بایدن شمشیر را از رو بست؛اردوغان چه پاسخی می‌دهد؟

مهسا مژدهی: روز بیست و چهارم اوریل دولت بایدن تنش خود را با ترکیه علنی کرد و با رسمیت بخشیدن به نسل کشی ارامنه، انکارا را شوکه کرد. بعد از گذشت صد روز از دولت بایدن، او رودروایسی را با اردوغان کنار گذاشت و اینکار واشنگتن خشم زیادی را متوجه خود کرد. ترکیه تهدید کرده تا جواب مناسبی به اقدام اخیر ایالات متحده خواهد داد. اما با توجه به پیچیدگی روابط انکارا و غرب و به ویژه آمریکایی ها، روابط دو کشور پس از این ماجرا به کجا کشیده خواهد شد؟

سیدعلی قائم مقامی کارشناس مسائل ترکیه دراینباره به خبرآنلاین می گوید: مساله ای که این روزها پررنگ شده مساله نسل کشی ارامنه است. در چهل و نه ایالت امریکا نسل کشی به رسمیت شناخته شده و همچنین در 40 کشور وابسته به ایالات متحده، کشورهای اروپایی و کشورهای عضو ناتو این مساله به رسمیت شنناخته شده. اردوغان در بیست و سوم آوریل با جو بایدن گفتگوی تلفنی داشت و بایدن گفته بود که فردا نسل کشی را به رسمیت خواهم شناخت . اما رییس جمهور ترکیه خواسته بود که او مثل دیگر روسای جمهور امریکا بگوید فلاکت عظیم و اسم نسل کشی ارامنه را نیاورد که مورد قبول رییس جمهور آمریکا قرار نگرفت. این ماجرا هم اعتراض ترکیه و هم اعتراض الهام علی اف را در برداشت. 

در ادامه مشروح گفتگو را می خوانیم:

بایدن شمشیر را برای اردوغان از رو بسته است. اقدام اخیر او در به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه، انکارا را به شدت خشمگین کرده. اما روابط بین دو کشور پس از این اتفاق به کدام سو خواهد رفت؟
اختلافات فقط مرتبط با مساله ارمنی ها و نسل کشی نیست. دو کشور اختلافات عمیق و زیادی با هم دارند. اما روابط نزدیکی و وابستگی هایی هم وجود دارد که مانع از شکاف زیاد بین انکارا و واشنگتن می شود. آمریکا و ترکیه متحد دو جانبه یکدیگر و در چارچوب ناتو هستند. امریکا در ترکیه حدودا 15 پایگاه نظامی دارد و مهم ترین آنها پایگاه اطلاعاتی شنود کورجیک در استان مالاتیا است و همچنین پایگاه اینجرلیک در استان ادانا. اینجرلیک بین شصت تا نود بمب اتمی امریکا را نگه داری می کند. علاوه بر آن برخی از پایگاه های بزرگ هوایی ترکیه هم در مناطق شرق و جنوب شرقی، در اختیار آمریکایی هاست. علاوه بر این ها ناتو تقریبا بیست و هشت پایگاه نظامی ترکیه را در اختیار دارد. ترکیه و امریکا حدودا از لحاظ تجاری هجده الی بیست و دو میلیارد دلار در سال تجارت دارند که تقریبا هفتاد درصد آن واردات ترکیه از امریکاست. اینها مسائل نظامی و اقتصادی بین دو کشور هستند.

اما اختلافات ترکیه و آمریکا فقط به موضوع ارامنه باز نمی گردد؛ یکی مساله فتح الله گولن است که در ترکیه سازمان دهی شده بود اما بعد از اختلافات 2013 راه گولن و اردوغان جدا شد. گولن در امریکاست و با تمام تشکلات یهودی صهیونیست  و اوانجلیست ها در ارتباط است و ترکیه هم می گوید که او را باید تحویل دهند که ایالات متحده زیر بار نمی رود. مساله دیگر اخراج ترکیه از طرح اف35 است که از هفته گذشته این کشور را به طور کلی اخراج کرد. حدودا  750 قطعه اف 35 در ترکیه تولید می شد. در نتیجه تولید این قطعات از ترکیه به یک کشور دیگر قرار است منتقل شود و از این نظر انکارا متضرر می شود. این کشور 4 فروند اف 35 خریداری کرده بود و چهل  و یک فرد فنی و خلبان در امریکا اموزش می دیدند که اخراج شده  اند. چون که واشنگتن می گوید اس 400های روسی در کار اف 35 مشکل ایجاد می کند.

ترکیه می گفت  اس 400 را به صورت مستقل استفاده می کند و بعد در چارچوب و هماهنک با ناتو نخواهم بود. ناتو اما قبول نکرد و گفت مخل پیمان ماست. چون باید تمام سلاح ها از امریکا یا کشورهای عضو ناتو مورد استفاده قرار بگیرند. هدف امریکا این بود که ترکیه سلاح ها را از کشورهای غربی بخرد اما انکارا رفتار دیگری کرد.

