از مرمت «کوه خواجه» تا کاوش در «شهرسوخته» و «تیس»

مجتبی سعادتیان در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اقدامات مرمتی بناهای تاریخی این استان اظهار کرد: امسال از محل اعتبارات سفر ریاست جمهوری، مرمت‌های خوبی در بناهای تاریخی به‌ویژه پایگاه‌های ملی انجام شده است، برای نمونه در محدوده بلوچستان «مقابر جالق» که به دوره اسلامی تعلق دارد و در پایگاه ملی باغ‌شهر جالق واقع شده، «قلعه بمپور» و «باغ خالصه بمپور»، بنای فرمانداری که به «موزه محلی چابهار» تغییر کاربری داده است و «حسینیه آل رسول» فعالیت مرمتی داشتیم و در حوزه سیستان نیز در «شهر سوخته»، بافت «قلعه نو»، «کوه خواجه»، «آسبادها» که برای ثبت جهانی هم آماده می‌شوند، «قلعه رستم» و «قلعه مچی» فعالیت‌های مرمتی خیلی خوبی انجام شده است. 

سعادتیان، درباره‌ کاوش‌هایی که امسال برای محوطه‌های باستانی سیستان و بلوچستان انجام شده است، گفت: کاوش باستان‌شناسی برای تعیین حریم و عرصه در محوطه‌های اقماری «شهر سوخته» انجام شد، همچنین دو کاوش دیگر هم در دست بوده و واگذاری آن انجام شده است که شامل «تیس» در چابهار و شهرسوختۀ سیستان می‌شود، فرآیند صدور مجوز آن‌ها نیز در حال انجام است. همچنین در تلاش هستیم فعالیت کاوش «شهر سوخته» را تا قبل از به پایان رسیدن سال، آغاز کنیم.

او درباره مرمت‌هایی که امسال در شهر سوخته انجام شده است، توضیح داد: کل فضاهایی را که تاکنون در «شهر سوخته» کاوش شدند، مرمت کردیم که به ترتیب شامل کاخ سوخته، گورستان، منطقه مسکونی مرکزی و شرقی، قسمت بناهای یادمان، منطقه صنعتی و کارگاه‌ها مرمت است.  

معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان درباره تأمین بودجه کاوش شهر سوخته با توجه به کمبود آن در فصل گذشته که کاوش‌های باستان‌شناسی را محدود کرده بود، گفت: قاعدتاً، کمبود بودجه همیشه در کاوش‌ها وجود دارد، اما سعی ما بر این است که برای این کاوش حداقل تأمین مالی انجام شود. بخشی از این تأمین مالی به صورت استانی و ملی است و اداره میراث‌ فرهنگی استان نیز در تلاش است این کمبودها را جبران کند.

او در ادامه بیان کرد:‌ مسأله کمبود بودجه همیشه در همه کشور وجود داشته است، به طبع ما هم مستثنی نیستیم، اما در تلاشیم با رایزنی‌ها و مهم نشان دادن این فرآیند این نواقص را جبران کنیم.  

سعادتیان که به مرمت محوطه‌های تاریخی کوه خواجه اشاره کرد، درباره کاوش و مرمت این محوطه باستانی که همواره درباره آن هشدارهایی داده می‌شود و در معرض فرسایش شدید است، اظهار کرد: کاوش در کوه «خواجه» یکی از سخت‌ترین فعالیت‌هایی است که یک باستان‌شناس می‌تواند با آن مواجه شود. در این کوه با یکسری سازه‌های ناپایدار مواجه هستیم و در عین حال فضاهایی که به محوطه‌های باستانی تبدیل شده‌اند، کاوش آن‌ها برای باستان‌شناسان می‌تواند خطرناک باشد، بنابراین کاوش این کوه و محوطه‌های باستانی آن خیلی سخت و خطرناک است. بنابراین اولویت اصلی استحکام‌بخشی سازه‌های فرسوده‌ای است که نیازمند اقدامات حفاظتی فوری، مانند شمع‌زنی و ایجاد پشتیبان در بخش‌های مختلف است. در فاز بعدی باید عملیات استحکام‌بخشی ثانویه را برای بخش‌هایی که آسیب‌ دیده‌اند، انجام دهیم که شامل کار کردن روی پی بنا و مقاوم‌سازی آن است. همچنین باید در بخش‌هایی که طاق‌هایی که ریختند و باعث ورود آب به مجموعه می‌شوند، طاق‌زنی و گنبدزنی شوند. سپس در بخش‌هایی که امکان پوشاندن یا مسقف کردن آن‌ها را نداریم، آب‌های سطحی را هدایت کنیم تا از داخل مجموعه عبور نکنند. این موارد، فعالیت‌های روتینی است که هر سال انجام می‌شود.

