جای خالی نخبگان در فضای مجازی/ چرا سلبریتی‌ها میدان‌دار شدند؟

مهسا بهادری: این روزها فضای مجازی تبدیل به چالش شده است، گروه‌ها و افراد زیادی در آن فعالیت دارند، از کسب‌وکارها گرفته تا سیاسیون و کاربرهای عادی، اما یکی از گروه‌های فعال در این عرصه هنرمندان و ورزشکاران هستند، کسانی‌که اصطلاحاً سلبریتی شناخته می‌شوند، گاهی نوع فعالیت آن‌ها در فضای مجازی به‌ویژه در پلتفرمی مانند اینستاگرام سبب می‌شود آن‌ها تبدیل به مرجع شوند. در واکنش به این اتفاق شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس معتقد است وقتی گروه‌های نخبه کنار گذاشته می‌شوند سلبریتی‌ها علیرغم نداشتن تخصص جای آن‌ها را می‌گیرند.

او می‌گوید: «سلبریتی‌ها خودشان را داری تاثیرگذاری دیدند، ممکن است تاثیری هم داشته باشند اما در نظر من به‌هیچ عنوان تاثیرشان مثبت نیست.»

متن کامل این گفت‌وگو در ادامه بخوانید:

تاثیر محدودیت فضای مجازی در کنشگری مردم چیست؟

محدودیت فضای مجازی همگانی است، تر و خشک باهم در آنجا حضور دارند، عده‌ای معترض‌ند و حکومت برای اینکه اعتراضات را کنترل کند، فضای مجازی را محدود کرده است، اما با این اقدام آن دسته از مردمی که درحال کسب درآمد در فضای مجازی هستند و هدفشان تامین نیاز مالی است، به خیل مطالبه‌گران اضافه می‌کند و همین موضوع سبب می‌شود مطالبات جدیدی ظهور و بروز کنند، حتی آن دسته از افرادی که ارتباطی با این جریانات ندارند و به دنبال به دست آوردن مطالبه‌ای نیستند، نگاه منفی در آن‌ها تشدید می‌شود. به‌نظرم به‌جای این‌که به درد و دل آن‌ها توجه کنند با محدود کردن فضای مجازی صورت مسئله را پاک می‌کنند.

با محدود کردن فضای مجازی، حکومت نه تنها راه ارتباط مردم با مردم را مسدود کرده، بلکه راه ارتباط خودش با مردم را هم بسته و از این طریق آن تاثیرگذاری نسبی خود را از دست داده است، این قطع ارتباط تا چه اندازه روی مردم تاثیر گذاشته است؟

من نمی‌توانم روی این بحث اظهار نظر کنم، چون یک محقق هستم و بر اساس سند، و آمار و ارقامی که به‌دست آوردم صحبت می‌کنم. مدت‌ها بود که بحث صیانت مطرح می‌شد و همین باعث ایجاد یک دلهره در مردم مخصوصا جوان‌ها شده بود که بحث صیانت چگونه قرار است اجرایی شود و حالا در این روزها ماجرا بدتر هم شده است، یعنی بحث صیانت همراه شده با مطالباتی که مردم این روزها دارند و همین باعث تشدید دلهره شده است. در بین مسئولان نیز حتما افرادی بودند که امید داشتند مشکلات برطرف شود، اما معمولا کارها و مسائل اجتماعی، مثل مسائل اقتصادی و ریاضی نیست که با دودوتا چهارتا بشود به‌نتیجه نهایی رسید و مسئله را حل کرد.

من بارها در کلاس‌هایم گفته‌ام که شما در هرجای دنیا یک مهندس را ببرید و بگویید یک سد بسازد این کار را به راحتی انجام می‌دهد، در هرکجای دنیا یک پزشک را ببرید می‌تواند طبابت کند و بیمار را مداوا کند؛ اما اگر یک جامعه‌شناس برجسته را به یک کشور دیگر ببرید، نمی‌تواند مسائل اجتماعی آن جامعه را درک کند ضمن اینکه تشخیص مسائل اجتماعی یک جامعه، با یک روز و دو روز اتفاق نمی‌افتد. آدم باید دود چراغ خورده باشد تا بتواند مسائل اجتماعی جامعه را درک کند. من نمی‌دانم مشاورین دولت ما چه کسانی هستند، اما قطعا باید جامعه شناسان دغدغه‌مند و توانمند به دولت مشاوره بدهند.

موضوعی که این روزها بسیار درباره آن صحبت شد، بحث کنشگری سلبریتی‌ها در فضای مجازی بود، ما تا چه اندازه از سلبریتی‌ها می‌توانیم انتظار کنشگری داشته باشیم؟

من به‌عنوان یک جامعه‌شناس، یک خلایی را می‌بینم، آن هم این است که گروه‌های مرجع جوانان ما، دیگر فلان استاد و معلم و مسئول نیست و به جای آن سلبریتی‌ها در فضای مجازی حاضر شدند، چون به‌طور مثال منی که استاد هستم در فضای مجازی حضور ندارم. من نمی‌خواهم به سلبریتی‌ها توهین کنم، چون تر و خشک باهم هستند، تعدادی از آن‌ها فرهیخته هستند و عده‌ای دیگر برای معروف شدن در فضای مجازی حضور پیدا می‌کنند و این آفت بسیار بزرگی است که برای جوانان ما پیش آمده و این موضوع بخاطر اینکه منافع فضای مجازی را انکار کردیم، مغفول مانده است.

در واقع می‌فرمایید نباید انتظار کنشگری از سلبریتی‌هایی فضای مجازی داشته باشیم، درست است؟

بله، من اصلا انتظاری از آن‌ها ندارم و حتی حضورشان را هم قبول ندارم. چون حضور کسانی که فرهیخته هستند کمرنگ است اگر هم هستند بسیار محتاطانه حضور دارند. عده دیگر هم که تلاش دارند نون به نرخ روز بخورند جهان بینی خودشان را دارند و جهان بینی‌شان اجتماعی و جامعه‌نگر نیست.

برخی سلبریتی ها دارای شهرتی هم هستند و این روزها در فضای مجازی بیشتر فعالیت می‌کنند، این افراد اگر سکوت کند و کنشگری نداشته باشند، جامعه از آنها انتظار کنشگری دارد، این انتظار درستی هست یا خیر؟

نکته این‌جاست که صحبت خالی چه‌فایده‌ای دارد؟ یعنی آن سلبریتی‌ها می‌توانند بیایند و مطالبات جوانان ما را مطرح کنند؟ خیلی از آنها اصلا نمی‌داند که مطالبات جوانان ما چیست که بخواهند آن را بیان کنند. در تمام این سال‌ها این مسئله در فضای مجازی وجود داشته چون ما صورت مسئله را پاک کردیم. در واقع ما الیت‌ها و نخبه‌های جامعه را کنار گذاشتیم و سلبریتی‌هایی را روی کار آوردیم که مطالبات هیچ یک از اقشار جامعه را نمی‌دانند. ما نخبه‌ها را کنار گذاشتیم و می‌خواهیم افرادی که هیچ علمی ندارند به کمک جوانان و جامعه ما بیایند که این موضوع امکان ندارد.

درنهایت فعالیت سلبریتی‌ها در فضای مجازی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

آن‌ها خودشان را داری تاثیرگذاری دیدند، ممکن است تاثیری هم داشته باشند اما در نظر من به‌هیچ عنوان تاثیرشان مثبت نیست.

بیشتر بخوانید:

حذف فردوسی پور، علیخانی ، مدیری و سروش صحت از آنتن / تلویزیون حامد سلطانی می پسندد!

۵۷۲۴۵