راه‌آهن تهران ؛ ایستگاهی قدیمی و باشکوه در جنوب پایتخت

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۹/۱۱/۱۰ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۰۵ توسط پوریا محمدی پیوند به‌روزرسانی شده است.}

ایستگاه راه‌آهن تهران در سال ۱۳۰۶ در طی پروژه‌ احداث راه‌آهن سراسری ایران ساخته شده است. این راه‌آهن در جنوب شهر تهران در میدان راه‌آهن قرار دارد و از مهم‌ترین ایستگاه‌های کشور محسوب می‌شود. ایستگاه راه‌آهن در یکی از مناطق پرتردد شهر تهران قرار گرفته است به نقاط مختلف کشور خط ریلی دارد. این بنا که ازجاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود، در فهرست میراث ثبت ملی به ثبت رسیده است. در این مقاله به معرفی این ایستگاه خاطره‌انگیز خواهیم پرداخت.

آنچه باید درباره ایستگاه راه‌آهن تهران بدانید

ایستگاه راه‌آهن تهران

_{منبع عکس: اینستاگرام (ٰvahid22@)}

ایستگاه راه‌آهن تهران که در اسفندماه ۱۳۷۹ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است، در جنوب این شهر و در میدان راه‌آهن قرار دارد. این ایستگاه به خیابان‌های شوش، کشتارگاه یا بهمن، بزرگ‌راه بعثت و خیابان ری یا شهید رجایی محدود می‌شود. زمان ساخت این ایستگاه به دوران پهلوی اول برمی‌گردد که در در مهرماه سال ۱۳۰۶ خورشیدی بیرون از دروازه‌ گمرک احداث شد. معمار این بنا فردی اوکراینی به نام «ولادیسلاو ولادیسلاوویچ گارادیتسکی» است که با الهام از معماری ایران باستان و به کارگیری شیوه‌ اکسپرسیونیسم آرمان‌گرا این بنا را طراحی کرد.

ایستگاه راه‌آهن تهران با مصالحی چون آهن و سیمان ساخته شده و پنجره‌های آن از برنز و آهن است، نمای خارجی آهن نیز با سنگ سفید تراورتین تزئین شده که از معدن سنگ «پل‌سفید» استخراج شده است. وسعت این ایستگاه حدود ۱۷۴ هکتار است و مساحتی در حدود ۳۰ هزار متر مربع به ایستگاه مسافری اختصاص دارد. البته در محوطه‌ این راه‌آهن مدرسه، خانه‌های مسکونی، بیمارستان تختی، مجموعه‌ ورزشی، آتش‌نشانی، نیروی انتظامی و بسیاری از ساختمان‌های دیگر قرار گرفته است.

راه‌آهن تهران دارای یک ورودی مسافری، سالن انتظار و ۶ سکوی مسافری هرکدام با دو خط مجزا است و همچنین دارای دو بخش شهری و حمل‌ونقل ریلی است. این ایستگاه دارای ۳۲ ورودی برای دسترسی مسافران به کاربری‌های ریلی و شهری و ۶ ورودی فرعی برای کارکنان و کارمندان است.

ایستگاه راه‌آهن تهران به کجا قطار دارد؟

_{عکاس: پوریا محمدی}

راه‌اّهن تهران به نقاط مختلف کشور خط ریلی و قطار دارد و از این ایستگاه می‌توان به استان‌های و شهرها مختلفی چون مشهد، تبریز، زاهدان، یزد، اهواز و… سفر کرد. همچنین این ایستگاه قطارهای بین‌المللی و گردشگری داخلی و خارجی نیز دارد.

برخی از قطارهای ایستگاه‌ تهران عبارت‌اند از:

• قطارهای گردشگری داخلی و مناسبتی: قطارهای گردشگری تهران-شیرگاه، تهران-گیلان و…
• قطارهای بین‌المللی: قطار بین‌المللی تهران-وان و تهران-کربلا (ویژه ایام اربعین حسینی)
• و…

ایستگاه راه‌آهن تهران چه امکاناتی دارد؟

_{عکاس: امیر سرابی}

ایستگاه راه‌آهن تهران برای رفاه حال مسافران دارای امکان‌های مختلفی است. برخی از این این امکان‌ها عبارت‌اند از:

• امکان‌های مربوط به خودرو: پارکینگ شبانه‎‌روزی و سکوی حمل خودرو
• فروش بلیط: باجه فروش از اولین قطار تا آخرین قطار کار می‌کند.
• امکان‌های ارتباطی: خودپرداز، اینترنت بی‌سیم و تلفن عمومی
• امکان‌های جابه جایی: بالابر (آسانسور)، رمپ (بین ایستگاه و سکو) و باربری
• امکان‌های پزشکی: پست بهداری و آمبولانس
• سرویس‌های ویژه: ویلچر، مسیر ویژه نابینایان
• غرفه‌ها: امانات کتاب، تنقلات، سوغات، موبایل، صنایع دستی، رزرو هتل
• و….

