جنگی خانمان‌سوز که هفت ساله شد؛هدف ریاض از ارائه طرح اتش‌بس چیست؟

مهسا مژدهی: جنگ یمن وارد هفتمین سال خود شد. بیست و دوم مارچ 2015 با فرار منصورهادی از عدن در حالی که نیروهای انصارالله در حال پیش روی در این شهر بودند، درگیری ها در این کشور شروع و بعد با حمله ائتلاف عربستان به این کشور جنگ آغاز شد.

این جنگ که هنوز هم چشم انداز آن نامشخص است در حالی شش سال تمام ادامه داشته است که بن سلمان می گفت در همان هفته های اول کار را یکسره کرده و با بازگرداندن منصور هادی اوضاع را مطابق میل خودش عوض می کند. با این حال مشخص شده که کار در یمن به آن سادگی نبوده است و این کشور تبدیل به باتلاقی برای ریاض شده است.

عربستان با هدف تصرف صنعا و برخی دیگر از شهرهایی که در دست حوثی ها بودند وارد عمل شد و با حملات زمینی و هوایی تمام تلاش خود را برای تصرف این مناطق به کار برد. اما ششمین سال از این جنگ با دیگر سال های آن متفاوت بود. در نیمه دوم این سال، با امدن بایدن به کاخ سفید سعودی ها به فکر پایان دادن به حملاتشان به یمن افتادند. چرا که دیگر چک سفید امضای ترامپ وجود نداشت و دولت دموکرات تازه روی کار آمده در واشنگتن هم روی خوشی نسبت به رفتار ائتلاف سعودی در قبال فقیرترین کشور عربی نشان نمی داد.

تنهایی بن سلمان

با رفتن ترامپ از کاخ سفید بن سلمان تنها شد. نقشه هایی که او برای یمن داشت خریدارانش را از دست داد و با رسیدن پرونده جنایت هایش در یمن اوضاع بهم ریخت. بایدن در نخستین فرمان سیاست خارجی خود، دستور داد که انصارالله از فهرست تروریستی خارج شود. چند ماه قبل از این اتفاق ترامپ این گروه را وارد لیست کرده بود. رییس جمهور دموکرات آمریکا پایش را از جنگ یمن هم عقب کشید و اعلام کرد که شورش در فروش سلاح به سعودی ها تجدید نظر خواهد کرد. این اتفاقات در شرایطی افتاد که ریاض به خاطر مسائل داخلی و مالی با مخالفت های زیادی بر سر یمن دست و پنجه نرم می کرد.

مجموع این اتفاقات باعث شد تا عربستان دست به ترفندی دیگر بزند تا باخت خود در یمن را به گونه ای دیگر جلوه دهد. سعودی ها با تغییر موضع امریکایی ها موضع خود را تغییر دادند و به سمت یافتن راه حلی برای پایان جنگ یمن رفتند. در همین حال اتفاقاتی در مآرب در حال رخ دادن بود. نیروهای انصارالله با کمک قبایل یمنی به دنبال بازپس گیری این منطقه از دست حامیان عربستان افتادند. در این مسیر درگیری های زیادی در این منطقه رخ داده است و گفته می شود که نیروهای حوثی دست بالا را در نبرد دارند و بخش هایی از این استان را  هم پس گرفته اند.

قدم دیگر انصارالله، ترتیب دادن حملاتی به سوی عربستان بود. این حملات در حالی صورت می گرفت که سعودی ها با حمله های خود به صنعا و دیگر شهرها هزاران یمنی را کشته و با محاصره این کشور زمینه ساز قحطی و نابودی زیرساخت ها و کشته شدن شهروندان آن شده اند. حملات یمنی ها به ریاض نشان داد که قدرت نظامی آنها در طول زمان و با وجود محاصره افزایش یافته است و ریاض برای اینکه بتواند به توافقی با انصارالله دست بیابد، باید تلاش بیشتری کند.

