آسیب‌هایی که گردشگران به جزایر جنوب می‌زنند

به گزارش ایسنا، روزنامه «ایران» در ادامه نوشت: چند سالی است که جنوب تبدیل به بهشتی برای گردشگران داخلی شده است بخصوص در نیمه سرد سال. اما این میزان گردشگری که توسط تورها و تورگردانان متعدد -و بعضاً فاقد آگاهی- که در نبود آموزش‌ها و بدون شناخت از محیط‌ زیست جنوب کشور وارد آن می‌شوند می‌توانند چه آسیب‌هایی به اقلیم این خطه وارد کنند؟ آیا سیاستگذاری‌های مناسبی از طرف سازمان حفاظت محیط‌ زیست برای مراقبت از حیات وحش بکر این منطقه وجود دارد؟

جنوب کشور را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد؛ استان‌های جنوبی، جزایر قابل سکونت مانند قشم و هرمز و هنگام و جزایر غیر قابل سکونت کوچکی که یا زیستگاه و محل زادآوری حیات وحش است یا مکانی نظامی. یکی از این جزیره‌ها که منطقه حفاظت شده محیط‌ زیست و ورود ممنوع است «شیدور» نام دارد و در تبلیغات تورگردانان به «مالدیو ایران» شهرت پیدا کرده است. این جزیره به علت حضور غیرقانونی مسافران دوباره ورود ممنوع شد؛ جزیره‌ای که محل زادآوری لاک پشت پوزه عقابی است، لاک پشتی که گونه‌ای درحال انقراض محسوب می‌شود. این جزیره کوچک که چندین دهه است به‌علت خالی از سکنه بودن محل امن حیات وحش بود با ورود غیرقانونی مسافران و کمپ کردن گردشگران در سواحل سفید آن به محلی تهدیدآمیز برای انواع جانداران ساکنش تبدیل شده است. ایمان ابراهیمی مدیرعامل انجمن حفاظت از پرندگان «آوای بوم» از تغییراتی می‌گوید که حیات وحش این جزیره به خود دیده است. او این مناطق را تنها نقاط زمین می‌داند که برای این جانداران باقی مانده است: «کشور ما شانس این را داشته که میزبان این حیوانات در جزایر خالی از سکنه خود باشد و بتواند این جزایر را به‌عنوان یک امانت بین‌المللی داشته باشد که از طرفی اهمیت ویژه‌ای برای حیاط وحش کشور ما و از طرفی اهمیت بین‌المللی دارد.»

ایمان ابراهیمی در سال‌جاری به‌همراه انجمن طبق قراردادی با اداره کل حفاظت از محیط زیست هرمزگان این وظیفه را به عهده داشت که جمعیت پرندگان استان هرمزگان را برآورد و بررسی کند. در تابستانی که گذشت آنها جزیره شیدور در خلیج فارس را به‌طور کامل بررسی کردند. به پای پرندگان حلقه تحقیقاتی نصب کردند و لانه‌های پرندگان را مشاهده کردند و جزیره را از زوایای مختلف مورد پژوهش قرار دادند: «آماری که به دست آوردیم تفاوت بسیار جدی را نشان می‌داد. تحقیق دیگری در سال ۹۴ توسط گروه دیگری انجام شده بود که در قیاس با آن ما شاهد کاهش جدی زادآوری پرندگان بودیم. تحت بررسی‌های ما علت این کاهش جمعیت آسیبی است که این جزیره به علت رفت و آمد گردشگر دیده است. بواسطه این رفت و آمدها قایق‌هایی که به این جزایر تردد کرده‌اند به‌صورت ناخواسته گونه جانوری دیگری را وارد جزیره کرده‌اند که باعث به هم ریختگی اکوسیستم شده است. بخشی از آسیب هم از طرف پسماندهایی بود که در جزیره باقی مانده و خرچنگ‌ها بطری یا اشیای باقیمانده از گردشگران را محل اختفای خود کرده بودند که طبیعی نیست. گردشگران به‌خاطر کمپ در جزیره، شب‌ها چراغ قوه روشن می‌کردند که باعث می‌شد لاک پشت‌های دریایی وقتی برای تخم‌گذاری می‌آمدند نور را ببینند و برگردند. این باعث شد جمعیت لاک‌پشت‌هایی که آنجا زادآوری می‌کردند بسیار کم شود.»

شاید با خودتان بگویید وقتی زباله را جمع کنید یا سعی کنید آرامش محل سکونت حیات وحش را از بین نبرید دیگر چه مشکلی می‌تواند وجود داشته باشد؟ خوب است بدانیم گونه‌هایی در محیط‌ زیست داریم که فقط در مکان‌هایی زادآوری می‌کنند که اثری از حضور هیچ پستاندار بزرگ جثه‌ای بخصوص انسان در آنها دیده نشود یا به قولی بویی از انسان به مشام نرسد. بعضی از این گونه‌ها دریاها و اقیانوس‌های دنیا را زیر و رو کرده‌اند تا نقطه‌هایی پیدا کنند که اثری از وجود پستانداری در آنها نیست. این گونه‌ها به محض اینکه احساس کنند انسان در آنجا حضور پیدا کرده یا پستاندار دیگری حضور دارد آن منطقه را ترک و زادآوری نمی‌کنند.

