رابطه گروه خونی پدر و مادر و فرزند چیست؟

رابطه گروه خونی پدر و مادر و فرزند چیست؟ کدام والد گروه خونی فرزند را تعیین می‌کند؟ چگونه می‌توان گروه خونی جنین را پیش‌بینی کرد؟ برای دریافت پاسخ این سؤال‌ها و آشنایی بیشتر با انواع گروه خونی و نحوه انتقال آن از پدر و مادر به فرزند، با ما همراه باشید.

گروه خونی چیست؟

در بدن انسان حدود ۴ تا ۶ لیتر خون وجود دارد. خون شامل انواع مختلفی از سلول‌هاست که در پلاسما شناورند، از جمله:

• گلبول‌های قرمز خون: این سلول‌ها اکسیژن‌ را به بافت‌های مختلف بدن می‌رسانند و کربن دی‌‌اکسید را دفع می‌کنند.
• گلبول‌های سفید خون: این سلول‌ها به عوامل عفونی و بیماری‌زا حمله می‌کنند.
• پلاکت‌ها: به انعقاد خون کمک می‌کنند.
• پلاسما: از پروتئین‌ها و نمک‌ها تشکیل شده است.

ترکیب مولکول‌های پروتئینی که در خون باعث ایجاد آنتی‌ژن‌ها و آنتی‌بادی‌‌های می‌شوند، ویژگی‌های منحصربه‌فرد خون هر فرد را ایجاد می‌کنند. آنتی‌ژن‌ها روی سطح گلبول‌های قرمز قرار گرفته‌اند و آنتی‌بادی‌ها در پلاسما جریان دارند. ترکیب آنتی‌ژن‌ها و آنتی‌بادی‌هاست که گروه خونی را تعیین می‌کند.

با اینکه حداقل ۳۳ سیستم دسته‌بندی خون وجود دارد، ۲ مورد از آنها رایج‌ترین دسته‌بندی‌ها هستند یعنی دسته‌بندی AOB و RH مثبت یا منفی. ترکیب این گروه‌ها ۸ گروه خونی را ایجاد می‌کنند، شامل:

• A+
• A-
• B+
• B-
• AB+
• AB-
• O+
• O-

کدام والد گروه خونی فرزند را مشخص می‌کند؟

پاسخ کوتاه: پدر و مادر هر دو گروه خونی فرزند را مشخص می‌کنند.

شاید بپرسید پس چطور مادری با گروه خونی B و پدری با گروه خونی A می‌توانند فرزندی با گروه خونی A داشته باشند؟ پس گروه خونی B از طرف مادر چه شد؟ این یعنی فرزند فقط گروه خونی پدر را دریافت کرده است؟ جواب منفی است. هم سلول تخمک و هم اسپرم در تعیین گروه خونی نقش دارند. برای درک رابطه گروه خونی پدر و مادر و فرزند ابتدا خوب است نحوه وراثت گروه خونی را بدانید.

رابطه گروه خونی پدر و مادر و فرزند چیست؟

گروه خونی الگوی وراثتی مشابه به بسیاری از ویژگی‌ها و بیماری‌های ژنتیکی دارد. هر والد یک ژن را به فرزند خود منتقل می‌کند و گروه خونی فرزند ترکیبی از این دو ژن خواهد بود. ژن‌های گروه خونی A و B غالب هستند، یعنی همواره بروز می‌کنند. ژن سوم (O) مغلوب است، یعنی اگر با یک ژن غالب A یا B همراه شود، مخفی می‌ماند. اگر یک ژن مغلوب با ژن مغلوب دیگری همراه شود، بروز می‌کند. یعنی اگر ژن فرزند OO باشد، گروه خونی او O خواهد شد. البته برای بروز این ژن باید یک ژن O از هر والد دریافت کرده باشد.

ترکیب‌های ژنتیکی مختلف به صورت این گروه‌های خونی بروز می‌کنند:

• اگر ژن‌های دریافتی AA یا BB باشند: اگر مادر ژن A و پدر نیز ژن A را منتقل کند، گروه خونی فرزند A خواهد بود. برای گروه خونی B نیز همین است. کودکانی با ژن BB گروه خونی B خواهند داشت.
• اگر ژن‌های دریافتی AB باشند: اگر یک والد ژن A و یک والد ژن B را به فرزند انتقال دهد، گروه خونی او AB خواهد بود. مهم نیست کدام ژن از طرف مادر یا پدر باشد و در هر صورت نتیجه ثابت خواهد بود. دلیلش این است که هر دو ژن A و B غالب هستند.
• اگر ژن‌های دریافتی AO و BO باشند: اگر یک والد ژن A و یک والد ژن O را منتقل کند، چه می‌شود؟ ژن A و B هر دو غالب‌اند و ژن O مغلوب است. به بیان دیگر، ژن O خاموش است و تنها ژن A و B گروه خونی را تعیین می‌کنند. افرادی که ژن AO و BO را دارند، به‌ترتیب گروه خونی A و B را خواهند داشت.
• اگر ژن‌های دریافتی OO باشند: اگر فرزند یک ژن O از هر دو والد دریافت کند، گروه خونی O خواهد داشت.

