سناریوهای احتمالی پاسخ اسرائیل به ایران/ تل‌آویو کارت‌های محدودی در اختیار دارد

رسول سلیمی: ایران با پرتاب ۲۰۰ موشک به اسرائیل از ترور اسماعیل هنیه و سیدحسن نصرالله انتقام گرفت. گزارش رسانه ها از بررسی واکنش‌های مقام‌ها و رسانه‌های اسرائیلی نشان می‌دهد که پاسخ این کشور به حمله اخیر ایران شدیدتر از واکنشی خواهد بود که اسرائیل در پاسخ به عملیات وعده صادق یک نشان داد. نتانیاهو ایران را به پاسخ دادن تهدید کرده و گفته «هر کس به ما حمله کند، به او حمله خواهیم کرد» در همین راستا رئیس پارلمان اسرائیل هم با توئیتی نمادین، مقامات عالی نظام را به ترور تهدید کرد.

در مقابل سرلشگر باقری رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح کشورمان گفت «عملیات امشب با چند برابر بزرگی تکرار خواهد شد و تمام زیرساخت‌های آنها مورد اصابت قرار خواهد گرفت» رئیس مجلس هم در نطق روز بعد از حمله موشکی تاکید کرد «برنامه دور از انتظاری طراحی کرده‌ایم و پاسخ بعدی ما به تجاوزهای احتمالی در سطحی بسیار متفاوت صورت خواهد گرفت.» در وضعیتی تنش بین ایران و اسرائیل به بالاترین سطح آن رسیده است، سناریوهای اسرائیل برای پاسخ به ایران چه خواهد بود؟

۱

دشمنی ایران و اسرائیل وارد مرحله ای از منازعه شده که دو طرف خواهان نابودی «موجودیت هستی» طرف مقابل هستند. در چنین وضعیتی که جنگ «محدود» یا «تمام عیار» در برابر طرفین منازعه قرار دارد، ارزیابی نقاط ضعف و قوت دو بازیگر بزرگ خاورمیانه، رفتار آنها را پیشبینی پذیر خواهد کرد. چه آنکه هر دو طرف هم از مبانی الهیاتی و هم از مبانی ملی گرایی برای تقویت کارزار مبارزاتی خود بهره می برند و توقف این وضعیت نه تنها ممکن نیست بلکه توقف جنگ، یک «وضعیت استثنا» خواهد بود و «استمرار جنگ» در شرایط فعلی به قاعده ای همیشگی تا زمان «توقف منازعه» تبدیل خواهد شد.

توقفی نه از جنس اتمام جنگ بلکه آنچنان که جنگ همچون «وضعیت سیال» از حالتی به حالت دیگر تبدیل خواهد شد. از وضعیت نظامی به امنیتی و سپس سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و مجددا این چرخه معکوس خواهد شد. از این رو اگرچه ایران و اسرائیل در میانه جنگ هستند اما آنچنان که کارشناسان سیاسی توصیه می کنند، مطالعه کتاب «هنر جنگ» اثر سون تزو که ۲۵۰۰ سال قبل نوشته شده، برای فهم وضعیت فعلی کارگشا خواهد بود.

۲

بررسی رفتار شناسی اسرائیل در برابر دشمنانش نشان داده این کشور متاثر از اتحادهای منطقه ای و جهانی، تصمیمات تاکتیکی خود را عملیاتی می کند. شرایط فعلی انتخابات امریکا اگرچه بعد از ترور سید حسن نصرالله، نتانیاهو را در افکارعمومی داخل اسرائیل و صهیونیست های مقیم امریکا محبوب کرد و این گمانه زنی در استراتژیست های غربی تقویت شد که می توانند کار ایران را هم یکسره کنند اما با انجام عملیات موشکی مجدد ایران و انجام حمله، بدون اطلاع دادن به امریکا و هدف قرار دادن مراکز نظامی و امنیتی اسرائیل، پاسخ اسرائیل به ایران در شرایط سیاسی امریکا با وجود کارت های بازی متعدد اسرائیل در برابر جمهوری اسلامی، از محدودیت های سیاسی برخوردار است.

چه آنکه در صورت همکاری امریکا با اسرائیل در پاسخ به ایران، امکان پاسخ ایران به منافع امریکا در منطقه بیش از هر زمانی فراهم شده و امریکا به هدفی مشروع برای ایران تبدیل خواهد شد. از این رو به نظر می رسد در شرایط فعلی تنگنای دموکرات ها و نگرانی از هر گونه اثرگذاری جنگ ایران و اسرائیل به جریان انتخابات امریکا، همکاری امریکا با اسرائیل در پاسخ به ایران معطوف به کمک های اطلاعاتی و غیرآشکار خواهد شد. در چنین شرایطی، اسرائیل برای هدف قرار دادن ایران از کارت های بازی کمتری برخوردار خواهد شد. اما این وضعیت نیز ناپایدار است و با توجه به استمرار وضعیت جنگی میان ایران و اسرائیل، پیروزی ترامپ در انتخابات امریکا بیش از هر زمانی، امیدواری نتانیاهو برای شدت دادن به حملات نظامی و امنیتی اسرائیل را موجب خواهد شد.