یکی از این‌گونه‌ها پرستو دریایی است. همان پرندگانی که وقتی در سواحل جنوب تن به آفتاب داده‌اید در آسمان پرواز می‌کنند یا با بازی کردن اطراف ساحل حس خوب حضور در طبیعت را به شما می‌دهند: «مهم‌ترین گونه‌هایی که در این جزایر خالی از سکنه زادآوری می‌کنند گونه‌های خانواده پرستو دریایی هستند. این‌گونه‌ها حساس به حضور انسان هستند. این پرستوهای دریایی برای باقی ماندن باید بتوانند زادآوری کنند. آنها فقط در همین جزایر خالی از سکنه قادر به‌ زادآوری هستند و در هیچ نقطه دیگری نمی‌توانند زادآوری کنند. اگر رفت وآمد گردشگر در این جزایر ادامه داشته باشد ما زادآوری پرستو دریایی را از دست می‌دهیم و جمعیت جدیدی به‌وجود نمی‌آید و سال‌های آینده دیگر اثری از آنها نخواهیم دید.»

حالا کمی از آبی دوردست جزایر خالی از سکنه خلیج فارس دور می‌شویم و به‌جایی می‌رویم که پاتوق هر ساله گردشگران داخلی است. جزایر قابل سکونتی که بواسطه «گردشگری بی‌واسطه» طبیعت و جانوران آن مورد هجوم قرار گرفته‌اند. محمدعلی یکتانیک فعال زیست‌محیطی معتقد است طبیعت و حیات وحش این مناطق در خطر جدی قرار گرفته‌اند: «این جمعیتی که در سواحل کمپ می‌کنند باعث شده‌اند آهوی جبیر که بومی جزیره هنگام است دسترسی خود را به آب دریا از دست بدهد. آهوی جبیر برای دسترسی به این آب باید به سواحلی برود که پرتگاهی نباشد و البته سواحلی که دسترسی راحتی دارد توسط مسافران کاملاً اشغال شده است.»

مسافران کمپ می‌کنند، تا صبح بیدار می‌مانند، زباله‌های باقیمانده را مانند یک گردشگر مسئول جمع می‌کنند اما برای آتش روشن کردن از بوته‌های خشکی استفاده می‌کنند که پوشش گیاهی منطقه محسوب می‌شود، منطقه‌ای که مانند کویر پوشش گیاهی شکننده و کم پشتی دارد. پوششی که درحال از بین رفتن است: «در آن عرض جغرافیایی یک فصل خشک و یک فصل بارش داریم. این گیاهان در فصل بارش که بهار و اواخر تابستان است سبز می‌شوند و بجز آن زمان پوشش گیاهی آنجا خزان می‌کند اما زنده است که با هجوم گردشگران پوشش گیاهی جزایر دگرگون شده و از بین رفته است. سوسمار دم تیغی مصری و آهوی جبیر در جزیره هنگام درحال تغذیه و زیست در آن پوشش گیاهی هستند که هر روز توسط گردشگران به آتش کشیده می‌شود.»

اگر فکر کرده‌اید لیست مصیبت هایی که محیط‌ زیست جنوب درحال تحمل کردن آن است تمام شده، اشتباه کرده‌اید. تا حالا فکر کرده‌اید وقتی حدفاصل قشم و هنگام راننده قایق درحال دنبال کردن گله دلفین‌هاست و شما مشغول فیلمبرداری هستید دلفین‌ها ترجیح می‌دهند که بروید دنبال زندگی خودتان؟ یکتانیک می‌گوید: «گله‌های دلفین گوژپشت و بینی بطری هیچ زمانی برای استراحت و شکار راحت ندارند چون در تمام طول روز گردانی از قایق‌ها درحال دنبال کردن آنها هستند. این دلفین‌ها به‌صورت گروهی ماهیگیری می‌کنند و آن جست و خیزها نه برای شیطنت بلکه درواقع تکنیک و اکولوژی شکار آنهاست که می‌خواهند به باقی گروه‌ خانوادگی خود که در دریا پخش شده‌اند پیام بدهند که برای شکار به‌سمت آنها بروند. باید یک برنامه‌ای باشد که در چند ساعت از روز هیچ قایقی به آنها نزدیک نشود. جمعیت این دلفین‌ها با همین کارها هر سال در حال کمتر شدن است ۲۰ سال پیش گله ۱۴۰ تایی دلفین وجود داشت اما حالا به سختی می‌توانید ۵۰ تا از آنها را ببینید.»

آن طور که یکتانیک می‌گوید یکی از معضلات دیگری که دریای جنوب با آن دست و پنجه نرم می‌کند تأمین غذای دریایی برای مسافرانی است که تا جنوب نیامده‌اند تا جوجه کباب بزنند و به بشقاب خرچنگ و میگو و ماهی فکر می‌کنند. این دریا عملاً تخلیه شده است، این دریا دیگر توان ندارد برای این حجم از گردشگر تأمین غذا بکند و این مصداق این جمله است که« گردشگری بی‌ضابطه می‌تواند اهرمی ویرانگر باشد.» اگر قرار است فرزندان ما هم از زیبایی جنوب کشور لذت ببرند، بد نیست این آسیب‌ها را جدی بگیریم. گردشگری مسئولانه تنها جمع‌آوری زباله و پسماند نیست.

انتهای پیام