مساله دیگر رابطه ترکیه و روسیه در ساخت نیروگاه اتمی آک کویو است. که این نیروگاه با وام بیست و دو میلیارددلاری روسیه در حال ساخت است که در 2023 به پایان می رسد و تا 15 سال در مالکیت روسها قرار خواهد بود. امریکا و اتحادیه اروپا هر دو مخالف تاسیس نیروگاه اتمی ترکیه توسط روسیه هستند اما اردوغان مسکو را ترجیح داد. چون امریکا و اروپا تا قبل از این ماجرا به ترکیه اجازه ساخت نیروگاه را نمی دادند.

تهدیدی که دولت اردوغان کرده و گفته که در فرصت مناسب پاسخی به امریکا خواهد داد به چه معناست؟ ایا انکارا می تواند دست به قطع ارتباط بزند یا ناتو را در این کشور با مشکل مواجه کند؟

واکنش ها بیش از این نخواهد بود. مثلا پایگاه های امریکا در ترکیه تهدید نخواهند شد. پایگاه های شنود اطلاعاتی تعطیل نمی شود و… امریکایی ها از ترکیه اخراج نخواهند شد و فقط یک جنگ لفظی بین ترکیه و امریکا ادامه خواهد داشت.علاوه بر این اردوغان امریکا و اروپا را به عنوان شریک راهبردی خود می شناسد که در مسایل سوریه و عراق و حتی لیبی از او حمایت می کنند.

اردوغان ایالات متحده را دعوت کرده که با ترکیه در مسائل منطقه ای تشریک مساعی داشته باشند. یعنی همکاری در مقابله با روسیه در سوریه و لیبی انجام می گیرد. ترکیه شمال سوریه و امریکا شرق رود فرات را در این کشور در اختیار دارد. اردوغان نمی خواهد که با رفتن ایالات متحده از شرق فرات نیروهای اسد به این منطقه وارد شوند. به همین خاطر دست به تخریب این اتحاد نخواهد زد. 

انکارا در شمال عراق هم عملیات زمینی و هوایی انجام می دهد که بدون هماهنگی با آمریکا چنین چیزی امکان پذیر نیست. همه این مسائل نشان می دهند که در مورد نسل کشی ارامنه فقط یک نوع جنگ لفظی شکل می گیرد و ترکیه و امریکا و غرب روابطشان را بهم نخواهند زد. چون دچار خسارت های شدید تجاری و اقتصادی و … می شود.

برخی معتقدند که انکارا استعداد زیادی دارد که روسیه را جایگزین امریکا کند. ماجرای نسل کشی ارامنه از یک طرف و موضوع اس 400 و نیروگاه ساخت روس ها از یک طرف دیگر ایا می تواند به بریدن اردوغان از ایالات متحده و نزدیکی بیشتر به پوتین شود؟

اردوغان و دیگر مقامات ترکیه اعلام کرده اند که شریک تجاری روسیه هستیم و نه متحد راهبری با مسکو. ترکیه شریک راهبردی امریکا و ناتو است. همه این مسائل به ما می گوید چرخش به سمت روسیه و جدایی انکارا و واشنگتن با هدف بازگشت به چین و روسیه شکل نخواهد گرفت..

البته جناح هایی در ترکیه هستند که میگویند امریکا در قبال مسائل ترکیه خائن است و می خواهد از آنکارا به عنوان ابزار دست خود برای مقابله با چین و روسیه استفاده کند. در دریای سیاه از طریق ترکیه روسیه را محاصره کند. این مسائل هم مطرح است و روس ها هم هشدار داده است که اجازه نمی دهد کشتی های جنگی امریکا از تنگه های ترکیه عبور کنند. اما امریکا تلاش می کند تا حضور دائمی در دریای سیاه داشته باشد.

ایران هم از کشورهایی است که ارامنه در آن ساکن هستند. با توجه به رویکرد اخیر ایالات متحده،‌ سیاست خارجی ایران در قبال این موضوع چه می تواند باشد؟ ایا  اتفاقات اخیر تاثیری بر ارامنه ایران خواهد گذاشت؟

ایران نباید به هیچ وجه وارد این اختلافات باشد. همه جناح ها و احزاب سیاسی ترکیه می توانند به این دلیل علیه ما بسیج شوند و این به نفع ما نیست. ارامنه در داخل ایران به رویکرد اردوغان اعتراض دارند. اما این نباید در سیاست راهبردی ایران تبدیل به حالتی تهاجمی علیه ترکیه و اذربایجان شود. باید کجدار و مریز رفتار شود و ایران هم روابط خود را با ارمنستان گسترش دهد و هم به همکاری با ترکیه ادامه دهد.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
آمریکا ترکیه را به جایگاه خود باز می‌گرداند
اردوغان: بایدن ما را ناراحت کرد/حرفش بی‌اساس بود
ترکیه،آمریکا را تهدید کرد:به موقع پاسختان را خواهیم داد

312 310