اعتراض هنرمندان به برگزاری المپیک توکیو

یک هنرمند ژاپنی به نام میواکا ساکاواچی (Miwako Sakauchi) در استودیوی هنری خود با استفاده از پنج رنگی که به عنوان نماد المپیک مدرن شناخته می‌شوند، با قلمو روی کاغذ یا مقواهای تکه تکه شده نقاشی می‌کشد. ساکاواچی می‌گوید نقاشی‌هایش که گرداب/Vortex نام دارند، «خشم، ترس، حس تناقض و خشونتِ دولتی در مورد مردمی که از خانه‌هایشان بیرون رانده شدند و درختانی که قطع شدند تا ورزشگاه‌های عظیم المپیک ساخته شوند را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی نمی‌توانم آن را به چشم یک فستیوال صلح ببینم. همه این‌ها چرند است.»  

ساکاواچی درباره انگیزه خود از کشیدن مجموعه نقاشی‌های اعتراضی گرداب می‌گوید به واسطه این پروژه به جای شرکت در اعتراضات خیابانی، از تخصص هنری خود استفاده می‌کند. این هنرمند تا قبل از مخالفت‌ها با برگزاری المپیک توکیو، هرگز در اعتراضات خیابانی شرکت نکرده و مسائل سیاسی را به نقاشی‌های انتزاعی خود وارد نکرده بود.

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد عموم مردم ژاپن مخالف برگزاری المپیک توکیو در شرایط کرونایی هستند هرچند مخالفت‌های عینی مثل تظاهرات در این باره چندان گسترده نیست. یکی از ابزاری که مردم از طریق آن ناامیدی و ترس خود را از برگزاری المپیک ۲۰۲۱ ابراز می‌کنند، هنر است. تی‌شرت‌ها، نقاشی‌ها و دیگر آثار هنری به نوعی ابزار اعتراض به تصمیم مسئولان دولتی برای برگزاری این بازی‌ها تبدیل شده‌اند، تصمیمی که به رغم توصیه‌های پزشکی و مخالفت مردم گرفته شد. مقامات ژاپنی در مواجهه با این اعتراضات مسالمت‌آمیز، در برخی موارد خواستار حذف آثار هنری و دیگر محصولات مربوطه شده‌اند و هنرمندان می‌گویند با این کار آزادی اندیشه و عملشان از آنها سلب شده است.

نگرانی‌ها از شیوع کرونا مانع از آن شده است که معترضان محتاط ژاپنی در خیابان‌ها حاضر شده و نگرانی و دغدغه خود را فریاد بزنند. برعکس ریودوژانیرو که خیابان‌های آن در سال ۲۰۱۶ شاهد سیل هزاران معترض به برگزاری دوره قبلی از المپیک تابستانی بود، در اعتراضات اخیر در ژاپن حداکثر ده‌ها نفر شرکت کننده داشتند.

ساکاواچی اولین بار زمانی این نقاشی‌ها را کشید که گروهی از هنرمندان که تابستان سال گذشته یک نمایشگاه هنری ضدالمپیک برپا کردند، با او برای همکاری تماس گرفتند. آثار این هنرمند پیش‌تر یک بار نیز ماه فوریه در یک نمایشگاه دیگر به نمایش گذاشته شد.  

کای کویاما (Kai Koyama) مسئول اصلی این نمایشگاه می‌گوید اعتراض کردن وظیفه حرفه‌ای اوست هرچند می‌داند بسیاری از مردم ژاپن در ابراز صریح و آشکار دیدگاه خود در این باره مردد هستند. کویامای ۴۵ ساله در گفت‌وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: ما هنرمندیم و اگر خودمان را ابراز نمی‌کردیم، موجودیتمان زیر سوال می‌رفت.

