده است.

حالا سازمان ملل به دنبال این است که بنادر اوکراین را برای تردد غلات مورد نیاز کشورهای مختلف دنیا بازگشایی کرده و زمینه را برای معاملات مواد غذایی در دنیا از سوی بنادر اوکراین هموار کند؛ اما واقعیت آن است که سهم اوکراین در تولید برخی مواد غذایی بسیار کمتر از روسیه است و اگر بنا باشد گشایش جدی در گردش مواد غذایی در دنیا و بازگشت به روال طبیعی رخ دهد، حتما باید روسیه نیز به عنوان یک نقش آفرین جدی وارد عمل شده و شرایط را برای تامین مواد غذایی دنیا هموار کند.

در این میان ایران نیز که یکی از کشورهای واردکننده غلات ظرف سال های گذشته به شمار می رود، به دلیل خشکسالی ­های پی در پی و عدم رعایت یک الگوی کشت جدی در این حوزه، با ضعف تامین بخشی از نیازهای غذایی مواجه بوده و مجبور به واردات غلات و مواد غذایی از سایر کشورهای دنیا از جمله آمریکا و روسیه بوده است؛ به همین دلیل شرایط به نحوی پیش رفته که وابستگی به واردات ظرف سال های گذشته به خصوص در حوزه غلات کاملا مشهود است.

در این میان آمار سازمان های بین­ المللی حکایت از آن دارد که ایران اگرچه یکی از واردکنندگان غلات دنیا به شمار می رود اما به لحاظ تامین امنیت غذایی توانسته رتبه مناسب تری را داشته باشد و در شرایط به نسبت ایمن­ نری در مقایسه با کشورهای دنیا قرار گیرد.

حالا آمارهای تجاری حکایت از آن دارد که روسیه به جمع 5 کشور هدف وارداتی ایران پیوسته و توانسته آلمان و سوئیس را از جمع کشورهای صادرکننده کالا به ایران کنار زند. نکته حائز اهمیت آن است که با توجه به ترکیب کالاهایی که ایران از روسیه وارد می کند، به نظر می رسد این تغییر رویکرد می تواند مثبت باشد و نشان از گام جدیدی برای تامین امنیت غذایی ایران دارد.

در واقع، روسیه به عنوان یکی از صادرکنندگان غلات دنیا از یک سو و ایران نیز به عنوان کشوری که به دلیل خشکسالی از یک کشور صادرکننده گندم به کشور واردکننده تبدیل شده از سوی دیگر، می توانند در این جرگه معاملات تجاری، به عنوان شرکای راهبردی در عرصه تامین امنیت غذایی ایران تبدیل شوند که این اتفاق نیز در دو ماهه ابتدای سال جاری کاملا مشهود است.

بر اساس آمارهای گمرک، فدراسیون روسیه با ۳۱۹ میلیون دلار صادرات کالا به ایران، سهم ۳.۹۳ درصدی در واردات ایران داشته است؛ حال آنکه اظهارات رییس جمهور روسیه نشان می‌دهد که این کشور از غذا به عنوان سلاح و عامل قدرت و چانه زنی استفاده می‌کند و بررسی روند تولید غلات در این کشور نیز نشان می‌دهد که رهبران روسیه با برنامه‌ای دقیق این استراتژی را دنبال می‌کنند. بر این اساس روسیه در سال ۲۰۰۱ میلادی، ۳۶ میلیون تن گندم تولید کرد و تقریباً چیزی از این تولید صادر نشد.

در سال ۲۰۰۶ میزان تولید گندم این کشور به ۴۵ میلیون تن رسید که ۱۱ میلیون تن آن را صادر کرد (۱۱ درصد تجارت جهانی) و در سال ۲۰۲۰ تولید گندم این کشور از ۸۰ میلیون تن گذشت که ۳۵ میلیون تن آن را صادر کرد و بنابراین ۲۱ درصد سهم جهانی را در اختیار داشت. در این راستا ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه نیز اخیراً گفته است: بر اساس برآوردهای اولیه، برداشت غلات در روسیه در سال جاری می‌تواند به ۱۳۰ میلیون تن برسد که ۸۷ میلیون تن آن گندم است.

وی تصریح کرده است: «اگر این اتفاق بیفتد و ما بر آن تکیه کنیم، این می‌تواند به یک رکورد در کل تاریخ روسیه تبدیل شود.» رییس جمهوری روسیه معتقد است که بازدهی بالا نه تنها به تأمین نیازهای داخلی امکان می‌دهد، بلکه باعث افزایش عرضه به بازار جهانی می‌شود که برای بازارهای جهانی مواد غذایی مهم است.

روند فوق، رشد تدریجی تولید گندم در روسیه را تشریح و گمانه زنی‌ها درباره استفاده از غذا به عنوان عامل قدرت و چانه زنی را تقویت می‌کند. بهرحال امروزه، امنیت غذایی یکی از اصول و پایه‌های مهم امنیت ملی همه کشورهاست که دستیابی به آن قدرت دولت‌ها را نیز افزایش و در صورت توان صادرات، به آنان توان چانه زنی هم می‌دهد که این مهم از دید سران کرملین پنهان نمانده است.

به هر حال اکنون تامین امنیت غذایی به یکی از مولفه های اصلی سیاست گذاری ها در دنیا تبدیل شده و به نظر می رسد که اگر ایران از حسن روابط سیاسی با روسیه بتواند به خوبی بهره مند شود، در تامین این فاکتور اثرگذار در تامین امنیت غذایی خود موفق تر عمل خواهد کرد.