راهنمای تربیت کودک ۲ ساله؛ همه چیزهایی که باید بدانید!

اگر کودکی ۲ ساله دارید، باید بدانید که پایه‌های عزت نفس و استقلال وی در این سنین بنا نهاده می‌شوند. به‌علاوه، کودکان ۲ ساله، به‌خوبی می‌تواند راه برود، بپرد، بدود و انرژی بالایی دارد و دایره لغاتش نیز گسترش پیدا می‌کند. همچنین، در این سن، کودک به‌خاطر استقلال‌طلبی ممکن است نشانه‌هایی از لجبازی و سرکشی از خود نشان دهد. بنابراین، در این بازه زمانی باید توجه ویژه‌ای به تربیت و پرورش او داشته باشید. در این مطلب از چطور، می‌خواهیم به‌طور کامل شما را با اصول تربیت کودک ۲ ساله آشنا کنیم.

در ادامه، ابتدا مهم‌ترین مهارت‌های مورد انتظار کودکان در این سن را بررسی می‌کنیم و سپس، با تکیه بر توصیه‌های متخصصان، توصیه‌هایی علمی و کاربردی برای تربیت کودکان در این بازه سنی ارائه خواهیم کرد. پس، حتما تا انتها با ما همراه باشید.

ویژگی‌های رشدی کودک ۲ ساله

دو سالگی نقطه عطف بسیار مهمی در زندگی کودکان محسوب می‌شود. در این سنین، آن‌ها کم‌کم مستقل می‌شوند و کودک می‌تواند کارهای ساده‌ای مثل پوشیدن یا درآوردن لباس را خودش انجام دهد و با جملات کوتاه با دیگران ارتباط بگیرد. اولین گام برای اینکه بتوانید درست و اصولی فرزندتان را تربیت کنید، قبل از هر چیزی باید بدانید که در این بازه سنی کودک شما چه مهارت‌هایی دارد و وضعیت رشد او از جنبه‌های مختلف چطور خواهد بود. در ادامه، به شما گفته‌ایم که از ۶ جنبه مهم حرکتی، گفتاری، شناختی، اجتماعی، کارهای روزمره و بازی، چه مهارت‌هایی را باید از کودک دو ساله‌تان انتظار داشته باشید.

رشد فیزیکی و مهارت‌های حرکتی

در دو سالگی تحرک کودک به اوج خود می‌رسد و راه‌رفتن او به قدم‌برداشتن بزرگسالان بیشتر شبیه می‌شود. همچنین، او می‌تواند به کمک از مبل یا صندلی بالا و پایین برود، با اعتماد‌به‌نفس بیشتری می‌دود و کمتر زمین می‌خورد. همچنین، انتظار می‌رود که کودک بتواند به توپ لگد بزند و آن را بالای سر ببرد و پرتاب کند. حتی می‌تواند چند ثانیه روی یک پا بایستد. این پیشرفت‌ها باعث می‌شود که کودک راحت‌تر بتواند محیط اطراف خود را کشف کند و به همین دلیل، به همراهی و مواظبت بیشتری نیاز دارد. برای حمایت از رشد فیزیکی کودک، می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:

• روزانه حداقل ۳۰ دقیقه کودک را برای بازی یا پیاده‌وری به پارک ببرید یا اجازه دهید یک ساعت آزادانه بازی کند.
• محیط خانه و فضای بازی را ایمن کنید تا کودک آزادانه‌تر حرکت کرده و مهارت‌هایش را امتحان کند.
• با چند بالش یا جعبه مسیر حرکتی بسازید و کودک را تشویق کنید که از روی آن‌ها بپرد، بخزد یا بالا برود.
• وسایل ساده اما کاربردی برایش تهیه کنید. توپی که بتواند به آن لگد بزند، خمیر بازی، پازل یا اسباب‌بازی‌های چیدنی برای تقویت دست‌های کودک گزینه‌های مناسبی هستند.
• هم در محیط خانه و هم در فضای باز، امکان بازی و ماجراجویی را برای کودکتان فراهم کنید. این کار باعث می‌شود که مهارت‌های حرکتی او از جنبه‌های مختلف تقویت شوند.

مهارت‌های گفتاری

بخشی از تربیت کودک ۲ ساله به مهارت‌های گفتاری او باز می‌گردد. دایره واژگانی کودکان در سن ۲ سالگی به‌سرعت گسترش پیدا می‌کند. او حالا تقریبا ۳۰۰-۲۰۰ کلمه را بلد است و می‌تواند با جملات کوتاه ۲ یا ۳ کلمه‌ای، منظورش را بیان کند. به‌علاوه، نام اشیا و تصاویر آشنا را خوب می‌داند، بعضی از اعضای بدن را می‌شناسد و می‌تواند از دستورات ساده پیروی کند. همچنین، گفتارش واضح‌تر می‌شود و می‌تواند درباره اتفاقات روزمره صحبت کند. این مهارت‌ها مبنا روابط اجتماعی وی در آینده هستند و تعامل شما می‌تواند نقشی کلیدی در تقویت آن‌ها ایفا کند. به‌عنوان مثال، براق تقویت مهارت‌های گفتاری می‌توانید برای کودکتان کتاب بخوانید یا تلفظ صحیح کلمات را با او تمرین کنید.

