از جمشید مشایخی تا بهرام رادان، بازیگرانی در لباس پادشاه

مهسا بهادری: همه با ناصرالدین شاه قاجار معروف به قبله عالم و سلطان صاحبقران که بعد از کشته شدن توسط میرزا رضای کرمانی لقب شاه شهید را گرفت، آشنا هستیم. چهارمین شاه از دودمان قاجار که با نزدیک به ۵۰ سال پادشاهی، طولانی‌ترین دوره پادشاهی را در میان دودمان خود دارد و به افتخار نیم قرن سلطنت بر ایران، خود را صاحب قران نامید. شاهی که بسیار به فرهنگ و هنر علاق داشت و این علاقه او به هنر سبب شده بود تا سعی کند با تلاش‌های فراوان خودش را در دسته هنرمندان جای دهد و به هر هنری از عکاسی گرفته تا نویسندگی و نقاشی، وارد شود و آثاری را به جای بگذارد که واضح‌ترین تصویر اتفاقات و تصاویر را از دوران پادشاهی او به نمایش بگذارد.

هر چند که او بسیار اهل عیش و نوش بود اما هیچگاه نمی‌توان فراموش کرد که جزو معدود پادشاهانی بود که خاطرات روزمره خود را می‌نوشت و قلم طنزی داشت، طراحی، نقاشی و عکاسی می‌کرد و به هنرمندان  این زمینه‌ علاقه نشان می‌داد و قتل امیرکبیر در کارنامه سلطنتش نقطه سیاه بزرگی به جای گذاشته است.

صدارت، اصلاحات و سرانجام قتل فجیع امیرکبیر (صدراعظم ناصرالدین شاه)، داستان های اندرونی و حرمسرا، رقابت بین اطرافیان و اعضای دربار ناصری، رقابت همیشگی روسیه و انگلستان بر سر نفوذ بر ایران در آن دوران، سه سفر پر سر و صدایش به اروپا، از دست رفتن بخشی از کشور (به ویژه هرات)  و … بخشی از رویدادهایی بوده که مورد توجه نویسندگان و سینماگران ایران برای پرداختن به دوران سلطنت ناصرالدین شاه بوده و این علاقه همچنان هم ادامه دارد تا جایی که تا کنون ۷ فیلم و سریال در ژانرهای گوناگون درباره این شاه ساخته شده است که در ادامه نگاهی می‌اندازیم به آثاری که کاراکتر این شاه در آن حضور داشت. 

«سلطان صاحبقران» اولین توجه به شاه قاجار

اولین سریالی که درباره ناصرالدین شاه قاجار شد به سال ۱۳۵۴ باز می‌گردد، سریالی با نام «سلطان صاحبقران» با کارگردانی زنده یاد علی حاتمی است. نخستین سریالی که سعی داشت تا تلاش‌های امیرکبیر برای آبادی این سرزمین را نشان دهد. در این مجموعه زنده یاد جمشید مشایخی ایفاگر نقش ناصرالدین شاه بود و زنده یاد ناصر ملک مطیعی نیز در نقش امیرکبیر ظاهر شد و سعید نیک‌پور و جهانگیر فروهر به ترتیب نقش میرزا رضا کرمانی و میرزا آقاخان نوری و زری خوشکام نقش عزت الدوله، خواهر تنی ناصرالدین‌شاه و همسر امیرکبیر را ایفا کردند.

«کمال الملک» و هنر جمشید مشایخی

دومین فیلمی که زمان ان به شاهان قاجار باز می‌گشت، فیلم سینمایی «کمال الملک» با کارگردانی مرحوم علی حاتمی بود که در سال ۶۲ ساخته شد. اینبار و برخلاف «سلطان صاحبقران»، علی حاتمی، به زندگی کمال الملک، نقاش ایرانی پرداخته بود اما ناصرالدین شاه با بازی مرحوم عزت الله انتظامی، حضور پررنگی در فیلم داشت. مرحوم جمشید مشایخی هم نقش کمال الملک را ایفا می‌کرد.

نقطه سیاه سلطنت شاه شهید

در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار هنرمندان و افراد بزرگ زیادی چون کمال الملک و امیرکبیر زیست کرده‌اند. امیر کبیر، یکی از کارآمدترین و مهم‌ترین صدراعظم‌های ایران بوده است که در رشد، پیشرفت و شکوفایی کشور نقش مهم و به سزایی داشته است و علاوه بر صدارت، شوهر عزت الدوله، خواهر ناصر الدین شاه هم بود و امضای فرمان قتل امیر کبیر به دست قبله عالم، یکی از بزرگترین اشتباهات او به شمار می‌آید. توجه به این موضوع باعث شد تا ۱۰ سال پس از اولین فیلمی که درباره ناصرالدین شاه ساخته شد، سعید نیک‌پور تصمیم بگیرد تا از یک زاویه دیگر به دوران ناصرالدین شاه نگاه کند و اینبار زندگی امیرکبیر را به نمایش بگذارد و به همین دلیل سریال «امیرکبیر» را در سال ۱۳۶۴ روی آنتن شبکه یک سیما برد. در این سریال، ایرج راد نقش ناصرالدین شاه قاجار، سعید نیک‌پور نقش امیرکبیر را ایفا می‌کردند.

