میراث ناملموس ایران در آیینه جهان/۲

قطعا ثبت میراث ملموس یا ناملموس در سطح جهان یا ملی نشان از اهمیت آن دارد که با برنامه‌ریزی برای هر کدام از آن‌ می‌توان در توسعه اقتصادی کشور نیز قدم‌هایی برداشت.

قالی‌بافی از جمله هنرهای ایران زمین است که قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال دارد. هنرمندان ایرانی از قدیم تاکنون با بافتن و رج زدن‌های گل‌بته‌ها و شاخه‌ها این هنر فاخر ایرانی را به بیرون از مرزها نشان داده‌اند. به همین دلیل «مهارت‌های سنتی قالی‌بافی در کاشان» به عنوان یکی از میراث ناملموس ایران در یونسکو به ثبت رسیده است.

قالی کاشان در سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث ناملموس ایران در یونسکو به ثبت رسید.

فرش کاشان با توجه به سابقه هنری و مهارت‌های ملموس و ناملموس غنی سرشار از زیبایی و مباحث زیبایی‌شناسی است. به همین دلیل استاد محسن محسنی، یکی از تلاشگران ثبت جهانی پرونده فرش کاشان دلیل به ثبت رسیدن این میراث ناملموس را صاحب فن، صنعت و صاحب هنر بودن کاشان اعلام کرده است.

قدمت و پیشینه کاشان در فرش بافی و سبک فارسی‌بافی آن با خصوصیاتی که به نام میراث ناملموس شناخته می‌شود بسیار مشهور است. کاشان میان هنرهای دستی به خصوص فرش دستباف جایگاه ویژه و منحصر به‌ فردی دارد و جلوه‌گاه اندیشه‌های لطیف انسانی است.

فرش‌بافی کاشان نیز دارای فرش عشایری و هم فرش شهری‌باف است که فرش‌های میمه و جوشقان نمونه‌های فرش عشایری کاشان هستند. از نظر تاریخی کاسیان یا کاشی‌ها توانستند در تاریخ کهن خود با فلاحت و صناعت بر طبیعت پیروز شوند و ادامه این توان را در بعدهای متفاوتی می‌توان مشاهده کرد.

همزمان با رنسانس غرب در ایران انواع هنرها به حرکت درآمد تا دوره قاجاریه آثار نیک و بد آن‌ها وجود داشت و با طلوع دوباره صنایع در معماری، نساجی، ابریشم‌شناسی و عملیات ابریشم، دولاتابی و چندلاتابی و گلابتون و مفتول‌های طلا که به کار برده می‌شد، خاص مردم کاشان بود.

اول قرن دهم که رنسانس ایران آغاز شد نقش اول را کاشانی‌ها داشتند و قالی شاه‌عباسی، اولین قالی شاه عباسی اصیل اهدا شده به حرم امام رضا(ع) با گل‌های شاه‌عباسی درشت محصول کار کاشانی‌هاست.

اهمیت قالی کاشان در دوره‌های متفاوت پیوسته ماندگار و مهارت‌های بافتن قالی که جزو میراث ناملموس این دیار کهن بوده است. توان بافت قالی، رنگرزی طبیعی و طراحی زیبا سبب توجه به فرش کاشان و معرفی آن برای جهانیان بوده است. رنگرزی طبیعی اساتید رنگرزی، طراحی و تلاش در تولید و بافت کارگاهی که تاکید بر روحیه کار جمعی دارد، از شاخصه‌های معرفی فرش کاشان به جهانیان بوده است.

استاد محسنی معتقد بود که آوازه قالی کاشان به بافندگان توانا و خوش ذوق آن ارتباط داشته که نسل به نسل هنر خود را منتقل کرده‌اند و کاشان می‌تواند فرش‌های اصیل و زیبا تولید کند.

از ویژگی‌های فرش کاشان که آن را منحصر به‌ فرد کرده است، می‌توان به بافت بسیار ظریف آن اشاره کرد. این ویژگی باعث می‌شود که نقش‌های به کار رفته در فرش حالت برجسته داشته باشند. با وجود اینکه امروز قالی کاشان در اندازه و ابعاد مختلفی بافته می‌شود، شهرت آن به علت بافت قالی در ابعاد سجاده‌ای است.

فرش دست‌بافت تنها یک صنعت نیست بلکه هنر و هویتی برای ایرانیان است که دستان توانمند زنان و مردان عشایری آن را خلق کرده است. مهارت‌های سنتی قالی‌بافی کاشان با راهنمایی مادران و مادربزرگ‌ها به دختران منتقل می‌شود؛ مردان نیز مهارت‌های خود در زمینه طراحی، رنگرزی، پشم‌چینی، ساخت دستگاه‌های بافندگی و ابزارسازی را ارتقا می‌دهند. همچنین ثبت فرش کاشان در فهرست جهانی یونسکو می‌تواند روابط و گفت‌وگوها میان سنت‌های یکسان فرش را بهبود بخشیده و گوناگونی فرهنگی کشور ما را بیش از پیش منعکس کند.

شاردن، تاجر فرانسوی در سفرنامه‌ خود در خصوص کاشان و قالی‌بافی چنین نوشته است، «در هیچ نقطه‌ای از ایران بیش از این شهر و اطراف آن، اطلس و مخمل، تافته و حریر موجدار و زری ساده و گلدار و یا ابریشم مخلوط به زر و سیم بافته نمی‌شود».

منبع:

anthropologyandculture.com

انتهای پیام