مهارت‌های شناختی و ذهنی

در دو سالگی، ذهن کودک پر از کنجکاوی است. او حالا می‌تواند اشکال مختلف و رنگ‌ها را دسته‌بندی کند، جملات کتاب‌های آشنا را کامل کرده و اشیای پنهان‌شده را پیدا کند. او در بازی‌های روزمره‌اش نقش‌های مختلفی را ایفا کند (مثل غذادادن به عروسک یا رانندگی با ماشین اسباب‌بازی) و می‌تواند برج‌هایی با ۴ بلوک یا بیشتر بسازد. به‌علاوه، مفاهیمی مانند مالکیت، شمارش اعداد ۳-۱ و تفاوت‌های بزرگ/کوچک و روز/شب برای قابل درک می‌شوند و حتی می‌تواند دست غالب خود را تشخیص دهد. برای تقویت این مهارت، می‌تواند بازی اشیای پنهان را امتحان کنید؛ به این صورت که بعضی از اشیا را از دید کودک پنهان کنید و او را برای پیداکردنش، راهنمایی کنید.

مهارت‌های عاطفی و اجتماعی

کودکان در بازه زمانی ۳-۲ سالگی، کم‌کم راه‌های تازه‌ای برای برقراری ارتباط با دیگران پیدا می‌کنند. آن‌ها به‌شدت تمایل دارند که کارهای بزرگسالان را تقلید کنند، بودن در جمع کودکان دیگر آن‌ها را هیجان‌زده می‌کند و هم‌زمان، به استقلال بیشتر می‌رسد. این استقلال‌طلبی و رشد، گاهی اوقات به‌صورت لجبازی و مخالف خودش را نشان می‌دهد. به‌علاوه، چون کودک با احساسات مختلفی مواجه می‌شود که هنوز قادر به بیان و توضیح آن‌ها نیست، تعارض‌ها و گریه‌های شدید امری طبیعی هستند. در این سن، انتظار می‌رود که کودک احساسات دیگران را درک کند و متوجه شود که رفتار خودش چطور بر اطرافیان تاثیر می‌گذارد.

مهارت‌های روزمره

کودکان در سن ۲ سالگی، تمایل دارند که بسیاری از کارها را به‌تنهایی انجام دهند. در این بازه سنی، می‌توانید از او انتظار داشته باشید که دست‌هایش را بشوید، هنگام حمام‌کردن بتواند خودش را تمیز کند، به‌تنهایی غذا بخورد و لباس بپوشد. البته کودکان ۲ ساله در درآوردن لباس مهارت بیشتری دارند تا پوشیدن آن. بنابراین، ۲ سالگی فرصتی عالی برای تقویت اعتمادبه‌نفس و استقلال در آن‌ها است. با سپردن کارهای ساده روزمره، به‌خوبی می‌توانید این حس را در آن‌ها تقویت کنید. اینکه کودک ببیند که به شما کمک می‌کند، احساس غرور و اعتمادبه‌نفس می‌کند. در این سن حتی ممکن است نشانه‌هایی از آمادگی برای آموزش توالت‌رفتن هم در کودکتان بروز پیدا کند.

بازی‌کردن و یادگیری

بازی‌کردن برای کودکان ۲ ساله فقط سرگرمی نیست و مهم‌ترین ابزار او برای یادگیری محسوب می‌شود. آن‌ها در این سن از تعامل با دیگران و بازی‌های گروهی لذت می‌برند و ممکن است در تنهایی، بازی‌های خیالی انجام دهند. همچنین، بازی‌های پرهیجان و پرتحرک برایشان جذاب است و نقاشی هم می‌توانند. بکشند. نکته بسیار مهمی که در این باره باید به آن‌ توجه کنید، یادگیری مهارت‌هایی مثل رعایت نوبت دیگران، کمک‌کردن و… در خلال بازی است. در این راستا، می‌توانید آوازخواندن یا تعریف قصه و کتاب‌خوانی را امتحان کنید. این کارها هم به پرورش ذهن کودک کمک می‌کنند و هم می‌توانند باعث گسترش دایره لغات او شوند.

توجه کنید که هر کودکی شرایط منحصربه‌فرد خود را دارد و ممکن است مهارت‌هایی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، دیرتر یا زودتر در او شکل بگیرد.

