معطلی تعیین حریم «تپه چهک» برای چیست؟

به گزارش ایسنا، «چهک» یکی از تپه‌های تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد است که در روستای چهاربیشه در شهرستان گچساران واقع شده است. این اثر سال ۱۳۸۴ در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد، اما پس از گذشت ۱۷ سال از ثبت این تپه، حریم و عرصه آن هنوز تعیین وضعیت نشده است. این بلاتکلیفی اعتراض مردم ساکن چهار بیشه را برانگیخته است.

ساکنان این روستا گفته‌اند چون تپه تاریخی حریم مشخصی ندارد، اجازه ساخت‌وساز، تعمیر و یا فروش خانه‌های خود را ندارند. از سوی دیگر، این نگرانی مطرح است که با توجه به سیاست جدید وزارت میراث فرهنگی،‌ گردشگری و صنایع دستی بر کوچک‌سازی حریم آثار تاریخی، حریم این تپه کوچک‌تر از حد لازم تعیین شود.

رحیم خردمند ـ رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی شهرستان گچساران ـ دلیل معطل ماندن حریم «تپه تاریخی چهک» را کمبود اعتبار اعلام کرده و گفته بود:«نیازمند سه میلیارد ریال اعتبار برای تعیین حریم این اثر تاریخی هستیم. پس از تعیین حریم در صورت نیاز برای خریداری خانه‌های اطراف این اثر تاریخی اقدام می‌شود. بررسی‌های میدانی کارشناسان میراث فرهنگی نشان می‌دهد دست‌کم ۱۴ واحد مسکونی روستای چهاربیشه در حریم تپه تاریخی چهک قرار دارد. براساس قانون تا تعیین حریم، مالکان این خانه‌ها حق فروش یا تعمیر و بازسازی خانه‌های خود را ندارند.

رحیم دادی‌نژاد ـ معاون میراث‌ فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد ـ به تازگی از گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و حریم این «تپه تاریخی چهک» خبر داد و به ایسنا گفت: روستایی‌ها تا سه چهار دهه گذشته اطراف این تپه کشاورزی می‌کردند، اما حالا زمین‌های آن‌ها در محدوده شهری قرار گرفته و بها و ارزش آن بالا رفته است. از سویی، مردم و ادارات و نهاهای دولتی خواستار آن هستند که در این زمین‌ها ساخت‌وساز کنند و تاریخی بودن این محوطه، چالش برانگیز شده است. برای حفاظت از این تپه تاریخی مذاکره‌ای درباره آغاز گمانه‌زنی و تعیین حریم و عرصه آن داشته‌ایم که چند روز آینده انجام می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که چرا تعیین عرصه حریم تپه چهک طولانی شده است؟ اظهار کرد: سال‌های گذشته با انجام یکسری مطالعات سطحی، حریمی فرضی برای این تپه تاریخی در نظر گرفته شد تا بتوانیم در برابر آسیب‌ها و چالش‌های احتمالی از آن محافظت کنیم، اما برای تعیین حق و حقوق مالکان زمین‌های اطراف آن، نیاز است گمانه‌زنی و مطالعات دقیق انجام شود تا عرصه و حریم اصلی اثر کاملا مشخص شود.

دادی‌نژاد با بیان این‌که تاکنون کاوشی روی «تپه تاریخی چهک» انجام نشده است، درباره وضعیت حفاظتی این تپه گفت: این تپه تاریخی در میان روستا قرار دارد و مردم همیشه از آن محافظت کرده‌اند، بنابراین حفاری غیرمجاز در این تپه مشاهده نشده است. چالشی که برای این اثر تاریخی وجود دارد، این است که باید وضعیت مالکان زمین‌های اطراف آن مشخص شود.  

چرا «تُل خسرو» اصلاح حریم شد؟  

از دیگر آثار تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد که وضعیت حریم آن چالش‌برانگیز شده، «تپه تُل خسرو» در دشت یاسوج است. این تپه که امروز تنها بخشی از آن باقی مانده است، در سال‌هایی که به ثبت ملی رسیده بود (از سال ۱۳۵۶ خورشیدی)، دارای ضوابط مشخص حریم و عرصه بود، با این وجود از گزند تعرض‌ مردم در امان نماند و بر اثر ساخت‌وساز و کشاورزی، بخش‌های زیادی از آن از بین رفت. در تیرماه ۱۳۹۹ نیز ضلع جنوبی بدنه تپه و اراضی اطراف طعمه آتش شد.  

نوروز رجبی ـ سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه تاریخی تل خسرو ـ سال ۱۳۹۹ درباره راه‌کارهایی برای حفظ این تپه تاریخی گفته بود: کاوش‌های اخیر «تل خسرو» نشان داد برخلاف تصورهای اولیه، گستره عرصه تپه بیش از هشت هکتار است و برنامه حفاظتی ارائه‌ شده قادر خواهد بود تا از تخریب و آسیب بیشتر به حدود عرصه تپه توسط کشاورزان یا فعالیت‌های عمرانی و توسعه‌ای جلوگیری کند و چارچوب مناسبی برای حریم آن درنظر گرفته شود.

