تصاویر | آنالیز خبرگزاری دولت از افزایش 500 درصدی دنبال کنندگان توییتر « حامد اسماعیلیون»

اسماعیلیون که بیشتر به عنوان سخنگوی جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی در رسانه‌ها و محافل سیاسی و اپوزیسیون نامش مطرح بود، هم‌زمان با اعتراض‌های شهریورماه ایران به یکباره به عنوان لیدر راهپیمایی‌های ایرانیان مقیم خارج علیه جمهوری اسلامی معرفی شد و مورد حمایت جریان‌های مختلف برانداز قرار گرفت؛ از سلطنت‌طلبان تا مجاهدین خلق از جمله گروه‌هایی بودند که شائبه حمایت از اسماعیلیون درباره آنها مطرح می‌شود. این در حالی است که شخص اسماعیلیون خود را مستقل خوانده و ضمن ابراز بی‌میلی به قدرت‌طلبی، تنها وظیفه خود را هماهنگ‌کردن تجمع‌های ضدنظام در خارج از کشور بیان کرده است.

گروه داده‌کاوی ایرنا به منظور رصد دقیق فعالیت مجازی اسماعیلیون به سراغ حساب توئیتری وی رفته و شاخص‌های مختلفی را در این اکانت مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. این آنالیز کمی‌وکیفی به خوبی میزان فعالیت، گرایش‌ فکری و سیاسی، حامیان و طرفداران مجازی، تعداد واقعی و غیرواقعی طرفداران و دنبال‌کنندگان و محتوای منتشر شده از سوی اسماعیلیون را مورد واکاوی قرار داده است:

اکانت حامد اسماعیلیون چه زمانی تشکیل شد و چه تعداد دنبال‌کننده و دنبال‌شونده دارد؟

حساب توئیتری حامد اسماعیلیون از ماه نوامبر ۲۰۱۳ (آبان‌ ۱۳۹۲) یعنی حدود ۱۰ سال است که فعالیت خود را آغاز کرده و در این مدت کمتر از ۱۰۰۰ توئیت(دقیقا ۸۸۷ توئیت) منتشر کرده که نشان از فعالیت کم اسماعیلیون در طول مدت بیش از یک دهه در توئیتر فارسی دارد(بطور میانگین سالی ۱۰۰ توئیت، ماهی ۸ توئیت). روند تولید محتوا و انتشار توئیت‌های اسماعیلیون در سه ماهه اخیر که اوج دوران فعالیت توئیتری وی نیز بوده در بخش‌های بعدی مورد تحلیل قرار گرفته است.

در بخش زندگی‌نامه یا بیوی(معرفی) این اکانت، وی به عنوان سخنگوی جانباختگان هواپیمای ۷۵۲AFV معرفی شده است و به طور کلی بعد از این اتفاق ناگوار در دی‌ماه ۱۳۹۸ بود که اسماعیلیون به عنوان ‌چهره‌ای مطالبه‌گر و داغدیده پیگیر حوادث و خانوادهای این پرواز شد و از همین جا آغاز فعالیت‌های سیاسی این چهره سابقا ادبی شروع شد.

حساب توئیتری اسماعیلیون تا هفتم آبان‌ماه، ۵۱۸ هزار و ۸۰۰ دنبال‌کننده دارد و در حال حاضر جزو اکانت‌های پرطرفدار توئیتر فارسی به شمار می‌رود. تعداد دنبال‌شدگان از سوی اسماعیلیون در توئیتر نیز ۳۳ نفر درج شده که تحلیل اجمالی این اشخاص که تعداد بسیار محدودی بودند، در بخش بعدی ارائه شده است.