۷ اصل مهم در تربیت کودک ۲ ساله

حالا که با ویژگی‌های رشدی کودک در سن ۲ سالگی آشنا شدید، وقت آن است که سراغ اصول تربیت کودک برویم. ازآنجایی‌که در این دوره کودک مستقل‌تر و لجبازتر می‌شود و رفتارهای چالش‌برانگیز از خود نشان می‌دهد، آشنایی با روش‌های تربیتی درست می‌تواند بسیاری از مشکلات شما را حل کند. در ادامه، ۷ اصل بسیار مهم برای تربیت کودکان دوساله را معرفی و بررسی خواهیم کرد:

۱. مشخص‌کردن حدومرزهای ضروری

اگر همیشه به کودک ۲ ساله‌تان نه بگویید، خیلی زود این کلمه معنی واقعی خود را از دست می‌دهد و او دیگر به حرفتان گوش نخواهد کرد. این واقعیت را بپذیرید که نمی‌توانید همه‌چیز را کنترل کنید؛ پس بهتر است تمرکزتان را روی موارد مهم بگذارید و همان‌ها را با قوانین و پیامدهای مشخص اجرا کنید. در مقابل، نباید نسبت به موضوعات کوچک و گذرا زیاد سخت‌‌گیری کنید. رابطه صمیمی و امنی که با فرزندتان برقرار می‌کنید، ارزشمندتر از یکسری جزئیات بی‌اهمیت است. به‌عنوان مثال اگر کودک قبل از خواب اتاقش را به‌هم ریخت، می‌توانید تا بعد از بیدارشدنش صبر کنید و سپس، با‌ همراهی خودش آن را مرتب کنید. در همان حین رفتارهای خوبش را تشویق کنید تا یاد بگیرد که چه کارهایی را باید تکرار کند.

۲. ثابت‌قدم بودن و داشتن قوانین روشن

اگر کودک ببینید که در برخورد با یک رفتار گاهی سخت‌گیر هستید و گاهی بی‌تفاوت و آسان‌گیر، سردرگم می‌شود. مثلا اگر امروز به او اجازه دهید تلویزیون ببینید و فردا مانعش شوید، نمی‌تواند بفهمد که دقیقا چه چیزی درست است. کودکان در این سن مدام در حال امتحان‌کردن حد و مرزها هستند و حتی ممکن است واکنش‌های شدید و تند شما برایشان هیجان‌انگیز باشد. بهترین کار این است که آرام و در عین حال ثابت‌قدم باشید. در مواجهه با رفتارهای کودک – حتی در شرایطی که با شیرینی‌زبانی سعی دارد دلتان را نرم کند – رویکرد یکسانی داشته باشید. به‌مرور که ببینید واکنش شما همیشه یکسان است، به‌مرور قوانین را بهتر می‌پذیرد.

۳. همدلی‌کردن به‌جای تنبیه

کودک ۲ ساله شما هنوز نمی‌داند که چرا نباید کارهایی مثل گازگرفتن دیگران یا گرفتن اسباب‌بازی از دست کودک دیگر را انجام دهید. در چنین شرایطی، به‌جای تنبیه‌کردن به او کمک کنید که احساسات دیگران را درک کنید. مثلا می‌توانید بگویید: «وقتی کسی رو می‌زنی،‌ دردش میاد» یا «وقتت اسباب‌بازی دوستت رو می‌گیری، ناراحت می‌شه.» همین توضیحات ساده باعث می‌شود که کودک قبل از عمل‌کردن به نتیجه رفتارش فکر کند. همدلی علاوه بر صمیمانه‌ترکردن ارتباط شما و فرزندتان، زمینه رشد مهارت‌های اجتماعی سالم را فراهم می‌کند.

۴. تشویق رفتارهای مثبت کودک

واقع‌بین باشید و بپذیرید که قرار نیست کودک همیشه مطابق میل شما عمل کند. در شرایطی که کودک کار درستی انجام می‌دهد، باید آن را فرصتی برای آموزش و تثبیت رفتارهای مثبت در نظر بگیرید. تشویق‌کردن – چه با کلمات محبت‌آمیز و چه با جایزه‌های کوچک گاه‌به‌گاه – باعث می‌شود که کودک احساس ارزشمندی کند و تمایل بیشتری به تکرارهای مثبت از خود نشان دهد.

۵. پیشنهاد گزینه‌های مختلف

وقتی کودک لجبازی می‌کند و از انجام‌دادن یا ندادن کاری امتناع می‌کند، با پیشنهاد گزینه‌های مختلف می‌توانید اوضاع را تحت کنترل بگیرید. به‌عنوان مثال، اگر کودک اتاقش را به‌هم ریخته است، به‌جای دستوردادن و گفتن «وسایلت را جمع کن»، بگویید: «دوست داری اول کتاب‌ها رو جمع کنیم یا اسبا‌ب‌بازی‌ها؟» این کار باعث می‌شود که کودک حس استقلال بیشتری داشته باشد و در عین حال، کاری را که از او می‌خواهید، انجام دهد.