چه طرح هایی برای پایان دادن به جنگ یمن مطرح شده؟

با جدی تر شدن امکان پایان جنگ یمن، رابرت مالی در گفتگویی با وزیرخارجه امارات از او شنید که امارات هم با واشنگتن برای پایان دادن به ماجرا همکاری می کند.  انگلیسی ها هم روش مشابهی در پیش گرفتند و در عین حال معاون بن سلمان تاکید کرد که کشورش کماکان به دنبال تحقق اهداف خود در یمن است. با همه اینها واشنگتن هنوز در مورد جزییات نقشه بایدن برای یمن حرفی نزده است. به نظر می رسد تیم سیاست خارجی امریکا تنها در موردخروج خود از این جنگ و محدود کردن سعودی ها تصمیماتی گرفته اند و به دنبال محدود کردن دایره دوستان بن سلمان هستند. اما اینکه برای مسایلی چون اینده سیاسی یمن، سرنوشت دولتی که در ریاض سکنا گزیده و مهم تر از همه پایان دادن به محاصره این کشور، برنامه ای ندارد.

از دیگر کشورهایی که طرحی برای پایان جنگ ارائه داده است می توان از ایران نام برد. تهران از سال 2015 تا امروز بارها طرح صلح خود را برای حل بحران این کشور ارائه داده است.  این طرح که شش سال پیش به بان کی مون پیشنهاد شده بود خواستار برقراری فوری آتش‌بس، خاتمه بخشیدن به حملات نظامی خارجی٬ فراهم کردن کمک‌های انسان‌دوستانه، از سرگیری گفت‌وگوی گسترده ملی و “ایجاد یک دولت وحدت ملی فراگیر” است. بهمن ماه امسال در سفر گریفیث نماینده سازمان ملل در امور یمن به تهران، بار دیگر این طرح مورد توجه قرار گرفت.

سفر گریفیث در شرایطی صورت گرفت که با اعلام موضع بایدن نسبت به جنگ یمن امیدها برای پایان این ماجراجویی سعودی ها افزایش یافته بود. به عقیده کارشناسان طرحی که ایران برای بهبود وضعیت یمن ارائه داده است، جامع ترین طرحی است که همه جوانب را مد نظر قرار می دهد.

ایران همچنین در بیانیه ای که در به تازگی و در سالگرد جنگ یمن منتشر کرده می گوید : برقراری همزمان آتش بس و رفع محاصره، راه را برای جلوگیری از استمرار این فاجعه بشری فراهم نموده و زمینه را برای انجام گفتگو فراهم می کند.

 وزارت امور خارجه کشورمان در این زمینه اعلام کرد که از هرگونه طرح صلح مبتنی بر پایان تجاوز، آتش بس سراسری، پایان دادن به اشغالگری، رفع محاصره اقتصادی و آغاز گفتگوهای سیاسی و نهایتا سپردن امر به دست یمنی‌ها جهت ترسیم آینده سیاسی خود حمایت می‌کند.

همچنین وزیر خارجه عربستان روز دوشنبه دوم فروردین اعلام کرد کشورش یک ابتکار جدید صلح ارائه کرده که شامل آتش‌بس سراسری زیر نظر سازمان ملل است. شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود گفت: این ابتکار همچنین شامل بازگشایی فرودگاه صنعا، اجازه ورود سوخت و مواد غذایی از طریق بندر حدیده و از سرگیری مذاکرات سیاسی بین حکومت مورد حمایت عربستان در یمن و حوثی‌ها است. وزیرخارجه عربستان بدون اشاره به محاصره یمن و ادامه حملات ائتلاف به این کشور، توپ را به زمین انصارالله انداخت.

