نقد فیلم Army of the Dead – ترکیب یازده یار اوشن با زامبی‌ها

جدید‌ترین فیلم زک اسنایدر تحت عنوان «ارتش مردگان» بازگشت دوباره این فیلمساز به ژانر مورد علاقه‌اش، یعنی فیلم‌های زامبی محور را نشان می‌دهد. نکته جالب در مورد فیلم جدید اسنایدر این است که او ژانر زامبی را با فرمول فیلم‌های سرقتی چون «یازده یار اوشن» ترکیب کرده و به آن اِسانس آخرالزمانی و اکشن بلاک‌باستری نیز اضافه کرده است. ایده اولیه فیلم بدین شرح است که: به دنبال شیوع زامبی شدن در لاس وگاس، گروهی از مزدوران آخرین قمار زندگی خود را برای ورود به بزرگترین سرقت عُمرشان انجام می‌دهند، و برای کسب 200 میلیون دلار وارد منطقه قرنطینه می‌شوند. بنابراین اگر پویایی شخصیت‌های نیمه کاره را در داستانی سرقتی زامبی‌گونه می‌پسندید، خبرهای خوبی برای شما داریم؛ در ادامه با نقد فیلم Army of the Dead همراه ویجیاتو باشید.

زک اسنایدر به عنوان کارگردان ارتش مردگان، اولین‌بار با بازسازی فیلم «Dawn of the Dead» ساخته جرج اندرو رومرو (پدر ژانر زامبی) به مخاطبان سینما معرفی شد. این فیلم با ایجاد یک حرکت انقلابی در ژانر وحشتِ مُتَکی به زامبی، دوره جدیدی از فیلم‌های زامبی‌گونه را آغاز کرد؛ در واقع تولید آن فیلم و موفقیت چشمگیر آن باعث ساخت آثار شاخص دیگری چون «28 روز بعد» و «REC» در این ژانر محبوب شد. بدون تردید تولید فیلمی چون طلوع مردگان نه تنها بحث موجود بین زامبی‌های سریع و زامبی‌های کند را ارتقا داد، بلکه ژانری را که سالها راکد مانده بود را نیز احیا کرد و زمینه را برای آثاری چون «مردگان متحرک» و «World War Z» نیز هموار کرد.

حالا زک اسنایدر با بازگشت دوبار‌ه‌اش به ژانر زامبی خواسته همان کار را با فیلم «Army of the Dead» انجام دهد. اما سوال مهم این است که آیا فیلمساز توانسته موفقیت چشمگیر طلوع مردگان را دوباره تکرار کند یا خیر؟! برای پاسخ دادن به این سوال ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که فیلم «ارتش مردگان» در نقطه عطف دیگری برای ژانر زامبی ظاهر می‌شود. آخرالزمان زامبی‌ها در این سال‌ها به چنان موضوع رایج و محبوبی تبدیل شده است که این ژانر طی حدود یک دهه گذشته از فیلم‌های مربوط به شیوع ویروس زامبی چون طلوع مردگان یا 28 روز بعد دور شده و پس از این واقعیت بر روی زنده ماندن و بقا در چنین آثاری تمرکز کرده است.

پیش فرض ابتدایی فیلم این است که در طی یک آزمایش به ظاهر مخفی که بوی رمز و راز‌های فضایی مربوط به «منطقه ۵۱» و صحرای نوادا آمریکا را نیز می‌دهد؛ یک زامبی فوق‌العاده با شمایل یک سرباز که توانایی مبارزه تن به تن چون جیسون بورن را داراست، توسط دولت ساخته شده؛ و حالا همین موجود شِبه هیولایی در حین حمل و نقل در اطراف شهر وگاس به واسطه یک حادثه فرار می‌کند، و در نهایت به درون لاس وگاس راه پیدا کرده و کل شهر را آلوده می‌کند. با این حال، این فقط ده دقیقه ابتدایی ارتش مردگان است. این فیلم با یک مونتاژ نسبتاً جالب و مایکل بِی شکل، از سقوط شهر آغاز می‌شود و ما را با تعداد زیادی از بازماندگان آشنا می‌کند که قبل از دیوار کشی کردن کُلِ شهر از منازل خود دفاع می‌کنند و جمعیت گسترده‌ای از زامبی‌ها را به دام می‌اندازند.

