چرا دلار یکباره گران شد؟/ کسری بودجه یا خروج ارز از کشور؟

از روزهای گذشته بازار ارز مجددا دچار نوسان شد و قیمت دلار به بالاترین حد خود در طول تاریخ رسید رقمی باورنکردنی در برابر ارزش پول ملی مان. شاید کسی باور نمیکرد که روزی یک دلار آمریکا به ۵۰۰هزار ریال ایران تبدیل شود. رقمی که تشدید گرانی‌ها و خرد شدن کمر قشر ضعیف را در پی دارد. ولی سوال اصلی اینجاست که چرا به یکباره قیمت ارز به ویژه دلار بالا رفت؟ اصلی ترین مسئله تورم است. متوسط تورم ماهانه طی هفت ماهه نخست سال ۱۴۰۱ حدود ۴.۴ درصد، طی فصل اول همین سال ۶.۴درصد و طی فصل دوم سال نیز حدود ۲.۹درصد بوده است. با فرض اعمال سه سناریوی استمرار تورم ماهانه ۱ ، ۲ و ۳ درصد طی ۵ ماهه پایانی سال ۱۴۰۱ ،تورم کل در پایان سال جاری برای هریک از موارد مزبور به ترتیب برابر با ۴۵.۸ درصد، ۴۷.۹ درصد و۵۰ درصد برآورد میشود که از رقم ۴۰ درصد پیش‌بینی شده توسط صندوق بین‌المللی پول در گزارش چشم‌انداز اکتبر ۲۰۲۲ به مراتب بالاتر است.

در روزهایی که قیمت ارز و طلا رکوردشکنی‌هایی تاریخی کردند، بانک مرکزی از اجرای سیاست‌های دستوری جدیدی در راستای راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا خبر داده و اعلام کرد که از این به بعد هر نوع خرید و فروش ارز خارج از این مرکز یا بانک‌ها و کارگزاری‌های رسمی، «قاچاق» محسوب می‌شود. طبق تصمیم جدید بانک مرکزی، برای مسافرت‌های زمینی ۳۰۰ یورو و مسافرت‌های هوایی ۵۰۰ یورو اختصاص داده شده است و ارز مسافرتی در پشت گیت فرودگاه‌ها به مسافران تحویل داده می‌شود.

یکی دیگر از عوامل این رخداد؛ کسری بودجه است کسری بودجه دولت سبب افزایش نرخ تورم و به دنبال آن بالا رفتن نرخ دلار می‌شود. بنابراین تنها راه‌حل بنیادین و اصولی برای کنترل و کاهش نرخ تورم، رفع کسری بودجه از طریق افزایش درآمدهای عمومی دولت و کاهش هزینه‌ها است؛ نکاتی که انتظار می‌رود دولت سیزدهم در آستانه ارایه بودجه سال ۱۴۰۲ و در این شرایط که با جهش‌های پی در پی نرخ دلار روبرو بوده‌ایم، به آن توجه ویژه بورزد. چراکه کسری بودجه دولت زمینه استقراض از بانک مرکزی را فراهم میکند.

در این رابطه؛ گفتگویی داشتیم با یک کارشناس ارز که با تحلیل های دقیق، عوامل موثر بر بازار ارز را بررسی و دلایل گران شدن دلار را تشریح می کند؛

سجاد بوربور، کارشناس ارز در گفتگو با دیده‌بان ایران به این موضوع پرداخت و گفت: این روزها اصلی‌ترین سوال این است که آیا قیمت دلار معقول است؟ چرا قیمت دلار رشد میکند؟ در جواب باید گفت، با توجه به اینکه دلار از خارج وارد میشود اگر آن را یک کالا در نظر بگیریم تاثیر تورم را بر آن خواهیم دید. پس مسئله اصلی تورم است که ۲ عامل؛ رشد نقدینگی و رشد اقتصادی و تفاضل بین این ۲ سبب بروز تورم می شود.

انتظار تورمی و خروج سرمایه عامل گرانی دلار است

وی تصریح کرد: پارامترهای زیادی بر افزایش قیمت دلار تاثیر داشتند که مهم‌ترین آنها تورم، انتظار تورمی و خروج سرمایه است. باید در نظر داشته باشیم که موضوع “ارزش” با “قیمت” تفاوت زیادی دارد. در حال حاضر قیمت دلار بالای ۵۰هزار تومان است ولی ارزش واقعی آن چقدر است؟ در حال حاضر نقدینگی کشور در بهترین حالت حدودا ۶هزار تا ۶ هزار و ۲۰۰ همت است و تا پایان سال پیش‌بینی میشود که این رقم به ۶هزار و ۴۰۰ همت نیز برسد از طرفی رشد اقتصادی پایه‌مان بیشتر از ۳.۵درصد نیست و طبق آمارهای ارائه شده تورمی از سوی بانک مرکزی ارزش دلار تا پایان سال باید حدود ۴۲تا۴۳ هزار تومان باشد.

