در سفر به خرم‌‌ آباد از کجا دیدن کنیم؟

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۶/۰۴/۱۷ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۰/۱۴ به‌روزرسانی شده است.}

خرم‌آباد، شهری است کهن با تاریخی چند هزارساله در استان لرستان که به‌دلیل حضور جاذبه‌های ارزشمند تاریخی، دیدنی‌های طبیعی، آب و هوای مناسب در فصول مختلف سال به‌ویژه فصل بهار و میهمان‌نوازی ساکنانش، امروزه به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در غرب کشور تبدیل شده است. برخی از محققان براین باورند که «خایدالو» (نام کهن خرم‌آباد در دوران عیلامیان) و «شاپورخواست» (نام کهن خرم‌آباد در دوران شاپور اول ساسانی است که تا اوایل قرن هفت هجری قمری، از این شهر در کتب قدیمی نام برده شده است)، نام‌های باستانی شهر خرم‌آباد امروزی است که احتمالا از قرن هشتم هجری قمری، به نام کنونی، تغییر یافته است.

۱. قلعه‌ فلک‌الافلاک

قطعا «قلعه‌ فلک‌الافلاک» یکی از معروف‌ترین آثار تاریخی در شهرستان خرم‌آباد است که روی تپه‌‌ای کهن و در مرکز این شهر، قرار گرفته است. بنایی که احتمال می‌رود در دوران حکومت شاپور اول ساسانی و در قرن سوم میلادی، نخستین اقدامات ساخت آن، صورت گرفته است. این قلعه در مساحتی بالغ بر ۵۳۰۰ متر مربع با هشت برج، ۳۰۰ جان‌پناه و دو صحن با مصالحی همچون سنگ، آجر، خشت، ملات گچ و آهک ساخته شده است؛ اما آنچه که این قلعه‌ را ارزشمند می‌سازد، قرارگیری آن روی صخره‌هایی سنگی است که می‌توان با حضور در آن دره‌ تاریخی خرم‌آباد را به‌خوبی مشاهده کرد. نام «فلک‌الافلاک» را در دوران قاجارکه به‌معنای «سپهر سپهران» است بر این میراث ارزشمند ایران کهن نهادند و «دژ شاپورخواست»، «سابرخاست»، «دزبر» و «قلعه‌ خرماباد»، نام‌های دیگری است که در متون تاریخی به این قلعه نسبت داده شده است. امروزه این اثر به ثبت ملی رسیده است و پس از آن به «موزه‌ فلک‌الافلاک» که متشکل از قسمت‌هایی همچون باستان‌شناسی، هنرهای سنتی و مردم‌شناسی است، تغییر یافته است.

۲. مناره آجری

سازه‌ای استوانه‌ای شکل، بر سکویی سنگی به‌شکل هندسی معکب مربع، در جنوب شهرستان خرم‌آباد، در محله‌ قاضی‌آباد و داخل پارک شقایق قرار دارد که از آن به «منار آجری» یاد می‌شود. کاربری این اثر کهن در گذشته میل راهنما و دیده‌بانی برای هدایت و راهنمایی کاروان‌های عبوری از شهر و نیز نگهبانی از خرم‌آباد، بوده است.

کارشناسان تاریخ ساخت مناره آجری را مرتبط با دوران حکومت دیلمیان می‌دانند.

برخی از کارشناسان تاریخ ساخت این میراث ایران کهن را مرتبط با دوران حکومت دیلمیان می‌دانند که هرچند در گذشته رفیع‌تر بوده ولی امروزه دارای ارتفاعی نزدیک به ۳۰ متر است. پس از طی کردن ۹۹ پله می‌توان به پشت‌بام مناره رسید و چشم‌اندازی زیبا را مشاهده کرد.

۳. پل شاپوری (پل شکسته)

در نزدیکی قلعه‌ فلک‌الافلاک خرم‌آباد و در ضلع جنوبی این اثر تاریخی، یکی دیگر از میراث ارزشمند ایران کهن قرار دارد که به «پل شاپوری» و در گویش محلی به «طاقِ پیل اِشکِسّه» شهرت یافته است. اثری که قدمت آن متعلق به دوران ساسانیان و شاهکاری از هنر معماری آن دوران است و زمانی راه موصلاتی غرب لرستان با شرق، خوزستان و تیسفون که از آن به پایتخت ساسانی یاد می‌شود، بوده است. این پل که دارای پیشینه‌ای نزدیک به ۱۰ قرن است دارای طولی برابر با ۲۳۰ متر و بیش از ۱۹ طاق است که متاسفانه تنها ۵ طاق آن برجای ‌مانده است.