اکنون میراث‌ فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد به بهانه حفظ این اثر تاریخی تصمیم گرفته است حریم و عرصه این تپه را اصلاح کند تا شاید این چالش‌ها را پشت سر بگذارد.  

دادی‌نژاد ـ معاون میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد ـ در این‌باره به ایسنا گفت: «تل خسرو» جزو مناطق سردسیر و خوش‌نشین است و همه امکانات برای استقرار انسان‌ها را داشته، بنابراین از گذشته تاکنون مورد توجه اقوام مختلف بوده است. تقریبا از هزاره چهارم قبل از میلاد استقرار در این تپه شروع شده و تا پایان پهلوی اول این استقرارها ادامه داشته است. در نظامات ایلی زمانی هم مرکز کهگیلویه و بویراحمد بوده است.

او درباره آخرین کاوش‌ باستان‌شناسی که روی این تپه تاریخی انجام شده است، گفت: در سال‌های گذشته ( ۱۳۸۷) لایه‌نگاری بر بدنه تپه توسط هیأتی به سرپرستی مهندس رجبی انجام شده است.

دادی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که چرا حریم تل خسرو اصلاح شده است؟ اظهار کرد: با توجه به اهمیت زیاد «تپه تل خسرو»، مطالعات و گمانه‌زنی‌ها باید دقیق‌تر انجام می‌شد و از طرفی چالش‌هایی با مالکان خصوصی داشتیم و باید ضمن حفظ مناطق تاریخی، حقوق این مالکان رعایت می‌شد. بنابراین سال گذشته با مطالعات دقیق‌تر، پرونده اصلاح حریم آن را آماده کردیم که به تایید وزارتخانه هم رسید. این اصلاح حریم به این معنا نیست که حریم این تپه کوچک شده است، بلکه فقط در برخی نقاط این حریم، کوچک و در برخی دیگر اضافه شده و عرصه آن هم گسترش پیدا کرده است.

معاون میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد افزود: این تپه در میان زمین‌های کشاورزی قرار دارد که بسیار برای کشت‌های آبی مناسب است و همین بهانه‌ای شده تا کشاورزان از این زمین محافظت کنند، اما بعضی مواقع ناآگاهی کشاورزان نسبت به عرصه و حریم اثر موجب شده است، به بدنه تپه و سازه‌ای در محدوده اثر آسیب‌هایی وارد کنند. معمولا تپه‌ها و محوطه‌هایی که در کنار روستاها و شهرها قرار دارد از نظر حفاری‌های غیرمجاز مشکلی ندارند و این معضل بیشتر در روستاهای دورافتاده رخ می‌دهد.

بازنگری حریم بافت تاریخی «دهدشت»

معاون میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کهگیلویه و بویراحمد همچنین در بخش دیگری از این گفت‌وگو با ایسنا، درباره بازنگری حریم بافت تاریخی «دهدشت» توضیح داد: در سال‌های گذشته حریم و عرصه‌ای که برای بافت تاریخی «دهدشت» تعیین شده بود، بر اساس مطالعات سطحی بوده و نیاز بود مطالعات در حرایم آن دقیق‌تر انجام شود. این مطالعات سال گذشته انجام شد و با توجه به این‌که بافت تاریخی نسبت به شهر دهدشت برجسته‌تر و بزرگ‌تر است، باید بخش‌هایی از حریم آن تغییر می‌کرد. پیشنهادهای کارشناسی برای اصلاح حریم آن آماده است و باید به شورای تعیین حریم برای بازبینی ارسال شود.

بافت تاریخی «دهدشت» با قدمتی از دوران ساسانی، در سال ۱۳۶۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این بافت تاریخی که برج و باروی گرداگرد شهر، ارگ قدیمی، مساجد، حمام‌ها، کاروانسرا و زیارتگاه‌ها را در برمی‌گیرد، در دوران صفویه و قاجار به اوج شکوه خود می‌رسد. این در حالی است که بناهای تاریخی آن در سال‌های گذشته، دچار بی‌مهری‌های زیاد شد و همین بی‌توجهی‌ها، تخریب بخش‌هایی از این بافت تاریخی را سبب شد.  

در سال ۱۳۹۸ میراث‌فرهنگی کهگیلویه و بویر احمد از اختصاص اعتباری برای مرمت و حفاظت از این بافت تاریخی خبر داد. بر این اساس در چند سال گذشته بخش‌های از بازار این بافت تاریخی مرمت شد و بازنگری حریم آن نیز هم‌اکنون در دست اقدام است.  

انتهای پیام