یکی دیگر از هنرمندانی که با این نمایشگاه ضد المپیک همراه شده، ساچی‌هیرو اوچی (Sachihiro Ochi) ۵۲ ساله، مددکار اجتماعی و پزشک در کلینیکی در نزدیک استادیوم یوکوهاما است که میزبان بازی‌های بیس‌بال و سافت‌بال المپیک خواهد بود. او می‌گوید توکیو و یوکوهاما، بزرگترین شهرهای ژاپن، به دلیل برگزاری المپیک سیاست‌های سختگیرانه‌ای در مورد بی‌خانمان‌ها اتخاذ کرده‌اند؛ فضاهای عمومی که زمانی به روی این دست از مردم باز بودند حالا با مخروط‌ها و موانع رنگارنگ مسدود شده‌اند. اوچی سعی کرده در نقاشی‌های خود از ماراتن و ورزشگاه ملی ژاپن، این آوارگی را همراه با الگوهای تکرارشونده هجوآمیز به تصویر بکشد. وی می‌گوید: کسانی هستند که در مدت همه‌گیری کرونا در جهان، شغل و سرپناه خود را از دست داده‌اند.

برخی از خالقین هنر ضد المپیک از سانسور و نبود آزادی بیان در این باره شکایت دارند؛ قبل از شیوع کرونا، یک طراح ژاپنی به نام سوسومو کیکوتاکه (Susumu Kikutake) در واکنش به رسوایی‌ رشوه خواری و سرقت ادبی در این رویداد،تی شرت‌های ضدالمپیک تولید کرد. آن زمان او در شبکه های اجتماعی کامنت های منفی می‌گرفت و در یک ماه تنها ۱۰ تی شرت فروخت. اما این روزها با شیوع کرونا و افزایش نگرانی و دغدغه عمومی، کاروکاسبی صاحب فروشگاه P&M حسابی رونق گرفته است؛ فروش او در ماه آوریل به ۱۰۰ تی شرت و در ماه مه به ۲۵۰ تی‌شرت رسید.

به گفته کیکوتاکه، افزایش تقاضا برای تی شرت‌های ضدالمپیکی او از خشم عمومی درباره طولانی شدن وضعیت اضطراری اعلام شده از سوی دولت حکایت دارد.

وی گفت: برنامه‌های ورزشی و اردوهای فرزندانم لغو شده‌اند و مجبور شدیم با آن سر کنیم. این درحالی است که دولت می‌گوید می‌تواند المپیک را برگزار کند. واقعا اعصابم از این خرد است که نخست وزیر درباره این که چرا می‌خواهند این بازی ها را برگزار کنند توضیحی نمی‌دهد و فقط می‌گوید امن و ایمن برگزار خواهند شد.

کمیته برگزاری المپیک توکیو به دلیل نقض حق تالیف از کیکوتاکه خواسته تولید تی‌شرت‌هایش را متوقف کند. دیگر تلاش‌های هنرمندان برای استهزای المپیک توکیو نیز به روشی مشابه و به بهانه تخطی از قانون حق تالیف توسط این کمیته سرکوب شده‌اند. کمیته المپیک توکیو در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس گفت حفاظت از حق معنوی برای حامیان مالی المپیک لازم و ضروری است. هرچه باشد آنها مبالغ هنگفتی را برای به دست آوردن حق انحصاری استفاده از نمادهای این بازی‌ها پرداخته‌اند!

کویاما در نظر دارد سومین دور از این نمایشگاه ضدالمپیکی را اواخر ماه جاری میلادی همزمان با آغاز مراسم افتتاحیه بازی‌های المپیک برگزار کند اما نگارخانه‌ها درباره نمایشگاه‌های این چنینی محتاطانه عمل می‌کنند. یکی از گالری‌هایی که قبول کرده بود میزبان این نمایشگاه باشد پس از آن که مورد هجوم فعالان راست افراطی قرار گرفت، از تصمیم خود عقب نشینی کرد. معترضان می‌گفتند این گالری باید برگزاری چنین نمایشگاهی را که با اصول میهن پرستی در تضاد است، لغو کند.

کویاما می‌گوید: آزادی بیان به خاطر المپیک توکیو در حال از بین رفتن است و ما (هنرمندان) سرکوب شده‌ایم.

۵۸۵۸