همانطور که انتظارش می رفت، ساعاتی بعد از اعلام طرح ریاض، حوثی ها آن را فاقد مواردی تازه دانستند.  یک مقام ارشد انصارالله در واکنش به صحبت های وزیرخارجه عربستان گفت که این طرح «هیچ چیز جدیدی ندارد»، و دلیل آن هم این است که همچنان تقاضای حوثی‌ها برای رفع کامل محاصره فرودگاه صنعا و بندر حُدیده را بی‌پاسخ گذاشته است. رییس هیات مذاکره کننده دولت صنعا در این زمینه گفت که ریاض باید توقف جنگ را اعلام کرده و محاصره را بشکند نه این‌که افکار و ایده‌هایی را که قبلا بررسی شده، مطرح کند. عبدالسلام افزود: عربستان جزئی از جنگ است و باید فورا به محاصره هوایی و دریایی علیه یمن پایان دهد.  شکستن محاصره نیاز به طرح ندارد و مبادله پایاپای در پرونده انسانی جنایت در حق کل ملت یمن است و هرگونه طرحی که به جنبه انسانی توجه نداشته باشد، جدی نیست. اجازه ورود به کشتی‌های توقیف شده از بیش از یک سال نیاز به طرح و پیش‌شرط‌ها ندارد معامله با پرونده انسانی در جهت منافع پرونده نظامی یا سیاسی جنایت اخلاقی است.

اما برخلاف یمنی ها که جنگ علیه آنها صورت گرفته است در واشنگتن طرح ریاض مورد استقبال قرار گرفت.

 سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: «واشنگتن از تعهد عربستان و دولت یمن به طرح آتش بس در یمن استقبال می کند. دولت امریکا از همه طرف‌های بحران یمن می‌خواهد تا «پایبندی جدی» به آتش بس فوری و ورود به مذاکرات زیر نظر سازمان ملل متحد داشته باشند.»

هدف ریاض از ارائه طرح اتش بس چیست؟

صباح زنگنه کارشناس مسائل جهان عرب در مورد جنگ یمن و پیشنهاد سعودی ها به خبرآنلاین گفت:« معمولا در جنگ ها وقتی یک کشوری اقدام کننده به جنگ باشد سعی می کند تا حاصل عملیاتش را ارزیابی کند. وقتی کشوری مانند عربستان در ارزیابی خود می فهمد که هزینه زیادی کرده و اقتصادش دچار مشکل شده و اعتبارش را هم از دست داده، سعی می کند راهکار غیر نظامی را هم امتحان کند و سراغ راهکارهای دیپلماتیک می رود.

وقتی که سعودی ها دیده اند که نمی توانند پیروز این جنگ شوند این راه ها را انتخاب می کند. البته این راه ها چندین بار امتحان شده اند و به وعده ها عمل نمی شود. عربستان راه حل هایی را ارایه می کند که دست بالا را کماکان در یمن داشته باشد. در یک سال اخیر راهکارهایی داده شده است. محکومیت جنگ یمن روز افزون شده و مخالفان سعودی در میان سناتورهای امریکایی و سران اروپایی افزایش یافته است. راه دیگری برای عربستان باقی نمانده جز اینکه طرح هایی شبیه طرح اتش بس ارائه کند تا در سطح بین المللی بگوید طرف مقابل حاضر به توقف نیست.این روش فریب دیپلماتیک است و نه روشی حاکی از واقع گرایی .»

این کارشناس جهان عرب تاکید می کند:« سعودی به دنبال گرفتن امتیازاتی بیشتر است تا چیزی که نتوانسته در جنگ به دست بیاورد را از طریق این فریب تازه به دست بیاورد. واضح است که یمنی ها حاضر به تسلیم به سعودی ها بعد از این همه هزینه و قربانی نیستند. عربستان به دنبال این است که یمن را تحت سلطه داشته باشد. عوامل این کشور دیگر قدرتی ندارند که بتوانند یمن را متحد کنند. لذا با ارائه امتیازات قطره ای پیش می رود تا عربستان سقوط ازاد را یکباره امتحان نکند.»

312 310