۳

تاکتیک های به کار رفته از سوی اسرائیل در جریان پاسخ به حمله هفتم اکتبر ترکیبی از فعالیت های نظامی و امنیتی بوده است. ترور به عنوان ابزاری نامتقارن و جنگ کلاسیک به عنوان ابزاری متقارن در سیاست اسرائیل در برابر رقیب به طور مکمل به کار برده شده است. اسرائیل با حمایت ناتو از امکانات و برتری هوایی محسوسی برخوردار است و با اتکا به تکنولوژی انباشت شده از سالیان سال پژوهش کاربردی در امور نظامی-امنیتی و سرمایه گذاری بر ابزارهای مبتنی بر علوم جدید، قادر است فعالیت های اطلاعاتی و امنیتی متنوعی را علیه رقیب تدارک ببیند.

تنوع در کارت های بازی اسرائیل مزیت این کشور در برابر رقبای منطقه ای او است. این در حالی است که تمرکز ایران بر تکنولوژی های محدود اما موثر همچون «موشک» و «پهپاد» اگرچه به فراخور تحریم ها و موقعیت ژئوپلیتیک جغرافیای ایران بعد از انقلاب ۵۷ توانست در دهه ۸۰ و ۹۰ به جمهوری اسلامی برتری داده و آن را در لبه تکنولوژی و قابل رقابت با ناتو قرار دهد اما ایران به دلایل مختلف در سال های گذشته و تحت تحریم های اقتصادی، نتوانست کارت های بازی خود را متناسب با نقاط قوت اسرائیل یا در مجموع نقاط قوت ناتو، «ارتقا و متعدد» کند.

ترور دانشمندان هسته ای و نخبگان نظامی، نفوذ ریز پرنده ها به آسمان ایران از جمله مواردی است که برای رفع آن نیاز به بازنگری در «دکترین دفاعی» جمهوری اسلامی و ضرورت تبدیل آن به «دکترین فعال و هوشمند» مبتنی بر «تنوع تکنولوژی» است. چه آنکه، آنچه در این سالها مغفول مانده، کم توجهی به برتری هوایی اسرائیل در استفاده از جنگنده های فوق مدرن و وابستگی ایران به «سامانه های پدافندی» و «هواپیماهای جنگنده» خارجی است. این دو نقطه آسیب، علاوه بر اثرگذاری بر نقاط قوت در «پهپاد و موشک»، دکترین دفاعی ایران را کم توجه به آسیب پذیری  زیر ساخت های مهم ایران در جغرافیای گسترده کشور نموده است. زیرساخت هایی که در صورت آسیب به آنها در شرایط تحریم، امکان های بازسازی و بروزرسانی آنها با هزینه های گزاف همراه خواهد بود.

۴

در شرایط فعلی و بعد از حمله موشکی اسرائیل به نظر می رسد این کشور از سه مسیر احتمالی متفاوت برای پاسخ به حمله موشکی ایران بهره خواهد برد. این سه مسیر با توجه به رفتار سیاسی-نظامی اسرائیل در یکسال گذشته، محتمل ترین امکان ها را در برابر استراتژیست ها قرار داده است:

نخست؛ حمله احتمالی نظامی محدود و کنترل شده به مراکز نظامی ایران برای اقناع افکارعمومی درون اسرائیل همزمان با حمله به اهداف احتمالی در یمن و سوریه. گستره ای از هدف قرار دادن سامانه های پدافندی یا مراکز شلیک موشک در ایران از جمله اهداف او خواهد بود. هدف قرار دادن مراکز هسته ای، زیرساخت های نفت، گاز و برق در دایره دوم احتمالات قرار دارد که نمونه های قبلی آزمون شده می تواند سناریوهای واقعی قبلی را برای سیاستگذار مرور کند.

دوم؛ ادامه دادن حمله زمینی به لبنان تا شعاع ۳۰ کیلومتری مرز با اسرائیل در شرایط آسیب پذیر شدن جایگاه های فرماندهی حزب الله لبنان و فقدان ثبات سیاسی در لبنان متاثر از دو سال خلا کرسی ریاست جمهوری این کشور

سوم؛ که مهمترین سناریوی ممکن است، ترور یکی از مقامات مهم سیاسی یا نظامی ایران و عدم قبول مسئولیت آن به نحوی که ایران امکان پاسخ نداشته باشد.

۳۱۱۲۱۳