این یک سکانس آغازین موثر است (منهای اقدام جنسی بی موردی که باعث شکل گیری طرح ماجرا می‌شود) که ما را در داستان فیلم رها می‌کند و همچنین به عنوان بهترین سکانس افتتاحیه اسنایدر از زمان «Watchmen» خودنمایی می‌کند. با این افتتاحیه رنگارنگ به نظر می‌رسد ما به عنوان مخاطب با یک فیلم واقعا عالی که به جز سرگرمی هدفی ندارد روبرو هستیم، اما متأسفانه این کُلیت فیلمی نیست که ما می‌بینیم. چرا که بعد از این افتتاحیه، فیلمساز چند شخصیت اصلی فیلم را به ما معرفی می‌کند و اساساً هسته اصلی و احساسی خود را بر پایه نکاتی دیگر بنا می‌کند.

در واقع زک اسنایدر در آزادانه ترین فیلم خود، به هر آنچه دوست داشته سرک کشیده است. ما در این فیلم زامبی‌های با نژاد ویژه، کمپ‌های آخرالزمانی، بحث‌های سیاسی، فیلم رفاقتی سرقتی، اکشن بلاک‌باستری و یک درام پدر فرزندی داریم که در قالب یک بسته رنگارنگ 148 دقیقه‌ای (به شدت طولانی) به بیننده ارائه می‌شود.

به نظر می‌رسد اسنایدر فراموش کرده است که آنچه باعث کار کردن یک فیلم زامبی گونه چون طلوع مردگان می‌شود، شخصیت‌های گرفتار شده در موقعیت‌های تعلیق آور هستند و نه اکشن بلاک‌باستری به همراه احساسات نچسب پدر و دختری که به هیچ شکل با هم جور در نمی‌آیند. از طرفی اگر یک زامبی مانند هر شرور عادی در هر فیلم اکشن دیگری حرکت کند، بجنگد، نقشه بکشد و کینه داشته باشد، آیا هنوز هم او یک زامبی است؟! انگیزه اصلی و سنتی موجودی چون زامبی که همیشه گرسنگی است، در اینجا به قدری کم اهمیت است که تعجب می‌کنید آیا این موجود زامبی است یا موجودی فرازمینی؛ گذشته از یک ببر زامبی باورنکردنی که در تریلر نیز برجسته شده بوده، مابقی زامبی‌ها ناامیدکننده و فاقد خلاقیت در رفتارشان هستند.

با این اوصاف شخص زک اسنایدر خواسته یک فیلم متفاوت با طعم زامبی‌ بسازد؛ بنابراین جذابیت‌های اصلی «ارتش مردگان» به اسلحه، شخصیت‌های کلیشه‌ای، زامبی‌های به ظاهر جنگجو و یک زک اسنایدر خوش ذوق در صندلی کارگردانی و پشت دوربین خلاصه می‌شود. اسنایدر در این فیلم فرمول حرکت آهسته خود را کنار گذاشته تا بیشتر به بازی با مقیاس و اندازه قاب‌ها و فضا‌سازی اثرش بپردازد. در واقع این کارگردان با در دست گرفتن سکان هدایت دوربین فیلمِ ارتش مردگان، سعی کرده تصاویر اثرش به خونین‌ترین و وحشیانه‌ترین شکل ممکن به بیننده منتقل شود. برای مثال او با تمرکز بر روی شخصیت‌ها و پنهان کردن فضای پشت‌ آن‌ها در زووم فوکوس‌های فراوان، سعی دارد نشان دهد که لاس وگاسِ به این بزرگی چگونه تحتِ سلطه زامبی‌ها به یک مکان تسخیر شده، آخرالزمانی و بسته تبدیل شده است.

زک اسنایدر به عنوان یک فیلمساز که بارها با بودجه بزرگ کار کرده، به راحتی می‌تواند سکانس‌های اکشن را بسیار سرگرم‌کننده بسازد؛ بنابراین این ویژگی او نیز در فیلم جدیدش به طور قابل توجهی بهتر شده است. با وجود بودجه 90 میلیون دلاری فیلم، این اثر هم از نظر طول و ابعاد سکانس‌های اکشن و هم از نظر بصری مانند فیلم‌های بلاک‌باستری هالیوودی با بودجه بالای 100 میلیون دلار به نظر می‌رسد. زبان سینمایی اسنایدر از زمان طلوع مردگان به وضوح تکامل پیدا کرده، بنابراین ارتش مردگان یک کیف مخلوط از بهترین مهارت‌های او به عنوان یک فیلمساز و برخی از ترفندهای جدید است.