این کارشناس اقتصادی در ادامه به دیده بان ایران گفت: در سال ۹۶ که تا حدودی ثبات اقتصادی وجود داشت ۱۹.۵ میلیارد دلار خروج سرمایه داشتیم آن زمان قیمت دلار ۴ هزار تومان بود در حالیکه ارزش واقعی دلار بالای ۷ هزار تومان بود در این شرایط طبیعی بود که انتظار برای خروج سرمایه بیشتر شود زیرا مردم از طریق خرید کالای ارزان به سمت سرمایه‌گذاری رفتند.

بوربور خاطرنشان کرد: امروز قیمت دلار بر روی کاغذ حدود ۴۴ هزار تومان است که با این حساب نمیتوان خروج سرمایه داشته باشیم مگر با در نظر گرفتن یک احتمال. با توجه به اعتراضات اخیر، عده‌ای احساس خطر کرده و ارز از کشور خارج کردند ولی باید واقع بین باشیم و کل سال را در نظر بگیریم، در نیمه اول سال ۱۰میلیارد دلار خروج سرمایه داشتیم ولی بعید به نظر می رسد که این عدد در نیمه دوم سال به حدی رسیده است که قیمت دلار را افزایش دهد.

بانک مرکزی اقدام جدی برای کاهش نرخ ارز انجام نداده است

وی افزود: انتظار تورمی مقوله دیگری است که سبب تشدید موضوع میشود زمانیکه آقای فرزین، رییس کل بانک مرکزی دلار نیمایی را ۲۸۵۰۰ تومان اعلام میکند طبیعی است که فاصله زیادی بین نرخ واقعی و نیمایی ایجاد میشود و این سامانه مبادلات ارزی و طلا تنها جنبه نظارتی داشته و بانک مرکزی هنوز اقدامی برای کاهش قیمت ارز انجام نداده است و شاید دلیل راه‌اندازی این سامانه، نظارت و اخذ مالیات از خریدار باشد و افراد به این فکر بیفتند که شاید در حال رصد شدن هستند.

بازار ارز دچار هیجان شده است

این کارشناس بازار ارز تشریح کرد: طی سال های گذشته نیز شاهد افزایش یکباره قیمت ارز بودیم که همگی ناشی از هیجانات بازار بود در حال حاضر نیز همین مسئله صدق می‌کند چنانچه مشکل سیاسی و اقتصادی حادتر از شرایط فعلی با فاکتور کردن تفکر جنگ، بوجود نیاید انتظار می رود که طی ۴_۳ ماه آینده قیمت دلار به نرخ ۴۴_۴۳ هزار تومان برسد و اگر چنین اتفاقی رخ ندهد شاهد ایست قیمت در کانال ۵۰ هزار تومان خواهیم بود به همین دلیل مردم سرمایه‌گذاری در بازار ارز و طلا را جذاب نمیدانند.

۱۴۰۲ سال پیشتازی بازار مسکن خواهد شد

بوربور همچنین به دیده بان ایران گفت؛ از سال ۹۶ تاکنون، شاخص بورس ۱۷ برابر، قیمت سکه ۳۰ برابر ، قیمت خودرو ۱۴ برابر، دلار ۱۲.۵ برابر ولی قیمت مسکن ۱۰ برابر شده است یعنی حوزه مسکن نسبت به بازارهای دیگر عقب مانده است. با توجه به اینکه سال آینده شاهد تورم ۷۰_۶۰ درصدی خواهیم بود و ریسک سرمایه گذاری در بورس و طلا و… بالاست پس میتوان امیدوار بود که سال ۱۴۰۲ سال مسکن خواهد شد و طرح مولدسازی اموال دولتی که اغلب فروش ساختمان و مسکن است سبب میشود تا بازار مسکن در سال ۱۴۰۲ نسبت به سایر بازارها پیشتاز باشد.

البته مجلس نیز سکوت نکرده و پیگیر موضوع افزایش قیمت‌ها به ویژه نرخ ارز است. هفته پیش کمیسیون اقتصادی به موضوع گرانی ارز پرداخت و قرار شد که روز سه شنبه رییس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد و معاون اول رییسی برای پاسخ به سوالات در این پیرامون در صحن حاضر شوند که متاسفانه به دلیل فوت مادرزن رییس کل بانک مرکزی و حضور معاون اول رییس جمهور در جلسه هیات دولت این جلسه به تعویق افتاد و قرار است سه شنبه هفته جاری جلسه برگزار شود.

رییس جمهور که در هر فرصتی از عدم اجازه به گران شدن ارز سخن می گفت این بار نتوانست که با سیاست‌های دستوری قیمت ها را کنترل کند حال باید منتظر ماند تا جلسه مجلس و دولت تشکیل شود تا ببینیم نتیجه این جلسه به کاهش قیمت ارز منجر میشود یا دولت توجیهات خود را برای قانع کردن نمایندگان ارائه خواهد داد.

بیشتر بخوانید:

۴۶۲۲۰