۶. تاکید روی بایدها و کنارگذاشتن نبایدها

زمانی‌که کودک رفتار اشتباهی از خود بروز می‌دهد، بسیاری از والدین با ارائه توضیحات مفصل و تهدیدهای طولانی، سعی می‌کنند رفتار او را اصلاح کنند. اگر شما هم چنین رویکردی دارید، باید بدانید که کودک ۲ ساله هنوز توانایی لازم برای درک جملات پیچیده و رفتارهای این‌چنینی را ندارد و از این رو، اقدامتان اثربخش نخواهد بود. به همین خاطر، بهتر است به‌جای تمرکز بر نبایدها، روی بایدها تاکید کنید. به‌عنوان مثال، به‌جای آنکه به کودک بگویید «دوستت رو نزن» این جمله را امتحان کنید: «باید دوستت رو ناز کنی». به‌مرور کودک می‌فهمد که انتظار چه رفتارهایی از او می‌رود و برخورد درست را یاد می‌گیرد.

۷. خودداری از احساساتی شدن

وقتی کودک کار اشتباهی انجام می‌دهد، بهتر است خونسردی و آرامش خود را حفظ کنید. فریادزدن و دعواکردن مشکل را بدتر می‌کند. کودکان در این حالت، بیشتر به صدای شما توجه می‌کنند نه پیام واقعی. به‌‌علاوه، واکنش خشم‌آلود شما حتی می‌تواند برای کودکان سرگرم‌کننده باشد. بنابراین، به‌جای تلاش برای کنترل کودک، روی کنترل موقعیت تمرکز کنید. این روش هم پیام را به‌خوبی منتقل می‌کند و کودک نیز می‌فهمد که چه انتظاری از او دارید.

فعالیت‌های اثربخش برای بهبود رشد شخصیت کودکان

کودکان ۲ ساله از نظر رشد و استقلال، در مرحله حساسی قرار دارند. آن‌ها کنجکاو، مشتاق و پرانرژی هستند و دوست دارند که دنیای اطرافشان را کشف کنند. در این سن، با تربیت درست و اصولی می‌توانید حس اعتمادبه‌نفس و استقلال را در آن‌ها تقویت کنید و مهارت‌های شناختی و اجتماعی را بهشان بیاموزید. در ادامه، مجموعه‌ای از راهکارهای عملی و سرگرم‌کننده ارائه کرده‌ایم که به کمک آن‌ها می‌توانید تربیت کودک ۲ ساله بر محور مستقل بودن پیگیری کنید:

• حق انتخاب‌های کوچک (برای میان‌وعده موز می‌خوری یا پرتقال؟)
• کمک‌کردن در کارهای خانه (کارهای ساده‌ای مثل گردگیری یا تمیزکردن اتاق)
• خواندن کتاب‌های تصویری یا شعر
• بازی‌های حرکتی خلاقانه (مثل توپ‌بازی، لگو، خمیربازی و…)
• سپردن کارهای ساده روزمره (شستن دست‌ها، پوشیدن یا درآوردن لباس و…)
• فعالیت‌های نمایشی و موزیکال (رقص، آوازخوانی، قصه‌گویی با آلبوم‌های خانوادگی)
• آموزش اعداد و اشکال (شمارش میوه‌ها، پله‌ها، استفاده از اشکال هندسی و…)
• بیرون رفتن از خانه (حضور در محیط‌های اجتماعی امن و تعامل با سایر کودکان)

استقلال و عزت نفس: ستون‌های تربیت کودک ۲ ساله

برای تربیت اصولی کودک ۲ ساله، به ترکیبی از صبر، امنیت عاطفی و همراهی هوشمندانه نیاز دارید. با شناخت‌ مهارت‌های مورد انتظار از کودکان دوساله و اصولی که در این مطلب برای تربیت آن‌ها پیشنهاد کردیم، می‌توانید خلاقیت، مهارت‌های اجتماعی، اعتماد‌به‌نفس و استقلال را در فرزندتان تقویت کنید. در نهایت اگر چالش‌هایتان در برخورد با کودک ۲ ساله‌‌ همچنان ادامه پیدا کرد، بهتر است از یک روان‌شناس کودک کمک بگیرید. شما تجربه‌ای از تربیت کودک ۲ ساله و مواجهه با لجبازی‌های او دارید؟ نظرات خود را با ما هم به‌اشتراک بگذارید.

مهم‌ترین و سخت‌ترین وظیفه پدران و مادران تربیت فرزند است

تربیت کودکان شاد و سالم امروز، و انسان‌های موفق فردا