پایان مهمانی افغان‌ها در ایران؛ از متن تا حاشیه

برترین‌ها: این متن خلاصه‌ای از یک گزارش درباره هشتگ «پایان مهمانی» است که در یکی از وب‌سایت‌های فارسی‌زبان منتشر شده.

گفتگوی ۵۰ دقیقه‌ای محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با شبکه تلویزیونی طلوع نیوز افغانستان واکنش‌های زیادی به دنبال داشت. عده‌ای برخورد او را در شان نماینده سیاسی یک کشور ندانسته و تلاش کردند با ترند کردن هشتگ «پایان مهمانی» و درخواست از مهاجران افغانستانی ساکن ایران برای بازگشت به وطن خود به آن پاسخ بدهند. گروهی هم این هشتگ را نژادپرستانه برشمردند.

مهرداد درویش‌پور جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ملاردالن سوئد درباره هشتگ پایان میهمانی می‌گوید: «واژه میهمان قدمتش به دهه‌ها می‌رسد، حتی در جامعه غرب؛ اما به پناه‌جویان و پناهندگانی که به دلایل سیاسی یا بر اثر جنگ‌های داخلی و خارجی از کشور‌های خود فرار کرده‌اند، اطلاق نمی‌شود. سال‌ها پیش به نیروی کار مهاجر که به کشور‌های غربی می‌رفتند لقب «کارگر میهمان» داده شد. عبارتی که امروز به شدت مورد نقد است، چرا که بسیاری از این نیرو‌های کار، به‌صورت موقت در آن کشور‌ها ساکن نشدند؛ بلکه زندگی تازه‌ای در آن جغرافیا ساختند.

فرزندان‌شان آنجا به دنیا آمدند و حتی در آن سرزمین‌ها از دنیا رفتند. به مرور مسجل شد اطلاق کلمه میهمان به این افراد نابخردانه است؛ چرا که نمی‌شود کسی را که به دلایلی مهاجرت کرده تا ابد میهمان خواند. حتی واژه مهاجر هم به دلیل آنکه هویت فرد را به صورتی جاودانه با لحظه‌ای از موقعیت پیشین او (هنگام ورود به کشور تازه) تداعی می‌کند هم در برخی از کشور‌ها امروز مورد انتقاد است.»

او با ذکر این مقدمه تاریخی درباره واژه میهمان می‌گوید اساسا چنین تعریفی برای افغانستانی‌تبار‌های ساکن ایران (که بسیاری همچون ظریف به اشتباه آنان را «افغانی» که واحد پول افغانستان است، می‌نامند!) از اساس نادرست است: نادرستی این عبارت از چند جهت است. واژه میهمان ناظر بر این تعریف است که افراد مورد اشاره دیر یا زود باید به کشورشان بازگردند؛ در حالی که در عصر جهانی شدن میلیون‌ها انسان در کل کره زمین جابه‌جا می‌شوند و در آنجا به کار و تحصیل مشغول‌اند، یا از کودکی در آنجا بزرگ می‌شوند و زندگی تشکیل می‌دهند و همان جا دفن می‌شوند.

مهرداد درویش‌پور به طور مشخص به تبعیض‌های متعددی که در حوزه حقوق شهروندی به افغانستانی‌ها روا داشته شده اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از افغانستانی‌ها در ایران از حق تحصیل بازمانده‌اند، برای دریافت کارت اقامت با مشکل مواجه‌اند، ازدواج مردان آن‌ها با زنان ایرانی‌تبار با تبعیض روبرو است، از دشوارترین شرایط برای تامین شغل، مسکن و ضروریات زندگی برخوردارند.

ماجرای رفتار شهرداری اصفهان در چند سال پیش را که برای ایجاد امنیت و تامین رفاه بازدید کننده ها از ورود افغانستانی‌تبار‌ها به پارک صفه کرده بودند، حتما به‌یاد دارید. بسیاری از اتفاقات وحشتناک جرم و بزهکاری و تجاوز که در ایران می‌افتد به سرعت انگشت اشاره به سمت جامعه افغانستانی ایران نشانه می‌رود. آیا تا کنون شنیده‌اید بزهکاری یک فرد یا گروه ایرانی در داخل کشور به نام همه ایرانی‌ها گذاشته شود؟ اما انتقال حس یک گناه ومسئولیت جمعی برای جرمی که یک افغانستانی‌تبار در آن نقش داشته باشد، پدیده‌ای رایج است که از مصادیق تعمیم‌های نژادپرستانه است.

آقای درویش پور تاکید می‌کند که استفاده از هشتگ پایان میهمانی کاملا نژادپرستانه است: چنین رفتاری در حوزه «نژادپرستی نوین» قرار می‌گیرد که خارجی‌ستیزی و مهاجرستیزی و پناهنده‌ستیزی یکی از مصادیق آن است.

ماجرای هشتگ پایان میهمانی چه بود؟

کاربری در یک توییت که بعد آن را حذف و به خاطر آن از مهاجران افغانستانی در ایران عذرخواهی کرد نوشت: برادر عزیز و خواهر گرامی افغانستانی، لطفا به خانه‌ات برگرد.

کاربر دیگری که یکی دیگر از موافقان این هشتگ بود، در تایید توییتقبلی نوشت: برادر و خواهر افغانستانی ما در کشور خود با بحران شدید اقتصادی و بیکاری مواجه‌ایم. لطفا به خانه‌ات برگرد.

تعداد هشتگ‌هایی با این مضمون محدود بود، اما در مقابل هشتگ‌هایی که به نقد آن پرداختند و از حضور مردم افغانستان در ایران دفاع کردند لحظه به لحظه بیشتر شد.

علی عبدی، فعال سیاسی ایرانی که مدت‌هاست از آمریکا به افغانستان رفته و در آن کشور کار و زندگی می‌کند، در حساب توییتر خود نوشت: اگر احساس کردید پرسش‌گر شبکه طلوع به وزیر خارجه ایران توهین کرده احتمالا به این خاطر باشد که چشم و گوش‌تان عادت نکرده یک افغانستانی را در وضعیتی برابر با یک ایرانی ببینید. چشم و گوش خود را عادت دهید.

یکی از کاربران افغانستانی توییتر هم به کار‌های سخت و طاقت‌فرسایی که افغانستانی‌های مهاجر در ایران انجام می‌دهند، اشاره کرده و نوشته است: «ولی افغانی اگر هم به تعبیر شما مهمان هست، بر سفره هیچکدام‌تان ننشسته و کاسه گدایی به دست نگرفته از بد روزگار مهاجر شدیم و مهاجرت‌مون هیچ عائدی هم اگر برای خودمون نداشت، اما برای شما فقط استحکام زیرساخت شهرهاتون رو در پی داشت، بگذریم که دستمزد آن را هم تناول می‌کردید گاهی #پایان_مهمانی».

مهاجرت افغان‌ها به ایران و مشکلات معیشتی آن‌ها موضوعی جدید و تازه نیست، اما با این وجود تا به‌حال راه‌حلی برای حل این مشکلات درنظر گرفته نشده است. امیدواریم که به زودی برای این دست از مشکلات تدبیری اندیشیده شود.