چگونه به راه‌آهن تهران برویم؟

_{منبع عکس: اینستاگرام (ٰjinee_vision@)}

ایستگاه راه‌آهن تهران در خیابان ولی عصر، ضلع جنوبی میدان راه‌آهن قرار دارد. از چند روش می‌توانید به این ایستگاه برسید و دسترسی به آن راحت است:

• استفاده از مترو می‌تواند بهترین و سریع‌ترین روش باشد و کافی است در ایستگاه راه‌آهن، در خط شماره‌ سه مترو (خط آبی) پیاده شوید. از طریق خطوط چهار، ۶ و یک مترو می‌توانید به خط سه دسترسی پیدا کنید.
• راه دیگر استفاده از اتوبوس‌های تندرو (BRT) خط راه‌آهن – تجریش است.
• تاکسی‌های خطی و تاکسی‌های آنلاین نیز می‌تواند از روش‌های دیگر برای دسترسی به این مکان باشد.

_{عکس‌ها: شیوا خادمی، محمد منفرد، عبدالله گلباف، زهرا باغبانی، بابک مهربانی، مظفر فهیمی، اکبر میرزا حسینی}

آشنایی مختصر با تاریخچه‌ راه‌آهن در ایران

_{عکاس: بهرامی}

تأسیس راه‌آهن در ایران سرگذشت پر فراز و نشیبی داشته است و در دوران قاجار بارها طرح ساخت آن مطرح شد و هر دفعه با کارشکنی مخالفان و بیگانگان بی‌نتیجه ماند. اما در این دوران در اقصی‌نقاط کشور برای منافع مختلف، خطوط ریلی پراکنده کشیده شد. نخستین خط راه‌آهن ایران «خوشتاریا» نام داشت. خوشتاریا یک فرد گرجی- روس بود که این خط راه‌آهن را به طول ۱۴ کیلومتر در سال ۱۸۴۸ میلادی از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی کشید. تا دوران رضاخان ۱۲ کیلومتر از این خط استفاده می‌شد و سپس در این زمان برچیده شد. بقایای لوکوموتیو بخار این راه‌آهن، در محوطه‌ سازمان بنادر بندرانزلی وجود دارد.

راه‌آهن تهران به شهرری نیز از دیگر خطوط ریلی در عهد قاجار بود. ساخت این را‌ه‌آهن را یک کمپانی بلژیکی با کمک سرمایه‌دارهای روس برعهده داشت و فردی فرانسوی به نام «موسیو بوانال» آن را اجرا کرد. این خط در سال‌ ۱۸۸۲ میلادی راه‌اندازی شد و طول آن ۸,۷۰۰ متر بود. هرچند این راه‌آهن نیز بعد از مدتی خراب و برچیده می‌شود، اما مورد استقبال مردم قرار گرفت چون از تهران تا شاه عبدالعظیم یک روز فاصله بود و به این وسیله این فاصله کمتر شده بود حتی شاه وقت؛ ناصرالدین شاه نیز سوار این قطار شده بود.

از دیگر راه‌آهن‌های ساخته در این دوران خط جلفا به تبریز بود که روسیه برای انتقال ارتش و سربازان کشیده بود. ساخت این خط پیش از شروع جنگ جهانی اول آغاز و در طی این جنگ به پایان رسید. در جنوب نیز انگلیسی‌ها راه‌آهنی برای کارهای نفتی از یک ناحیه به یک ناحیه دیگر کشیده بودند. در ابتدای جنگ جهانی اول نیز خط دیگری به طول ۶۷ کیلومتر از کویته به زاهدان احداث کردند. علاوه بر این خطوطی هم از بوشهر به برازجان و از میرجاوه به زاهدان که در سال ۱۲۹۹ خورشیدی افتتاح شد، ساختند. این خط آهن‌های کوچک و فرعی بیشتر از ۲۳۰ متر نبودند.

راه‌آهن دولتی یا سراسری

_{عکاس: امیر عربی}

ساخت راه‌آهن سراسری شمال به جنوب در دوران پهلوی اول و در زمان رضاشاه شروع شد. برای تأمین هزینه‌ این پروژه دولت وقت قانون انحصار قند‌، شکر و چای را وضع کرد و در نه خرداد ماه ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی آن زمان رساند. به موجب این قانون از هر سه کیلو قند و شکر دو ریال و از هر سه کیلو چای شش ریال مالیات برای گرفته می‌شد. سرانجام راه‌آهن سراسری در ۲۷ مرداد ماه ۱۳۱۷ به پایان رسید و دو خط شمال و جنوب در ایستگاه سمیه به یکدیگر متصل و در روز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ این خط افتتاح و و آغاز به کار کرد. تجربیات خود را درباره سفر از طریق ایستگاه راه‌آهن تهران با ما و سایر کاربران کجارو در میان بگذارید.

قطار زندگی…

قطار می‌رود میان کوه سکوتش را بلند فریاد می‌کشد و آدم‌ها میان راهرو قطار کنار پنجره به تکه‌های قلب پاره تونل نگاه می‌کنند و روی شیشه‌ بخار گرفته‌ قطار به یاد عشقشان بلند آه می‌کشند. قطار می‌رسد به پشت قلب کوه باران گرفته است غریبه‌ای به اشک دیده‌اش تمام شیشه را خط خطی می‌کند و کودکی چه سخت از لای پنچره برای صید قطره‌ها تلاش می‌کند و من به روی تخت کوچکی به خواب می‌روم. قطار به روی ریل قدم می‌زند. تمام خاطرات زندگی مرور می‌شود. قطار دود می‌کشد. قطار بوق می‌زند…

«احمد فیاض»

عکس کاور: اینستاگرام (lo.ry.n@)