حامد اسماعیلیون کدام حساب‌های توئیتری را دنبال می‌کند؟

فهرست دنبال‌شوندگان(Following) اکانت اسماعیلیون شامل ۳۳ نفر است که به طور عمده به برخی صفحه‌های سیاسی فعال، چهره‌های علمی و دانشگاهی و همچنین مطالبه‌گران ماجرای هواپیمای اوکراینی تقسیم می‌شوند. نبود سلبریتی‌های ایرانی و خارجی و همچنین تعدد برخی خبرنگاران و جانباختگان هواپیمای اوکراینی از دیگر ویژگی این ۳۳ دنبال‌شونده اسماعیلیون در توئیتر فارسی است.

حساب توئیتری «۱۵۰۰ تصویر» با بیش از ۳۰۰ هزار دنبال‌کننده، از مهم‌ترین صفحه‌هایی است که اسماعیلیون در توئیتر دنبال ‌می‌کند و گرایش سیاسی براندازانه و فعالی دارد.

چه میزان حساب توئیتری غیرفعال، جعلی و ربات در میان دنبال‌کنندگان اسماعیلیون وجود دارد؟
تخمین و بررسی دنبال‌کنندگان غیرواقعی شامل ربات، اکانت‌های غیرفعال و به طورکلی بدفالوئرها، یکی از شاخص‌های مهم برای بررسی اعتبار هر اکانت توئیتری است. در اینجا با استناد به خروجی دو سایت تحلیل‌گر توئیتری FollowerAudit و TwitterAudit و نمایش نتایج آن، به تحلیل و تخمین میزان دنبال‌کنندگان غیرواقعی حساب توئیتری حامد اسماعیلون پرداخته شده است:

بر اساس داده‌های سایت FollowerAudit میزان فالوئرهای فیک و غیرفعال این اکانت در حدود ۹ درصد دنبال‌کنندگان و نزدیک به ۳۳ هزار نفر تخمین زده شده است.

سایت فیک‌یاب TwitterAudit نیز در گزارش خروجی خود میزان فالوئرهای بد و غیرواقعی اکانت توئیتری حامد اسماعیلیون را ۵۲ هزار نفر و معادل ۱۶ درصد دنبال شدگان محاسبه کرده است.

به طور میانگین می‌توان حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد را براساس تخمین این دو وب سایت آنالیزگر و به عنوان میانگین فالوئرهای فیک یا غیرواقعی و غیرفعال اکانت حامد اسماعیلیون در نظر گرفت. با این تخمین، اگر تعداد دنبال‌کنندگان توئیتری اسماعیلیون تا هفتم ۷ آبان‌ماه امسال را ۵۱۷ هزار و ۸۰۰ نفر در نظر بگیریم و ۱۲ درصد آنها را غیرواقعی(فیک) و یا غیرفعال فرض کنیم، نزدیک به ۶۲ هزار دنبال‌کننده این حساب را می‌توان ربات یا اکانت غیرواقعی فرض کرد.

بررسی روند عضوگیری اکانت اسماعیلیون در بازه ۳ ماهه اخیر
یکی از نکات جالب در ارتباط با حساب توئیتری اسماعیلیون، روند عضوگیری وی در توئیتر در جریان ناآرامی‌های شهریورماه ۱۴۰۱ است؛ به گونه‌ای که بررسی روند سه ماهه اخیر یعنی مرداد تا آبان‌ماه نشان می‌دهد:

۱. در بازه زمانی اوایل مردادماه تا زمان درگذشت مرحوم مهساامینی(۲۵ شهریور) تعداد اعضای این حساب فقط ۲ هزار نفر افزایش داشته؛ به عبارتی، در طول مدت نزدیک به ۵۰ روز، اعضای این اکانت فقط ۲ درصد افزایش داشته‌اند.

۲. در بازه زمانی ۲۵ تا ۳۱ شهریورماه یعنی هفته نخست اعتراض‌ها، شیب این عضوگیری بیشتر شد؛ به گونه‌ای که در طول یک هفته تعداد اعضا از ۷۵ هزار به ۸۵ هزار رسید و روند عضوگیری از ۲ به ۱۳ درصد افزایش رسید.