۴. بقعه‌ بابا طاهر

یکی دیگر از جاهای دیدنی خرم‌آباد، بقعه‌ای است کهن که اهالی خرم‌آباد معتقدند متعلق به «باباطاهر» شاعر معروف دوبیتی‌های لکی و لری است که در مرکز این شهرستان و در ضلع غربی قلعه‌ فلک‌الافلاک قرار دارد. طراح این اثر تاریخی، نقشه‌ بنا را با معماری ساده و متشکل از گنبد خانه‌ای و یک ورودی طرح‌ریزی کرده است. ساختمان اصلی هم به‌شکل هندسی هشت ضلعی است و گنبد نیز دارای ارتفاعی بالغ بر ۶ متر تا سطح زمین است. مقبره‌ شاعر معروف درون زیرزمین (سردابه) قرار دارد که روی آن را با ضریحی چوبی پوشانده بودند که در حال حاضر اثری از آن باقی نمانده است. در قسمت غربی ساختمان بقعه، اطاق کوچکی متصل بوده که به نظر می‌رسد، قدمت آن برابر با دوران حکومت هخامنشی و به‌عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است.

۵. مسجد جامع خرم‌آباد

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان خرم‌آباد، بنایی است تاریخی و مذهبی، متعلق به اواخر قرن ۱۰ هجری قمری که به «مسجد جامع» این شهر شهرت یافته است. این میراث ایرانی در سال ۹۷۰ هجری قمری و به فرمان «شاه پرور سلطان» دختر «اغوربیک» که از اتابکان لرستان بوده است، احداث شده است. بازسازی‌ها و مرمت‌های متعددی در ادوار مختلف بر این بنا صورت گرفته است تا به‌شکل امروزی متشکل از ایوانی در بخش شرقی، طاق‌ها، گنبد و شبستان ستون‌دار تبدیل شده است. جالب است بدانید که سه سنگ‌نبشته در این مسجد وجود دارد که دربرگیرنده‌ دستورات دوران حکومت صفویان است.

۶. سنگ‌نبشته‌ خرم‌آباد (برد نوشته)

میراثی باقی‌مانده از دوران حکومت «سلطان محمود بن محمد بن ملکشاه سلجوقی» و متعلق به قرن ششم هجری قمری در شرق شهرستان خرم‌آباد و در خیابان شریعتی این شهرستان قرار دارد که به «سنگ‌‌نبشته‌» یا در گویش محلی به «برد نوشته» شهرت یافته است. متنی در چهار صفحه به خط کوفی و زبان فارسی در چهار سمت این اثر مشاهده می‌شود که با بسم‌الله شروع شده و به نظر می‌رسد حکم امیر «ابوسعید برسق» است. موقعیت امروزی این سنگ‌نبشته در مجاورت راه ترانزیت تهران به خوزستان است.

۷. گرداب سنگی (گرداوبردینه)

اثری باقی‌مانده از دوران حکومت ساسانیان و از ارزشمندترین جاذبه‌های گردشگری تاریخی استان لرستان در شهرستان خرم‌آباد قرار دارد که به «گرداب سنگی» و در گویش محلی به «گرداوبردینه» شهرت یافته است. این میراث کهن در بخش مرکزی خرم‌آباد و در بین بافت قدیمی این شهرستان درون میدانی تختی قرار گرفته است که با استفاده از سنگ و ساروج، به‌شکل مدور با دیواره‌ای بزرگ از جنس سنگ ساخه شده است. از ویژگی‌های این سازه‌ سنگی، حضور چشمه‌ای فصلی در داخل آن است که گرداب، گرداگرد آن قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که این سازه‌ تاریخی به‌دلیل سیراب کردن زمین‌ها و استفاده از آسیاب‌های آبی ساخته شده است. با شروع فصل زمستان و بالا آمدن آب چشمه، منظره‌ای بسیار زیبا در این مکان تاریخی ایجاد می‌شود که می‌تواند گزینه‌ مناسبی برای جذب گردشگر در نظر گرفته شود.

