آذر بفروز و خانه خوش کن

مجتبی دورودی، استاد دانشگاه هنر شیراز، مدیر موزه تخت جمشید و پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران است. با او گفت‌وگویی انجام دادیم تا از جزییات و فلسفه جشن آذرگان مطلع شویم.

مجتبی دورودی با اشاره به اینکه در منابع تاریخی، اشاره‌های متعددی به این جشن شده است، گفت: ایرانیان در نهم آذر جشنی داشته‌اند که به « آذرخش» یا «آذرجشن» شُهره بوده است و با توجه به اینکه تقویم باستانی ایران موسوم به تقویم یزدگردی ۶ روز با تقویم کنونی تفاوت دارد، بنابراین می‌توان این روز را تقریباً برابر با سوم آذرماه کنونی دانست.

وی افزود: درباره‌ این روز در منابعی چون فرهنگ جهانگیری، برهان قاطع و مروج‌الذهب آمده است که ایرانیان در چنین روزی جشنی برپای می‌دارند که در شمار جشن‌های آتش است و آن را مانند نوروز و مهرگان ارج می‌نهند. در این روز علاوه بر افروختن آتش بر بام‌های منازل و حضور در آتشکده، نظافت و پاکیزگی، از جمله ستردن موی و چیدن ناخن، نیک بوده است و ایرانیان بر این باور بوده‌اند که مشاوره و رایزنی درباره امور و دشواری‌ها در چنین روزی به نتیجه مطلوب می‌رسد. همچنین در آذرجشن چوب‌های خوش‌بو مانند عود و صندل و کندر بر آتش می‌نهادند و فضا را عطرآگین می‌کرده‌اند.  

مدیر موزه تخت‌جمشید ادامه داد: ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه درباره این جشن آورده است که «آذرجشن عیدی است که در آن روز به افروختن آتش احتیاج می‌یابند و این روز عید آتش است و به نام فرشته‌ای است که به همه آتش‌ها موکل است. در چنین روزی ایرانیان در امور عالم مشاوره می‌کنند».

دورودی افزود: بد نیست به یک رسم دیگر ایرانیان در روز اول آذر اشاره کنیم که آن را هم “بیرونی” برای ما حفظ کرده و در کتاب آثار الباقیه آورده است و جالب‌تر اینکه گویا این رسم در فارس و شهر شیراز هم معمول بوده است.

وی در ادامه، مطلب را از زبان خود ابوریحان نقل کرد و گفت: «در اولین روز آذرماه، مردی بر خری سوار می‌شود و این سنت منحصر به فارس است. این مرد، پارچه‌هایی بر خود پیچیده و جامه‌های کهنه می‌پوشد تا برای شناخته شدن از جمع مردم، علامتی باشد و غذاهای گرم و آشامیدنی‌های سرد می‌نوشد و تن خویش را با روغن‌هایی که جلوی سرما را بگیرد چرب کرده؛ سپس بادبزنی به دست می‌گیرد و خود را باد می‌زند و مردم به او می‌خندند و بر او آب می‌پاشند و برف و یخ به‌سوی او پرتاب می‌کنند و او از اشراف و اعیان هدیه دریافت می‌کند و در عصر ما این رسم در شیراز و دیگر شهرهای فارس معمول است»

پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران با بیان اینکه این رسم آنگونه که ابوریحان آورده است، روزگاری در شیراز هم معمول بوده است، گفت: این خود بیانگر مراسمی کهن است که در جهت دفع شرِّ دیو سرما بوده است، که با برافروختن آتش که به منزله گرمابخشی هم هست؛ می‌تواند نویدبخش عبور از زمستان سرد باشد.

مجتبی دورودی صحبت‌هایش با خبرنگار ایسنا در خصوص جشن آذرگان یا آذرجشن را با شعری از مسعود سعد سلمان به پایان رساند: ای ماه، رسید ماه آذر، برخیز و بده میِ چو آذر، آذر بفروز و خانه خوش کن، زآذر صنما به ماه آذر

انتهای پیام