ایرج راد، دوبار شاه شد

ایرج راد، برای دومین بار، ۲۲سال بعد از سریال «امیر کبیر» اینبار در سال ۸۸ و در سریال «سال‌های مشروطه» با کارگردانی محمدرضا ورزی، نقش ناصرالدین شاه را ایفا کرد. سریال «سال‌های مشروطه» سریالی است که از زمان آغاز سلطنت ناصرالدین شاه تا آغاز مشروطه را به تصویر می‌کشید و این بار از جنبه‌های سیاسی به حکومت این شاه قاجار نگاه شده بود.

سعید شیخ‌زاده، جوانی ناصرالدین شاه، محمد صادقی در نقش امیرکبیر، آزیتا حاجیان مهد علیا را برعهده داشتند.

بازگشت حسن فتحی با «جیران»

درگذشته سریال‌ها فقط برای پلتفرمی به نام تلویزیون ساخته می‌شد، اما با گذشت زمان، شبکه نمایش خانگی روی کار آمد و بازارش هم حسابی داغ شد تا جایی که در حال حاضر سریال‌هایی که در شبکه نمایش خانگی وجود دارند، از سریال‌های تلویزیون بیشتر هستند. حسن فتحی، یکی از کارگردان‌هایی است که روزگاری سریال‌های متعددی برای تلویزیون می‌ساخت، حالا تصمیم دارد تا پس از سریال «شهرزاد»، دومین سریال شبکه نمایش خانگی خود را با نام «جیران» بسازد که قصه عشق این شاه به جیران یکی از سوگلی‌های حرمسرایش را روایت می‌کند، جریان با سایر زنان حرمسرا تفاوت داشت، به اسب سواری و شکار بسیار علاقه داشت و اولین‌بار برای فرا گرفتن رقص به دربار قاجار راه پیدا می‌کند و شاه در اولین نگاه به او دل می‌بندد. فتحی برای نقش ناصرالدین شاه، بهرام رادان، نقش مهدعلیا (مادر ناصرالدین شاه) شبنم مقدمی و نقش ملیجک، بابک حمیدیان را انتخاب کرده است. 

       در این‌باره بیشتر بخوانید:

       ◾️شهر در دست ناصرالدین‌شاه‌ها!

       ◾️عکس | بهرام رادان و پریناز ایزدیار در عاشقانه‌ای از حسن فتحی

عشق ناصرالدین شاه به دختری روستازاده

سریال «آهوی من مارال» با کارگردانی مهرداد غفارزاده حدود یک‌ماه پیش کلید خورد و قرار است یکی دیگر از سریال‌های شبکه نمایش خانگی باشد که داستانی از دوره قاجار با محوریت ناصرالدین ‌شاه را روایت می‌کند. این سریال که با حضور بازیگرانی چون حسن معجونی در نقش ناصرالدین شاه، ترلان پروانه، شبنم مقدمی، الهام کردا، لیلا بلوکات و علیرضا کمالی جلوی دوربین رفته و در دو فصل ساخته می‌شود، که فصل اول ۱۵ قسمت و فصل دوم ۲۵ قسمت خواهد داشت. در «آهوی من مارال» شاهد روایتی از ماجرای دلدادگی ناصرالدین‌شاه به دختری روستازاده هستیم. 

حامد کمیلی هم شاه شد

سریال «قبله عالم» با کارگردانی حامد محمدی، برخلاف دیگر سریال‌های تاریخی که درباره ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است، محتوای طنزگونه‌ای دارد و قرار نیست که یک روایت تاریخی را به تصویر بکشد. در خلاصه داستان این سریال آمده است؛ ناصرالدین شاه ملقب به قبله عالم در آرزوی دست یافتن به اکسیر آب حیات است. اکسیر توسط طبیب مخصوص تهیه می‌شود، اما با نوشیدن آن حوادثی پدید می‌آید. حامد کمیلی در نقش ناصرالدین ‌شاه، شقایق دهقان در نقش مهدعلیا، هادی کاظمی در نقش ظل‌الدوله و سوگل خلیق در نقش انیس‌الدوله ایفای نقش می‌کنند. این سریال قرار است به زودی در شبکه نمایش خانگی پخش شود. 

۵۸۲۴۵