جالب است بدانید که اگر فردی گروه خونی A داشته باشد، با آزمایش خون عادی معلوم نمی‌شود که ژن او AO است یا AA. البته این تفاوت در مراقبت‌های پزشکی عادی اهمیتی ندارد و تنها گروه خونی مهم است.

گروه خونی مثبت و منفی

مثبت یا منفی بودن گروه خونی توسط ژن Rh مثبت یا Rh منفی مشخص می‌شود. بین این ۲ ژن، Rh مثبت غالب است، یعنی اگر فرزند یک ژن مثبت و یک ژن منفی دریافت کند، گروه خونی او مثبت خواهد بود.

سازگاری گروه خونی مادر و فرزند حین بارداری چه اهمیتی دارد؟

داشتن گروه خونی مثبت یا منفی معمولا تأثیری بر سلامت ندارد، اما می‌تواند در بارداری نقش مهمی داشته باشد. اگر گروه خونی مادر منفی باشد، اما گروه خونی فرزند مثبت باشد، نیاز به مراقبت‌های خاصی دارد. دلیلش این است که سلول‌های خونی گروه مثبت وارد جریان خون گروه منفی مادر می‌شوند و واکنش ایمنی ایجاد می‌کنند. این واکنش باعث ایجاد آنتی‌بادهایی می‌شود که به گلبول‌های قرمز Rh مثبت فرزند حمله می‌کنند. این یعنی گروه خونی مادر و فرزند ناسازگارند.

هنگام اولین ویزیت بارداری مادر، پزشک همیشه یک تست گروه خونی و غربالگری Rh پیشنهاد می‌کند. اگر مادر گروه خونی منفی داشته باشد، پزشک در ویزیت بارداری بعدی تست را تکرار می‌کند تا وجود آنتی‌بادی‌هایی علیه پروتئین Rh را بررسی کند. این نتیجه نشان می‌دهد که گروه خونی فرزند مثبت است.

اگر پزشک تعیین کند که احتمال ناسازگاری عامل Rh وجود دارد، مادر باید حین بارداری تحت نظارت دقیق باشد و مراقبت‌های بیشتری انجام دهد. با اینکه معمولا خون مادر و نوزاد حین بارداری با هم ترکیب نمی‌شوند، میزان کمی از خون مادر و نوزاد حین زایمان با هم تماس پیدا می‌کنند. پس اگر ناسازگاری وجود داشته باشد، بدن مادر می‌تواند با تولید آنتی‌بادی‌هایی علیه Rh با آن مبارزه کند.

این آنتی‌بادی‌ها در بارداری اول با فرزندی که گروه خونی مثبت دارد مشکلی ایجاد نمی‌کنند، اما در بارداری‌های بعدی می‌توانند باعث مشکلاتی شوند، مخصوصا اگر فرزند گروه خونی مثبت داشته باشد. در این صورت، آنتی‌بادی‌های بدن مادر می‌توانند به گلبول‌های قرمز جنین آسیب وارد کنند. فرزند ممکن است هنگامی که در رحم است یا به محض تولد به تزریق خون نیاز داشته باشد.

درمان ناسازگاری گروه خونی مادر و فرزند

اگر ناسازگاری تشخیص داده شود، پزشک داروی روگام (امیون گلوبین Rh) را در ماه سوم بارداری تجویز می‌کند و اگر گروه خونی نوزاد مثبت باشد، باید تا ۷۲ ساعت پس از زایمان نیز داروی روگام تکرار شود. روگام حاوی آنتی‌بادی‌های IgG مربوط به Rh است، پس بدن مادر به سلول‌های Rh مثبت پاسخ نخواهند داد و او آنتی‌بادی‌های ضد Rh ایجاد نخواهد کرد.

سخن پایانی

رابطه گروه خونی پدر و مادر و فرزند رابطه مهمی است. کودکان گروه خونی خود را مستقیما از والدین خود به ارث می‌برند و هر دو والد در تعیین گروه خونی فرزندشان نقش دارند. درک روابط گروه خونی به شما و پزشک کمک می‌کند به ناسازگاری‌های خونی حین بارداری آگاه باشید و در صورت بروز آن، اقدامات درمانی را به‌موقع انجام دهید.