از طرفی این روزها اکثر آثار سینمای هالیوود تحت تأثیر بازی‌های ویدیویی قرار گرفته‌اند. برای مثال جان کرازینسکی فرنچایز هیولایی و ترسناک خود یعنی یک مکان ساکت را تحت تاثیر «The Last of Us» بنا کرده است و حالا فیلم «Army of the Dead» زک اسنایدر نیز تحت تأثیر بازی «Dead Rising» تولید شده، به خصوص لحن و تنظیمات جهان سازی آن؛ در نتیجه این فیلم حاصل ورود اسنایدر به گودال خصوصیات فیلمسازی خودش است، به خصوص از نظر فیلمبرداری و افق دید. شخص اسنایدر بافت‌های ریزِ درون دشت‌های بیابانی وگاس و تمام رنگ‌های قهوه‌ای و خاکستری آن را با منظره‌ای رنگارنگ از داخل کازینو کنار هم قرار می‌دهد، و فیلم را زیبا جلوه می‌دهد.

به طور کلی، بازاریابی این فیلم توسط Netflix با بهترین طراحی پوسترها و تریلرهای فوق‌العاده شکل گرفت. حالا که این اثر سینمایی منتشر شده ما شاهد این هستیم که تنها تریلر فیلم جالب نبوده؛ بلکه خود فیلم نیز اثر سرگرم‌کننده‌ای به نظر می‌رسد. بنابراین حتی اگر طرفدار معمولی اسنایدر هم نباشید، بازهم این فیلم اثری است که هرکسی می‌تواند از آن لذت ببرد. فیلم «Army of the Dead» شخصیت‌های کلیشه‌ای اما متمایزی دارد که برخی از آن‌ها بیش از دیگران برجسته هستند. برای مثال در میان این جماعت کلیشه‌ای می‌توان به ماتیاس شوایگهوفر اشاره کرد که انفجار مطلقی در بازی با شخصیت خود دارد.

هر یک از این شخصیت‌ها با مجسم سازی استعاره‌های بقا-اکشن معمولی خود در دنیای فیلم قرار می‌گیرند. در واقع اسنایدر در کاری مشابه با اولین فیلم زامبی محور خود، روابط متقابل بین شخصیت‌ها را در یک وضعیت تلاش برای بقا به نمایش می‌گذارد. در حقیقت، هر بازیگری کاریزمای متناسب با نقش و وظایفش را که در آن تجسم می‌یابد، به ارمغان می‌آورد.

با این حال، چنین جمع بازیگری هرگز به صورت تیمی با هم چفت و بست نمی‌شوند. البته با چنین وضعی نیز این دیو باتیستا است که فیلم را بر روی پشت عضلانی و بزرگ خود حمل می‌کند؛ شخصیت اسکات وارد با بازی باتیستا از لحاظ عاطفی محتوای مورد نیاز فیلم را برای عبور از زمان دو و نیم ساعته آن فراهم می‌کند. گرچه ممکن است اجرای او منحصر به فرد و همچون بازیگران کاریزماتیک اسکاری مکشوف نباشد، اما هنوز هم این اجرا آنقدر قوی است که می‌تواند بر نقاط ضعف شخصیت‌های دیگر و عدم شیمی آنها با یکدیگر غلبه کند. بنابراین، نادیده گرفتن دیو باتیستا در این روز‌های هالیوود دشوار و دشوارتر می‌شود و این اجرا بهترین عملکرد او تاکنون است.

با این اوصاف فیلم «ارتش مردگان» ضعف‌های آشکاری نیز دارد؛ برای مثال پس از تماشای فیلم هنوز مشخص نیست که لحن آن قرار بوده بر چه پایه‌ای استوار باشد. بنابراین بسیاری از گزینه‌های انتخابی توسط اسنایدر باعث می‌شود که من باور کنم او می‌خواهد با موضوعات مختلف خود و بیننده را سرگرم کند و فرمول ژانر زامبی را نیز گاهی به شوخی بگیرد و لحظه‌ای به جدی. برای مثال: صحنه آغازین فیلم که ورود بسیاری از زامبی‌ها را در این جهان تثبیت می‌کند، لحنی طنزآمیز دارد که ناگهان از لحن طنز به یک اثر اکشن مایکل بِی مانند تبدیل می‌شود. وقتی این صحنه به تیتراژ رسمی افتتاحیه منتقل می‌شود، به نظر می‌رسد ما با نوعی از سرگرمی و شوخی با ژانر طرف هستیم، اما در چشم به هم زدنی زمین بازی تغییر می‌کند؛ بنابراین به سختی می‌توان چنین سبکی را پذیرفت.

