نگاهی به فیلم‌هایی که پزشکان در آن نقش کلیدی دارند

مجله دیجی‌کالا – صوفیا نصرالهی: این روز‌ها قدر کار پزشکان را می‌دانیم. این روز‌ها که دکتر‌ها در خط مقدم با کرونا مبارزه می‌کنند. در نتیجه نگاهی به فیلم‌هایی درباره پزشکان می‌تواند جذاب باشد. هر چه‌قدر در سینمای ایران به شغل کاراکتر‌ها بها داده نمی‌شود در عوض در سینمای جهان حواس‌شان هست برای خلق یک شخصیت چند وجهی اول از همه باید برایش شغلی تعریف کرد.

به هر حال بخشی از شخصیت هر آدمی با شغلش تعریف می‌شود. خیلی وقت‌ها این شغل خودش در پیش بردن درام فیلم نقش مهمی را بازی می‌کند. پزشکی از آن حرفه‌هایی است که موقعیت‌های دراماتیک زیادی می‌تواند ایجاد کند. دم دستی‌ترینش به‌خاطر ارتباط با بیمار است. پزشک می‌تواند به خصوصی‌ترین لحظه‌ها و حالات یک انسان دیگر دست پیدا کند. از طرف دیگر موج وحشت یک بیماری می‌تواند دستمایه خوبی برای فیلم‌های ماجراجویانه هم باشد.

خود پزشکان به دلایل مختلفی ممکن است علاقمند به فیلم‌هایی باشند که درباره پزشکان است یا درام‌شان با بیماری شکل گرفته. برخی می‌خواهند به شوخ‌طبعی نگاه سینماگران به زندگی پزشکان پناه ببرند و بعضی دیگر هم علاقمند به دیدن فیلم‌هایی هستند که بینش جدیدی نسبت به زندگی روزمره آن‌ها دارند. این فهرستی از فیلم‌هایی است که درباره‌ی کار پزشکی است. بعضی از این فیلم‌ها چالش با سیستم‌های پزشکی است، برخی دیگر موقعیت انسانی را در یک بحران پزشکی نشان می‌دهد و دسته آخر هم فیلم‌های فقط سرگرم‌کننده هستند.

شیوع

عنوان اصلی: contagion

محصول: ۲۰۱۱

کارگردان: استیون سودربرگ

بازیگران: کیت وینسلت، مت دیمون، جود لا

استیون سودربرگ در چند سال اخیر نشان داده به مسائل پزشکی علاقمند شده است هم در فیلم‌هایی مثل «شیوع» و «اثرات جانبی» و هم سریالی که ساخت: «نیک».

«شیوع» یک تریلر پزشکی است. داستان تیمی متشکل از محققان پزشکی و مسئولان وزارت بهداشت که برای تشخیص ویروس مرگباری که از راه هوا منتقل می‌شود با هم رقابت می‌کنند. آن‌ها در طول اکتشافات‌شان متوجه می‌شوند که بیماری اپیدمیک چه ضربه‌ای به نظم اجتماعی می‌زند.

اسکات. زد. برنز فیلمنامه‌نویس این فیلم پرستاره برای نوشتن فیلمنامه «شیوع» با نمایندگان سازمان جهانی بهداشت و متخصصان پزشکی مشورت کرده تا فیلم حتی‌الامکان از نظر علمی هم درست باشد. یکی از پزشکان متخصص درباره این فیلم می‌گوید: «فیلم سودربرگ کاری فراتر از به تصویر کشیدن نظریه‌های علمی موثق انجام داده است. این فیلمی است که در عین حال که سرگرم‌تان می‌کند نشان می‌دهد در بحران‌ها چه‌طور واکنش نشان می‌دهیم.» «شیوع» البته جزو بهترین کار‌های سودربرگ نیست و از نظر سینمایی و هنری شاید فیلم فوق‌العاده‌ای محسوب نشود، اما هیجان‌انگیز است و از دیدنش پشیمان نمی‌شوید.

بعد از آمدن کرونا همه از شباهت این ویروس با آن چه در فیلم «شیوع» سودربرگ اتفاق می‌افتاد شگفت‌زده شدند.

آخرین پادشاه اسکاتلند

عنوان اصلی: The Last King of Scotland

محصول: ۲۰۰۶

کارگردان: کوین مک‌دونالند

بازیگران: فارست ویتاکر، جیمز مک‌آوی

این فیلمی برمبنای ماجرا‌های واقعی است که از دید یک پزشک تصویر شده، اما نه یک پزشک معمولی.

سال ۱۹۹۸ ژیل فودن روزنامه‌نگار رمانی می‌نویسد به نام «آخرین پادشاه اسکاتلند» و در آن ماجرای به سلطنت رسیدن ایدی امین، دیکتاتور بزرگ اوگاندا از سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۹ را از دید یک پزشک اسکاتلندی خیالی با جزییات تعریف می‌کند. فیلم مک‌دونالند اقتباسی از آن کتاب است.

نقش پزشک را جیمز مک‌آوی بازی می‌کند و فارست ویتاکر هم هنرنمایی حیرت‌انگیزی در نقش امین، دیکتاتور اوگاندا دارد که برایش جایزه‌های مختلف از جمله اسکار را به ارمغان می‌آورد. فیلم بیشتر از آن‌که درباره ایدی امین باشد درباره پزشک جوانی است که ایده‌آل‌هایش او را برای کمک به آفریقا کشانده‌اند و بعد از دیدن رییس‌جمهور جدید و شنیدن حرف‌هایش درباره عصر طلایی آفریقا به او نزدیک می‌شود. دکتر اسکاتلندی تبدیل به پزشک معتمد دیکتاتور بزرگ می‌شود. امین از او می‌خواهد که سیستم سلامت اوگاندا را مدرن کند. دکتر به نیت خوب امین باور دارد، اما بعد از مدتی شاهد رفتار‌های غیرمعمول او می‌شود.

