چشم‌انداز نرخ بهره در اقتصاد ایران

آرش صفری، پژوهشگر بازارهای مالی، در گفت‌وگو با پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا) به بررسی تأثیر سیاست‌های پولی بر بازارهای مالی پرداخت و گفت: سیاست‌گذار پولی برای مدیریت بازارها چاره‌ای جز استفاده از ابزارهای نرخ بهره و سیاست‌های پولی ندارد. این امر در سراسر جهان، از جمله در ایالات متحده آمریکا، به‌عنوان یک ابزار کلیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل، تغییرات نرخ بهره و حتی لحن اظهارات مقامات بانک مرکزی، مانند جروم پاول، به‌دقت از سوی معامله‌گران دنبال می‌شود.

وضعیت سیاست‌های پولی در ایران

به گفته او، در حال حاضر اقتصاد ایران با یک سیاست پولی انقباضی مواجه است، هرچند که، بودجه سالانه به‌صورت انبساطی بسته شده است. این تناقضات موجب بروز چالش‌هایی در کنترل نقدینگی و نرخ تورم شده است. بانک مرکزی در چند سال اخیر سیاست کنترل نقدینگی و ترازنامه را در پیش گرفته است. با این‌حال، به دلیل وجود ریسک‌های سیستماتیک، مانند تحولات بین‌المللی و فشارهای سیاسی، کنترل بازارها دشوار شده است.

صفری تاکید کرد: ورود دوباره دونالد ترامپ به کاخ سفید و تفکر سیاسی تیم او، موجب افزایش نااطمینانی در بازارها شده است. در کنار این مسئله، تنش‌های بین‌المللی نظیر جنگ اسرائیل و غزه و تهدیدات اروپا علیه ایران، به افزایش فشارها بر اقتصاد کشور دامن زده است. در چنین شرایطی، سیاست‌گذار پولی با محدودیت‌هایی برای کاهش نرخ بهره مواجه است.

تأثیر نرخ بهره بر بازارهای مالی

او گفت: سیاست‌گذار پولی ایران توان کاهش نرخ بهره را ندارد، زیرا هرگونه کاهش در این نرخ می‌تواند به خروج نقدینگی از سپرده‌های بانکی و افزایش فشار بر بازارهای مالی، ازجمله بازار ارز و طلا، منجر شود.

ضمن این‌که کاهش نرخ بهره، تقاضا از سوی دولت را بیش‌تر و فشار بر پایه پولی شدت خواهد داد. این‌ها در شرایطی است که صاحبان پول هم ترجیح می دهند که در شرایط تورمی امروز در شرایط کم ریسک بمانند. به طور کلی زمانی که نرخ بهره حقیقی که حاصل تفاضل فری‌ریسک و نرخ تورم تقریبا مقبت و متعادل باقی بمانند و منتظر فرصت های بهتر هستند.

چالش‌های پیش روی اقتصاد ایران

یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده کاهش نرخ بهره، شرایط بودجه‌ای کشور و کاهش احتمالی درآمدهای نفتی است.

به گفته صفری، برنامه‌های ترامپ برای کاهش قیمت نفت از طریق افزایش تولید داخلی آمریکا، فشار بر عربستان برای عرضه بیشتر نفت و حل‌وفصل بحران اوکراین، می‌تواند قیمت نفت را کاهش داده و درآمدهای نفتی ایران را تحت تأثیر قرار دهد. این موضوع، همراه با نیاز دولت به منابع مالی، فشار مضاعفی بر نقدینگی کشور وارد خواهد کرد.

او افزود: در شرایط فعلی، بازارها با ترکیبی از سیاست‌های پولی انقباضی و بودجه انبساطی مواجه‌اند. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران به‌دلیل نرخ‌های بهره بالا و ریسک‌های بین‌المللی، ترجیح می‌دهند در انتظار فرصت‌های بهتری برای ورود به بازار بمانند. بر این اساس، سیاست‌گذاران پولی با چالش‌های جدی در مدیریت نقدینگی و ثبات بازارهای مالی روبه‌رو هستند.