بازگشت الواح هخامنشی از آمریکا به ایران-راهبرد معاصر

به گزارش راهبرد معاصر؛ علی دارابی در گزارش عملکرد دوساله‌اش اعلام کرده که ۱۷ هزار شیء فرهنگی ـ تاریخی در ماه‌های آینده از آمریکا استرداد خواهد شد که اشاره تلویحی او به الواح هخامنشی است که برای مطالعه در اختیار مؤسسه شیکاگو قرار گرفته بود و بخشی از آن قبلا به ایران بازگردانده شده است.

روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی نیز در توئیتی با این متن بازگشت الواح هخامنشی به ایران را تایید کرده است: «خبر خوب اینکه بیش از ۲۰ هزار «لوح هخامنشی» متعلق به تخت جمشید تا پایان امسال از آمریکا به کشورمان بازگردانده می‌شود.»

مرتضی ادیب‌زاده ـ مدیرکل موزه‌های کشور ـ در اواخر اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۲ از پیگیری وزارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران اطلاع داده بود.

اسفند سال ۱۴۰۰ نیز مدیرکل موزه‌ها از آمادگی دانشگاه شیکاگو برای بازگرداندن باقی‌مانده کتیبه‌های هخامنشی به ایران خبر داده بود، اما در نیمه سال ۱۴۰۱ استرداد این الواح متوقف شد. علی دارابی ـ معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ در مردادماه ۱۴۰۱ از ممانعت آمریکا برای بازگشت الواح هخامنشی به ایران خبر داد.

دارابی در آذرماه ۱۴۰۱ هم در شرح جزئیات بیشتر این ممانعت اظهار کرد: بخش قابل ملاحظه‌ای از موضوع بازگشت الواح هخامنشی به ایران حل شده بود، ولی به دلیل شرایطی که در دو سه ماه اخیر پیش آمد و روابط و مناسبات خارجی ما را به طور کلی تحت‌تاثیر قرار داد، وقفه بزرگی ایجاد کرد و در عین حال که دادگاه حکم داده و بخشی از الواح بسته‌بندی شده بود که به ایران برگردد، اما الان انجام نمی‌شود، چون بازگشت آن‌ها به روابط ایران و آمریکا گره خورده است. هرچند با توجه به حکم دادگاه، خوش‌بین هستم مشکلی برای تحویل الواح وجود نداشته باشد.

الواح هخامنشی از جمله آثاری است که حدود ۹۰ سال پیش با موافقت دولت وقتِ ایران از کشور، خارج و برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو «امانت» سپرده شد. الواح در ۵۰ صندوق چوبی شامل حدود دوهزار جعبۀ مقوایی و چند پیت نفتی که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) به پارافین آب‌شده آغشته شده بودند، از راه بوشهر به آمریکا فرستاده شدند. قرار بود این الواح سه سال پس از مطالعه به ایران برگردانده شوند.

بعد از مطالعه و انتشار نتایج مطالعات در قالب چند کتاب، استرداد الواح آغاز شد، که در سه مرحله بخش کوچکی از آن‌ها به کشور برگردانده شد؛ ۱۷۹ قطعه در نخستین محموله ارسالی در سال ۱۳۲۷ به تهران رسید. دومین محموله شامل ۳۷ هزار قطعه بود که در سال ۱۳۲۹ به ایران بازگردانده شد و در سال ۱۳۸۳ سومین محموله یعنی ۳۰۰ قطعه لوح به ایران تحویل داده شد.

برای بازگشت بخش چهارم الواح به کشور، یک شکایت، اما ورق را برگرداند. پروندۀ معروف «جنی روبین» علیه ایران تشکیل شد. رویترز در اسفند ۱۳۹۶، آن را بررسی کرد و درباره آن نوشت: سه سال پیش دادگاهی در آمریکا حکم داد، آثار تاریخی ایران که امانت در دانشگاه شیکاگو بودند، مصادره شوند و غرامت ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری حاصل از فروش آن به قربانیان آمریکایی که در انفجار انتحاری در بیت‌المقدس بودند، پرداخت شود. در نتیجه دادگاه آمریکایی حکم مصادرۀ این اشیاء تاریخی را صادر کرد و دستور فروشِ الواح را داد، اما در بررسی نهایی قضات دیوان عالی در دادگاهی که دوم اسفند ۱۳۹۶ برگزار شد، حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی ایرانی لغو شد.

پس از این مرحله، مجوز خروج را اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا) باید صادر می‌کرد و سرانجام سال ۱۳۹۸ پس از ۸۴ سال، چهارمین محموله از الواح که شامل ۱۷۸۰ قطعه لوح هخامنشی بود به ایران بازگشت. درحال حاضر ۱۷ هزار قطعه از الواح هخامنشی همچنان در اختیار مؤسسه شیکاگو است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با توجه به پیگیری‌های انجام‌شده تخمین می‌زند تا پایان سال این الواح به ایران بازگردانده شود. / ایسنا