۳. در بازه زمانی مهرماه ۱۴۰۱ اوج افزایش عضو در حساب توئیتری اسماعیلیون رخ داد و تعداد دنبال‌کنندگانش به طور شگفت‌آوری زیاد شده است. در آغاز مهرماه این تعداد ۸۵ هزار نفر بود حال آنکه در آغاز آبان‌ماه این تعداد به ۴۸۲ هزار نفر رسید و تا هفتم آبان، تعداد اعضای این حساب توئیتری در اکانت رسمی اسماعیلیون در توئیتر ۵۱۸ هزار نفر درج شده است.

به طورکلی می توان گفت، اوج فرآیند عضوگیری حساب توئیتری اسماعیلیون در مهرماه رخ داده و این روند افزایشی ادامه دارد. این میزان افزایش ۵۰۰ درصدی عضوگیری در مدت یک ماه (نزدیک به ۴۰۰ هزار عضو) اتفاقی نادر و کمیاب در شیوه عضوگیری در توئیتر به حساب می‌آید. (متوسط عضوگیری این حساب در مهرماه ۱۴۰۱، روزی ۱۳ هزار عضو بوده است.)

میزان فعالیت اکانت اسماعیلیون در بازه ۳ ماهه اخیر
بررسی انتشار توئیت‌ها در حساب توئیتری اسماعیلیون، شاخص مهمی برای میزان فعالیت وی در توئیتر فارسی به شمار می‌رود. وی که از زمان عضویت در توئیتر و سابقه بیش از یک دهه حضور در این بستر و تا پیش از دوران اعتراض‌ها، ۶۶۶ توئیت زده بود، در دوران ۴۵ روزه اعتراض‌های شهریورماه ۲۲۱ توئیت زده؛ به طوری که می‌توان گفت ۲۴ درصد تولیدمحتوای ۱۰ ساله توئیتر اسماعیلیون به زمان اعتراض‌های شهریورماه اختصاص داشته است.

همچنان که در گراف زیر مشخص شده، اوج تولیدمحتوای اسماعیلیون در فاصله زمانی اواخر شهریورماه تا اوایل مهرماه بوده و در بازه هفت روزه منتهی به دوم مهرماه(۲۶شهریور تا ۲ مهر) نزدیک به ۱۰۵ توئیت در حساب توئیتری خود منتشر کرده است. این دوره زمانی دقیقاً به اوج ناآرامی‌ها در ایران پس از درگذشت مهسا امینی و اعتراض‌های خیابانی که به اغتشاشات انجامید، مربوط می‌شود.

پیش و بعد از این دوره زمانی، به فعالیت کم اسماعیلیون اختصاص دارد که حداکثر ۲۰ تا ۳۰ توئیت در هفته منتشر کرده و در برخی هفته‌ها هیچ محتوایی نیز انتشار نداده و این در حالی است که افزایش تولیدمحتوا در بازه زمانی پس از فوت مهساامینی، بیشتر و به طور قابل توجهی مشخص می‌شود.

بررسی حساب توئیتری اسماعلیبون از نظر میزان فعالیت، عضوگیری، لایک، ریتوئیت و ریپلای
در بخش‌های قبلی، آنالیز حساب توئیتری اسماعیلیون از نظر میزان تولیدمحتوا، عضوگیری، روند انتشار توئیت و … مورد تحلیل قرار گرفت. در این بخش، این موارد در مقایسه با دیگر اکانت‌های توئیتری بررسی و واکاوی شده است:

در گراف ۷ ضلعی زیر، ۷ شاخصه مهم حساب توئیتری اسماعیلیون به طور همزمان مورد مقایسه و به نمایش در آمده است. بیشترین امتیاز این پروفایل به بخش جذب فالوئر و و بازنشر مطالب مربوط می‌شود و نشان می‌دهد اسماعیلیون در جذب فالوئر و همچنین بازنشر مطالب از توئیت‌هایش، موفق عمل کرده است.

