گذری به «خانه تاریخی محصص» در محله آخوند قزوین

نسیبه هاشمی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: بی‌شک یکی از فاخرترین خانه‌های تاریخی قزوین، «خانه محصص» است. این بنا یکی از شاهکارهای معماری دوران قاجار در «محله آخوند» قزوین محسوب می‌شود که توسط میرزا ابوتراب محصص، به شیوه معماری اسلامی و به سبک خانه‌های قزوین بنا شده است، بخشی از خانه محصص به امور آموزشی توسط ملاخلیلا شخصیت برجسته قزوین اختصاص داشت.

وی بابیان اینکه معماری بنای خانه محصص، شامل حیاط بیرونی، اندرونی، دیوان‌خانه و حوض‌خانه بود، خاطرنشان کرد: متأسفانه طی ادوار گذشته بخشی از خانه محصص تخریب‌ شده و اکنون فقط قسمت‌هایی از آن باقی‌مانده است.

هاشمی بیان کرد: تاریخ بنا به حدود ۱۲۱۲هـجری قمری و عهد قاجار مربوط می‌شود. جلوخان با بدنه آجری این خانه تاریخی قزوین، دارای سه طاق‌نمای ۲ طبقه و قرینه همراه با تزئینات آجرکاری، مقرنس‌کاری و گچ‌بری بوده و در قسمت هشتی نیز دارای تزئینات کاربندی است ضمن اینکه طاق‌نماهایی دورتادور هشتی به‌صورت طاقچه وجود دارند.

این کارشناس ادامه داد: از زیباترین بخش‌های این خانه، می‌توان به تالار طبقه دوم و مقرنس‌کاری‌های موجود در جلوخان آن اشاره کرد. تالار طبقه دوم، که محل ملاقات‌های میرزا ابوتراب با شخصیت‌های مهم داخلی و خارجی بوده، در عین سادگی، نمودهایی از معماری ایرانی ازجمله گچ‌بری را در خود جای‌داده و دارای ارسی‌های زیبایی است.

وی ادامه داد: مهمانان با عبور از جلوخان، هشتی و سپس راه‌پله‌ها، بدون تماس با بخش اندرونی، به این تالار دسترسی می‌یافتند. این نوع دسترسی یکی از خصوصیات معماری ایرانی در قبال حفظ حریم اهالی بیت یا عمارت بوده است.  

هاشمی عنوان کرد: مجاور منزل مرحوم مستشار، مقبره فقیه و مفسر دوره صفویه مرحوم خلیل بن غازی قزوینی (ملاخلیلا) متوفی به سال ۱۰۸۰ هجری قمری واقع است. او طبق وصیت خود در محل تدریس خویش به خاک سپرده شد. مقبره وی دارای زیربنای صفوی است که بعدها مورد احیا و بازسازی قرار گرفته است. در انتهای جنوبی محوطه چند مزار دیده می‌شود که یکی از آن‌ها آرامگاه ملاخلیلا و سه قبر دیگر متعلق به فرزندان آن مرحوم به نام‌های سلمان، احمد و ابوذر است.

این کارشناس ادامه داد: این محوطه سابقاً مدرسه و جایگاه تدریس ملاخلیلا بوده است، بنای باقی‌مانده از مدرسه پرشکوه وی که روزگاری محل حضور دانشمندانی نامی همچون فیض کاشانی، شیخ حر عاملی، ملأ رفیعای واعظ و آقا رضی بوده، در حال حاضر هیچ‌گونه حجره و ساختمانی ندارد و در اختیار بنیاد ایران‌شناسی شعبه استان قزوین قرار دارد.

وی اظهار کرد: مقبره ملاخلیلا، دارای ۲ ورودی در اضلاع شمالی و جنوبی است، نمای خارجی مقبره در ضلع شمالی دارای یک طاق نمای مرکزی و ۲ طاق جانبی است. ورودی جنوبی که بعدها باز شده از هشتی خانه محصص است. فضای داخلی مقبره عبارت‌اند از اتاقی مستطیل شکل با پوشش مرکزی آجرکاری که به‌صورت طاق و تویزه اجرا شده و دارای یک سقف مرکزی و ۲ طاق نمای جانبی است. همچنین محراب یک پله پایین‌تر از کف اصلی بقعه ساخته‌شده و دارای تزئین ساده کاشی‌کاری است.

این کارشناس توریسم در پایان صحبت‌های خود به تاریخ مختصری از محله آخوند (بن درخت)،  اشاره کرد و افزود: محله آخوند یکی از محلات قدیمی شهر قزوین است که شکل‌گیری هسته اولیه آن به دوره صفویه و آغاز دوران گسترش منطقه قزوین به‌عنوان پایتخت صفویان بازمی‌گردد و بیش‌تر توسعه آن در دوره قاجار انجام‌ شده است. دلیل اصلی نام‌گذاری این محله، به نام آخوند نیز حضور آخوند ملاخلیلا در آن و ایجاد قنات «آخوند» به خواست وی بوده است.

انتهای پیام