۸. حمام گپ خرم‌آباد

بنایی متعلق به دوران حکومت صفویان، با مساحتی نزدیک به ۸۰۰ متر مربع، با تزیینات زیبا و ساده‌ گچبری در رسمی‌بندی‌های زیر گنبد، در مجاورت میدان گپ شهرستان خرم‌آباد و در مرکز این شهرستان قرار دارد که به «حمام گپ» شهرت یافته است. گفته می‌شود در ادوار گذشته، آب مورد نیاز حمام، توسط چاهی به نام «گور» یا «گاورو» که در بخش تون حمام قرار دارد، تامین می‌شد. به نظر می‌رسد که این حمام متعلق به «حسین خان ساکی» و ساخت آن هم‌زمان با دوران «پل گپ» خرم‌آباد باشد که امروزه به یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان تبدیل شده است.

۹. آسیاب گبری

در بخش جنوبی خرم‌آباد، در محله‌ای به نام «حسین‌آباد» یکی دیگر از آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری غرب کشور قرار دارد که از آن به «آسیاب گبری» یاد می‌شود.

باستان‌شناسان، «آسیاب گبری» را متعلق به شهر «شاپورخواست» در دوران حکومت ساسانیان می‌دانند.

باستان‌شناسان قدمت این بنای کهن را متعلق به شهر «شاپورخواست» در دوران حکومت ساسانیان می‌دانند و معتقدند که تا زمان حکومت قاجاریان مورد استفاده قرار گرفته است. معمار این سازه‌، آن را با پلانی مستطیل و به‌شکل هندسی مکعب با اضلاعی به طول ۲۶ متر، ارتفاعی بالغ بر ۵ متر و ۱۱ سانتی‌متر و عرضی برابر با ۶ متر طراحی و ساخته و به‌عنوان اثر ملی کشور ثبت شده است.

۱۰. دریاچه کیو

«دریاچه‌ کیو» که به نگین فیروزه‌ای خرم‌آباد شهرت یافته است، یکی از جاهای دیدنی لرستان است که درشمال غرب آن قرار گرفته و امروزه میزبان جمع زیادی از مسافران و گردشگران سراسر کشور است. جاذبه‌ای دوست‌داشتنی با مساحتی بالغ بر ۷ هکتار و عمقی بین ۳ الی ۷ متر که به زیستگاه جانوران آبزی و پرندگان مهاجر و بومی تبدیل شده است. وجه تسمیه این دریاچه به کیو، به‌دلیل رنگ آبی و نیلی آب آن است که در گویش محلی مردم خرم‌آباد «گیو» به‌معنای رنگ «کبود» و «آبی« است. تسهیلات مناسب در اطراف دریاچه مانند امکانات تفریحی و شهربازی در کنار چشم‌انداز زیبا، این مکان را به یکی از تفرجگاه‌های خرم‌آباد تبدیل کرده است.

۱۱. مجموعه توریستی مخمل‌کوه

«مجموعه‌ توریستی مخمل‌کوه» یکی از مکان‌های مناسب برای تفریح و گردش در فصول مختلف سال به‌ویژه در فصل‌های بهار و زمستان است که در شمال شرق خرم‌آباد قرار گرفته است. در واقع مخمل‌کوه از رشته‌کوه‌های استان لرستان است که مسئولان این استان غرب کشور، در بخش شمالی آن، در تنگه‌ای به نام «شبیخون» تفرجگاه و پارکی جنگلی را برای گردشگران ایجاد کرده‌اند. این منطقه دارای مناظر و چشم‌اندازهای بسیار زیبا و حیرت‌انگیز و محلی مناسب برای علاقه‌مندان به کوه‌پیمایی است. در کنار این زیبایی‌های طبیعی حضور آبشاری بسیار زیبا به نام «آبشار مخمل‌کوه» که در «دره‌ مخمل‌کوه» قرار گرفته است، بر محبوبیت و زیبایی این منطقه از لرستان، افزوده است.

خرم‌آباد، همانگونه که از نامش پیدا است، یکی از شهرهای زیبا، خرم، سرسبز با چشم‌‌اندازهای طبیعی بسیار زیبا و خارق‌العاده است که در کنار جاذبه‌های گردشگری تاریخی با دیدنی‌های شگفت‌انگیز طبیعی مقصد اصلی گردشگران در غرب کشور است. از دیگر مکان‌های دیدنی در این شهر زیبا می‌توان به بام لرستان، آبشار بیشه، آبشار نوژیان، آبشار وارک، ‌پل تاریخی کشکان، بقعه‌ شجاع‌الدین خورشید، زورخانه‌ طیب و بسیاری دیگر نام برد. تجربیات و نظرهای خود را در خصوص جاذبه‌های گردشگری خرم‌آباد با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.