کمترین امتیاز این حساب توئیتری به بخش‌های مرتبط با فعالیت و جذب لایک از سوی فالوئرها باز می‌گردد. همچنان‌که پیش‌تر گفته‌ شد، اسماعیلیون چهره آنچنان فعالی در توئیت‌زنی نبوده و عمده تولیدمحتوایش به دوران اعتراض‌های شهریورماه ۱۴۰۱ معطوف شده است.
علاوه بر آن، میزان جذب لایک این حساب کاربری نسبت به تعداد فالوئرهای جذب شده، اندک بوده که نشان از تمایل بالای دنبال‌کنندگان برای بازنشر مطالب نسبت به لایک توئیت‌ها دارند. از سوی دیگر، از آنجایی‌که بیشترین میزان بازنشر مطالب در این پروفایل صورت گرفته و نسبت ریتوئیت به لایک در آن عدد به نسبت بزرگی تخمین‌زده می‌شود، شائبه حمایت ربات‌ها از این اکانت بسیار متحمل به نظر می‌رسد.

همچنین امتیاز ریپلای فالوئرها نیز در این اکانت، پایین محاسبه شده که نشان از عدم مشارکت دنبال‌کنندگان این اکانت و تعامل کم میان اسماعیلیون و فالوئرهایش است.

در مجموع می‌توان گفت، پروفایل حامد اسماعیلیون حساب توئیتری با فعالیت کم و بازنشر زیاد است که نسبت بالای تعداد ریتوئیت‌ها به لایک‌ها، شائبه حمایت رباتیک را بسیار محتمل می‌داند. از سوی دیگر، شاخصه‌های پایین مرتبط با تعداد ریپلای و جذب لایک نیز نشان می‌دهد تعامل چندانی میان اسماعیلیون و دنبال‌کنندگانش از نظر رد و بدل ریپلای و لایک انجام نشده است.

در جدول زیر آنالیز عملکرد کمی حساب توئیتری اسماعیلیون بر اساس شاخص‌های مختلف لایک، ریتوئیت، فالوئر و … استخراج و ارائه شده؛ نکته حائز اهمیت در این بخش این است که دلیل اختلاف جزئی در برخی آمارها از جمله تعداد فالوئر، تغییرات لحظه‌ای و فراوان این متغیرهاست و این تغییرات، خللی در ماهیت و بررسی‌های انجام شده به وجود نیاورده است.

اکانت اسماعیلیون در میان ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار حساب کاربری توئیتر فارسی، رتبه ۳۸ را از نظر تعداد دنبال‌کننده به دست آورده که موفقیت وی در جذب فالوئر که در بخش‌های قبلی گفته شد، تائید می‌کند. میزان بسیار کم ریتوئیت‌های وی از دیگر صفحه‌های توئیتری (فقط ۱۳ بازنشری)، نشان از عدم تمایل این کاربر برای بازنشر دیگر حساب‌ها یا عدم تعامل یا تائید آنها دارد.

میانگین پایین تعداد لایک(۶۸۸۳۱) و تعداد کامنت برای توئیت‌ها (۶۷۴) نیز تمایل کم کاربران برای لایک توئیت‌های اسماعیلیون و نگارش ریپلای برای وی را نشان می‌دهد.

اسماعیلیون کدام اکانت‌ها را ریتوئیت کرده و مطالب آنها را دنبال می‌کند
شبکه فعالیت اکانت از نظر میزان نشر و بازنشر توئیت‌ها در واقع نشان‌دهنده میزان و چگونگی مراودات توئیتری کاربر است که در ادامه در گراف زیر، برای اکانت حامد اسماعیلیون آمده است:

سمت چپ گراف، کاربرانی است که اسماعیلیون به بازنشر توئیت‌های آنها پرداخته است. «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا، «سمیرا محی‌الدین» روزنامه‌نگار و فعال سیاسی، «گرگ فرگوس» عضو لیرال پارلمان کانادا و «بهرنگ رهبری» روزنامه‌نگار ایرانی ساکن کانادا از شاخص‌ترین افرادی هستند که اسماعیلیون توئیت‌ آنها را بازنشر کرده است.

