فیلم ساز جوان «بی‌ رویا» در ونیز چه گفت؟

این فیلم‌ساز جوان که اولین فیلمش «بی رویا» در بخش افق‌های اکسترا جشنواره فیلم ونیز نمایش داده شده، با جشنواره های بین ‌المللی غریبه نیست. آنطور که ورایتی نوشته است، او بخشی از پردیس استعدادهای درخشان برلیناله بود و فیلم‌های کوتاهش در جشنواره‌های بین‌المللی چون بوسان، بروکسل و کن به نمایش گذاشته شده است.

این کارگردان می گوید: «من به عنوان یک فیلمساز خودآموخته شروع کردم و سالها بعد وارد مدرسه فیلم شدم. تجارب بین المللی واقعا به من کمک کرد تا با فضای حرفه‌ای تری در سطح جهانی آشنا شوم و در مورد آنچه در جشنواره‌های فیلم می‌گذرد و نحوه انتخاب و توزیع فیلم‌ها به آشنایی برسم. فیلم‌ها و فیلم‌سازان زیادی در سراسر جهان وجود دارند، بنابراین می‌دانستم که اگر می‌خواهم در سطح بین‌المللی موفق شوم، باید چیزی واقعاً ویژه برای ساختن فیلمی در مورد آن داشته باشم، این تجربیات من را سرسخت‌تر کرد».

در فیلم «بی‌رویا»، قهرمان اصلی (رویا) در آستانه مهاجرت است که با زنی جوان برخورد می‌کند که به نظر می‌رسد، حافظه‌اش را از دست داده و از این موضوع رنج می برد. “رویا” او را می پذیرد و اندکی بعد زندگی‌ خودش شروع به فروپاشی می کند. وقتی بالاخره متوجه می‌شود که زن برای جایگزینی او آمده است، دیگر برای بازگشت خیلی دیر شده است.

این فیلم که با دوربین «Arri Alexa Mini» فیلمبرداری شده یک ژانر مبتکرانه است، که در آن ویژگی‌های هیچکاکی با موتیف دوگانه که در آثار «برایان دی پالما» دیده می‌شود، ترکیب می‌شود و در کنار آن اندکی از سینمای سوسیال رئالیستی ایران گنجانده شده، چیزی که با گذشت زمان به امضای سینمای ایران تبدیل شده است.

وزیردفتری از کلیشه های پیرامون سینمای ایران آگاه است و معتقد است: «ما فیلمسازان بزرگ زیادی داریم که در درام های رئالیستی اجتماعی تخصص دارند. مخاطب و بازار به آن عادت کرده‌اند. اما فیلمسازان جوان به سبک های دیگر نیز علاقه دارند. برای مثال، من در میان هزاران نسخه دی‌وی‌دی بزرگ شدم، سپس در دبیرستان گروهی از معتادین به فیلم و سینما داشتم و روی «اسکورسیزی»، «پولانسکی»، «برگمان» و «فلینی» متمرکز بودیم که تاثیر زیادی روی من گذاشت».

این فیلمساز جوان می‌گوید: «سعی می‌کنم فیلم‌هایی بسازم که میراث سینمای ایران را با فیلم‌های غربی که با آنها بزرگ شده‌ام مرتبط کند. برای ساختن «بی رویا» فیلم‌های «بچه رزماری»، «جاده مالهالند» و «پرسونا» و همچنین «شاید زمانی دیگر» ساخته بهرام بیضاییِ بزرگ را نیز در ذهن داشتم. احساس می‌کنم شاید بتوانم بخشی از این نسل جدید باشم و فیلمی ارائه کنم که سعی می‌کند جنبه دیگری را لمس کند و روایت را تجربه کند. انجام این کار هم در سطح داخلی و هم در سطح بین‌المللی سخت است، اما امیدوارم نمایش بین‌المللی به اثبات آن کمک کند که ارزش کشف جنبه‌های جدید در سینمای ایران و معرفی آنها به جهان وجود دارد.»

«بی رویا» از دیدگاه زنانه روایت می شود. سال‌ها مردان در فیلم به نام زنان صحبت می‌کردند، در حالی که فیلم‌ها اغلب به‌عنوان یک فانتزی درباره زنانگی ختم می‌شدند که به جای نمایش واقعی شخصیت‌ها، با نگاه مردانه شکل می‌گرفت.

وزیردفتری در پاسخ به این که چگونه مطمئن شد که شخصیت رویا که سختی‌هایش اغلب بر اساس جنسیت است، درست از کار در آمده ، توضیح داد: «زمانی که فیلمنامه را می‌نوشتم واقعاً سعی کردم تجربیات زنان را در اطرافم جمع آوری کنم. حرف‌های زنانی که سعی در مهاجرت داشتند و پس از آن دچار بحران هویت شدند و یا زنانی که مجبور به کنار گذاشتن برنامه‌های دیگرشان شدند، گوش دادم. همچنین سعی کردم تا جایی که می‌توانم بازخوردهای زنانه در مورد فیلمنامه دریافت کنم. می‌دانم که تماشای «بی رویا» بر اساس جنسیت بیننده می‌تواند تجربه‌ای کاملاً متفاوت باشد. طرف مرد اغلب سعی می‌کند آن را به عنوان یک طرح عینی درک کند و مانند یک پازل معمایی حل کند. برای زنان، این بیشتر یک آزمایش روایی است. آنها واقعاً به دلیل تجربیات مشترک با رویا همدردی می کنند».

این فیلم‌ساز با دو بازیگر نقش اول زن یعنی طناز طباطبایی و شادی کرم‌رودی به طور عمیق درباره فیلمنامه گفت و گو کرد. ساختن شخصیت‌ها فرآیندی مشارکتی بود که نیازمند ساعت‌ها تمرین بود. اما در عین حال کارگردان به بازیگران اعتماد داشت. وزیردفتری می‌گوید: «می‌دانستم که اگر به آن‌ها بگویم: «این روش جواب نمی‌دهد، سعی می‌کنند آن را تغییر دهند. معتقدم فضای پشت صحنه به نوعی در نتیجه پایانی فیلم خود را نشان می دهد. بازیگران بسیار آماده بودند. ما پذیرفتیم که تمام آنچه داریم، برای این فیلم بزاریم و این کار را انجام دادیم».

در فیلم سینمایی «بی‌رویا» طناز طباطبایی، صابر ابر و شادی‌کرم‌رودی بازیگران اصلی و تهیه‌کنندگی این فیلم نیز بر عهده هومن سیدی که امسال فیلم «جنگ جهانی سوم» را در بخش افق‌های ونیز دارد.

هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز، قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان، از تاریخ ۳۱ آگوست تا ۱۰ سپتامبر (۹ تا ۱۹ شهریور) در ایتالیا در حال برگزاری است.

۵۵۲۲۶