در واقع این تفاوت لحن با خط داستانی اصلی فیلم به شدت در تضاد است، چرا که اساساً شاکله اصلی فیلم شامل یک داستان تأثیرگذار در مورد احیای مجدد دوستی‌ها، روابط خانوادگی و برقراری ارتباط با گذشته تاریک شخصیت اصلی است. با این حال، تغییر لحن بین این لحظات جدی و آخرالزمان زامبی به قدری نگران کننده است که لذت بردن از آن گاهی سخت می‌شود. از طرف دیگر همه ما می‌دانیم که زک اسنایدر دوست دارد در فیلم هایش چیزهای زیادی بگوید و در دنیای آثار خود هرچه بیشتر وقت بگذارند. با چنین وصفی اینکه آیا لیگ عدالت به چهار ساعت زمان نیاز داشت یا نه یک سوال است، اما ارتش مردگان قطعاً فیلمی نیست که نیاز به 150 دقیقه زمان داشته باشد.

وقتی به فیلم‌های زامبی گونه چند سال گذشته از جمله «Zombieland: Double Tap» و «The Dead Don’t Die» فکر می‌کنیم، حتماً متوجه خواهیم شد اکثر آنها بین 90 دقیقه تا 110 دقیقه از بیننده زمان می‌گیرند. بنابراین فیلم ارتش مردگان نیز می‌توانست دقیقاً همان کار را انجام دهد و احتمالاً به چیز بهتری تبدیل می‌شد. اگر این فیلم زمان اجرای کوتاه‌تر و جهت گیری واضح تری می‌داشت؛ و اگر مشخص می‌کرد این یک نسخه جدی از یک فیلم زامبی است یا یک تقلید هجوآمیز از آنچه این ژانر در طی این سال‌ها به آن تبدیل شده، در آن صورت قطعاً ما با اثر بهتری روبرو می‌شدیم.

در پایان باید گفت: زک اسنایدر دارای مجموعه بی‌نظیری از فیلم‌هایی است که مدت هاست منتقدان و طرفداران را از هم جدا کرده است. برای من، فیلم‌های او ترکیبی از اکشن، کمدی، موسیقی، گذشته نوستالژیکِ هالیوود با یک طرف غم و امید است. حالا فیلم «Army of the Dead» نیز چکیده‌ای از تمام این عناصر فیلم‌سازی اسنایدر است؛ همین و بس! آیا ارتش مردگان ابتکاری ترین فیلمی است که به کاتالوگ فیلم‌های ژانر زامبی اضافه می‌شود؟ قطعاً نه. آیا این اثر تازه ترین برداشت هالیوود از یک فیلم سرقتی تمام عیار است؟ بازهم نه، اما قطعاً این فیلم با حس و اشتیاق کافی ساخته شده تا بتواند دو ساعت جذاب را بسازد. علاوه بر این، اسنایدر با کم‌ترین مشکل، به خودی خود یک اتفاق واقعاً خوب برای این فیلم است.

با بهترین فیلم‌های زامبی‌محور آشنا شوید:

• برترین انیمه زامبی محور: از Soul Eater تا Tokyo Ghoul
• برترین فیلم‌های زامبی محور که احتمالاً با آن‌ها آشنا نیستید
• ۱۰ فیلم برتر زامبی‌ محور کمدی که نباید از دست بدهید
• پیشنهاد ده فیلم زامبی محور برتر تاریخ سینما
• 10 فیلم‌ برتر زامبی محور کره‌جنوبی
• معرفی بهترین فیلم‌های اکشن غیر ابرقهرمانی یک دهه اخیر
• بهترین فیلم‌های اکشن بین‌المللی یک دهه اخیر کدام است؟
• معرفی بهترین فیلم‌های ترسناک زیر 90 دقیقه
• با مخوف‌ترین کاراکترهای فیلم‌های ترسناک تاریخ سینما آشنا شوید
• ده فیلم برتر ژانر وحشت در سینمای آسیا