بی‌بی‌سی فارسی، رادیو زمانه و حساب توئیتری جانباختگان هواپیمای ۷۵۲ نیز از اکانت‌های غیرشخصی است که اسماعیلیون به طور ویژه آن‌ها را دنبال و مطالبشان را بازنشر کرده است.

سمت راست گراف، به بازنشرکنندگان توئیت‌های اسماعیلیون مربوط می‌شود که بیشترین حجم بازنشری را از این حساب داشته‌اند. به جز صفحه حامیان جان باختگان هواپیمایی، دیگر بازنشرکنندگان توئیت‌های اسماعیلیون را افرادی نه چندان مطرح و ناشناس تشکیل دادند. وجود برخی اکانت‌های مجهول‌الهویه همچون سام مالی، امیر، فتانه و مادر علی‌کوچولو نیز شائبه حمایت‌های غیرواقعی و حتی رباتیک را از این اکانت محتمل می‌کند.

در مجموع باید گفت حساب توئیتری اسماعیلیون از نظر فعالیت بازنشری، شبکه پیچیده‌ای به نظر نمی‌رسد زیرا عمده بازنشر شوندگان این حساب به افراد کانادایی اعم از سیاسی یا رسانه‌ای مرتبط بوده و در زمینه بازنشرکنندگان این اکانت نیز چهره‌های جعلی و ناشناس به شدت ایفای نقش کرده‌اند.

کدام توئیت‌های اسماعیلیون با بیشترین بازنشر مواجه شده‌
در این بخش، محتوای توئیت‌هایی که بیش از بقیه، از صفحه حامد اسماعیلیون بازنشر شده‌اند، استخراج و ارائه شده‌اند:

بیشترین بازنشر این اکانت به توئیتی با ۱۵۸ هزار لایک و ۴۳ هزار بازنشر در تاریخ ۱۲ مهرماه مربوط می‌شود که با متهم کردن مسئولان نظام، یاد و خاطره جانباختگان هواپیمای اوکراینی را گرامی داشته است. در رده دوم، توئیتی با ۸۴ هزار لایک و ۳۳ هزار بازنشر به تاریخ ۱۶ مهرماه بر می‌گردد که اسماعیلیون اعتراض‌های مردمی ایران را انقلاب توصیف کرده است.

عمده توئیت‌های دیگر این حساب که پربازنشر شده‌اند نیز به فعالیت‌هایش برای براندازی و ابراز تنفر نسبت به نظام و مقام‌های ایرانی مربوط می‌شود.
نسبت ریتوئیت‌ها به لایک‌ها که شاخص مهمی برای ارزیابی حمایت رباتیک در توئیتر است، برای سه توئیت پربازنشر حامد اسماعیلیون به ترتیب ۰.۲۷ ، ۰.۳۹ و ۰.۳۲ محاسبه می‌شود که نسبت‌های بالایی است و شائبه حمایت رباتیک را از این اکانت تقویت و تائید می‌کند.

همچنان که در متن توئیت‌های پربازنشر و پرلایک آمده، اسماعیلیون در توئیت‌های خود دو هدف عمده را دنبال کرده است:

نخست، فراخوان و دعوت برای حضور در تجمع‌های ضد نظام که با هدف براندازی و حمایت گروهک‌های ضدنظام انجام شده است.

دوم، تدوین و تنظیم متن کارزار اینترنتی برای سران هفت کشور G۷ و در خواست خروج مقامات و سفرای جمهوری اسلامی.