او اضافه کرد: بر همین اساس بخشی از آبراهه‌های سطحی پیرامون کوه خواجه را مدیریت کردیم تا کمترین آسیب متوجه آثار باستانی آن شود و همچنین امسال شمع‌زنی‌ها و استحکام‌بخشی جداره‌های فرسوده انجام شده است و  استحکام‌بخشی این سازه‌های تاریخی جزو برنامه هر ساله ماست. اگر مشاهده شود که نشست در دیوار و بخش‌های مختلفی داشته باشیم، سریعا اقدامات حفاظتی مانند سبک کردن سازه فوقانی انجام می‌شود.  

سعادتیان درباره کاوش‌ در بندر تاریخی «تیس» گفت: قرار است با همکاری پژوهشکده باستان‌شناسی و دانشگاه تهران کاوش‌هایی در بندر «تیس» انجام دهیم، اما هنوز نهایی نشده است. پتانسیل‌هایی که در بندر تیس وجود دارد، ما را ملزم می‌کند برنامه‌های چند ساله کاوش در این محوطه تاریخی داشته باشیم. همچنین شهرستان دلگان و محوطه‌های آن نیز، از جمله آثاری هستند که باید برنامه‌های باستان‌شناسی و کاوش مستمر برای آن‌ها داشته باشیم و جزو برنامه‌های آینده است.  

معاون میراث‌ فرهنگی سیستان و بلوچستان درباره اقدام برای تهیه پرونده ثبت جهانی بندر تاریخی تیس اظهار کرد: درباره «تیس» مهم‌ترین اتفاقی که باید بیفتد این است که دامنه فعالیت‌های باستان‌شناسی در آن گسترش پیدا کند تا به یکی از استانداردهای ثبت جهانی یونسکو در آن برسیم، مانند «شهر سوخته» و «شوش»، دامنه کاوش‌های باستان‌شناسی در آن‌ها زیاد انجام شده و همین موضوع استانداردهای لازم برای ثبت جهانی را برای آن‌ها رقم زد. اما این اتفاق برای «تیس» در حال حاضر خیلی دور است و اگر دامنه کاوش‌های آن‌ گسترش یابد، شاید در سال‌های آینده این اتفاق هم برای «تیس» رخ دهد.  

سعادتیان درباره طولانی شدن فرایند تعیین حریم و عرصه محوطه‌های تاریخی بندر «تیس» نیز گفت: گمانه‌زنی‌ها برای تعیین حریم و عرصه محوطه‌های بندر «تیس» انجام شده و پرونده آن هم آماده است، منتظر ابلاغ و تصویب از سوی وزارتخانه هستیم. یکسری ایرادها در این پرونده وجود داشت؛ خانه‌ و زمین‌های مردم در عرصه تعیین شده قرار می‌گیرد و باید توسط میراث فرهنگی تملک شود و این عوامل باعث طولانی شدن روند شده است. قرار بر این شده که ابتدا محوطه‌های ثبتی، تعیین حریم و عرصه شوند و کل روستا به عنوان حریم منظری در نظر گرفته شود و بعد به ترتیب اهمیت و اولویت محوطه‌های دیگر، ثبت و تعیین حریم و عرصه شوند.  

انتهای پیام