چه هشتگ‌ها و چه کلیدواژه‌هایی بیشتر در توئیت‌های اسماعیلیون تکرار شده‌اند؟
نمایش ابر واژگان ابزار دیگری است که به وسیله آن می‌توان محتوای توئیت‌های کاربران توئیتر را تجزیه و تحلیل کرد. این گراف که با استخراج از مجموعه توئیت‌های کاربر تنظیم می‌شود، در واقع کلمات یا هشتگ‌هایی را نشان می‌دهد که بیشترین تکرار را داشته‌اند.

اول اکتبر(۹ مهرماه) به عنوان برجسته‌ترین کلیدواژه این گراف، به فراخوان حامد اسماعیلیون اشاره دارد که بازتاب زیادی در توئیتر و اینستاگرام پیدا کرد. عمده کلیدواژه‌های پرتکرار دیگر این گراف به پیگیری‌ها و فعالیت‌های وی در ارتباط با ماجرای هواپیمای اوکراینی مربوط می‌شود. جانباختگان هواپیمای اوکراینی، انجمن پرواز، هواپیمای اوکراینی و مسافران پرواز از این جمله‌اند.

دعوت به تجمع و فراخوان تظاهرات در توئیت‌های اسماعیلیون با تگ‌هایی چون راهیپمایی بزرگ، تظاهرات بزرگ و… برجسته شده‌اند. نام برخی از مسئولان نظام همچون «جواد ظریف، احمدوحیدی و اسماعیل قاآنی» در توئیت‌های وی به طور ویژه به دلایل امنیتی و سیاست خارجه برجسته و پرتکرار شده بودند.

نام برخی مکان‌ها از جمله اورنج کانتی، آبشار نیاگارا، مونترال و دانشگاه تورنتو که بیشتر به محل زندگی و حرفه اسماعیلیون مربوط بوده بیش از بقیه برجسته شده‌اند.

در میان هشتگ‌های پرتکرار نیز «دادخواهی» برجسته‌ترین هشتگی است که در بیشتر توئیت‌های اسماعیلیون به کار رفته است. مهساامینی، هشتگ پرتکرار دیگری است که بعد از فوت این مرحوم، در اواخر شهریورماه در توئیت‌های اسماعیلیون به طور ویژه‌ای برجسته و پرتکرار شد.
opiran هشتگ مربوط به گروه‌های هکری و مخالف نظام است که با نام عملیات ایران و همزمان با اعتراض‌های شهریورماه در مجازی پرتکرار شد. ps۷۵۲justic هشتگ پرکاربرد دیگری در توئیت‌های اسماعیلیون است که به پیگیری‌ها و گزارش‌های وی در ارتباط با هواپیمای ۷۵۲ و جانباختگان آن اشاره داشته است.

جمع‌بندی
آنالیز حساب توئیتری حامد اسماعیلیون در بازه زمانی سه ماهه، از ابعاد مختلف کمی‌وکیفی نشان می‌دهد که یک چهارم تولید محتوای این اکانت در زمان اعتراض‌های شهریور ۱۴۰۱ انجام شده و ۷۵ درصد بقیه تولیدمحتوا را در مدت ۱۰ سال منتشر کرده است.

رشد حیرت‌انگیز تعداد دنبال‌کنندگان این اکانت از ۸۵ به ۴۸۵ هزار نفر و رشد ۵۰۰ درصدی در بازه زمانی یک ماهه اعتراض‌های شهریور و مهرماه، از دیگر نکات قابل توجه این حساب توئیتری است. تعامل کم اسماعیلیون در توئیتر از میزان کم بازنشر مطالب دیگر اکانت‌ها و همچنین نسبت کم جذب لایک و رپلای به تعداد دنبال‌کنندگان نیز قابل اثبات است.
حمایت رباتیک از این حساب با توجه به نسبت بالای ریتوئیت‌ها به لایک‌ها و همچنین بررسی شبکه بازنشری‌ها تاحد زیادی تائید می‌شود.

۴۱۴۱