مش

فیلم‌هایی درباره دکتر‌ها مش

عنوان اصلی: MASH

محصول: ۱۹۷۰

کارگردان: رابرت آلتمن

بازیگران: دونالد ساترلند، الیوت گولد، تام اسکریت

«مش» (M*A*S*H) در حقیقت یک سری رمان نوشته‌ی ریچارد هورنبرگر است که از روی آن یک سریال تلویزیونی مشهور و فیلم شاهکار رابرت آلتمن ساخته شده است. هورنبرگر که خودش جراح ارتش بود این کتاب را به نام «مش: رمانی درباره‌ی سه پزشک ارتش» در سال ۱۹۶۸ منتشر کرد. هیچ فهرست فیلم‌هایی درباره‌ی پزشکان بدون «مش» کامل نمی‌شود.

این کمدی سیاه داستان پزشکان یک بیمارستان ارتش در وسط میدان نبرد با کره است. پزشکانی که متوجه شده‌اند خنده و شوخ‌طبعی می‌تواند موقعیت‌شان را بهتر کند و مرهمی باشد بر زخم‌هایی که دیدن واقعیت زندگی روی روح و روان‌شان می‌گذارد. فیلم زمان جنگ ویتنام اکران شد و به حال و هوای آن روز‌ها می‌خورد درنتیجه مخاطبان پروپاقرصی پیدا کرد. سریال «مش» در گلدن‌گلوب هشت جایزه گرفت و فیلم آلتمن در اسکار فقط جایزه‌ی بهترین فیلمنامه اقتباسی را از آن خودش کرد. به‌نظر آلتمن رمان نژادپرستانه و وحشتناک بود و به همین دلیل فیلمنامه‌ی اقتباسی تفاوت‌های مهمی با رمان داشت.

بیمارستان

عنوان اصلی: The Hospital

محصول: ۱۹۷۱

کارگردان: آرتور هیلر

بازیگران: جورج. سی. اسکات، دایانا ریگ، بارنارد هیوز

دکتر هربرت باک (با بازی اسکات) رییس پزشکان یک بیمارستان بزرگ در شهر نیویورک است. زندگی شخصی او ویران شده: همسرش را ترک کرده و با پسرش رابطه‌ی شکننده‌ی نه چندان خوبی دارد. او دائم در رویاهایش به خودکشی فکر می‌کند، اما هیچ‌کدام از این‌ها باعث نمی‌شود که دکتر کارش را جدی نگیرد.

وضعیت بیمارستان آشفته است و خود باک در فیلم می‌گوید: «اینجا بی‌کفایتی مثل روز روشن است.» همه‌ی این آشفتگی‌ها که در فیلم به شکل کمدی روایت می‌شود وقتی به اوج خودش می‌رسد که یک جنایتکار وارد راهرو‌های بیمارستان می‌شود.

پدی چایفسکی، فیلمنامه‌نویس مشهور این اثر برنده‌ی جایزه‌ی اسکار شد. چایفسکی یکی از تهیه‌کنندگان فیلم هم بود و صدای راوی فیلم هم متعلق به اوست. فیلم در بیمارستان مرکزی متروپولیتن فیلمبرداری شده است. منتقدان سینمایی شوخ‌طبعی فیلم را ستایش می‌کنند. دیدن چالش‌های حرفه‌ای یک پزشک خیلی جالب است به همان اندازه که دیدن آشفتگی‌های شخصی قهرمان داستان مجذوب‌کننده از کار درآمده. گروه فیلمسازی برای اینکه مخل کار بیمارستان مرکزی متروپلیتن نشوند از دو طبقه‌ی در حال ساخت بیمارستان برای فیلمبرداری استفاده کردند.

شباهت کامل

عنوان اصلی: dead ringers

محصول: ۱۹۸۸

کارگردان: دیوید کراننبرگ

بازیگران: جرمی آیرونز، ژنویو بوژولد

این یکی از بهترین فیلم‌ها در ژانر محدود فیلم‌های پزشکی-ترسناک است با بازی استادانه و خارق‌العاده‌ی جرمی آیرونز. بورلی و الیوت مانتل دوقلو‌های همزادی هستند که هردویشان پزشک متخصص زنان‌اند. آن‌ها در کلینیک سطح بالایی در تورنتو کار می‌کنند و خیلی هم مورد احترام‌اند. تا اینکه پای یک بازیگر زن به کلینیک باز می‌شود و دو برادر برای اولین‌بار دچار اختلاف می‌شوند. پریشانی‌های روحی کار برادران را به قهقرا می‌کشاند. فیلم‌نامه را کراننبرگ به همراه نورمن اشنایدر برپایه‌ی کتاب دوقلو‌ها نوشته باری وود و جک گیسلند نوشتند. جزو اولین فیلم‌هایی است که بازی آیرونز در آن دیده شد و نوید یک استعداد جدید در سینما بود. به طوری که وقتی سه سال بعد آیرونز برای بازی در «برگشت بخت» رابرت شرودر، اسکار گرفت از دیوید کراننبرگ هم تشکر کرد.

فیلم در فهرست بهترین‌های ژانر وحشت همیشه جایگاه خوبی دارد. «شباهت کامل» فیلمی است که هم منتقدان دوستش دارند و هم خیلی از کارگردانان سینما از آن تاثیر گرفته‌اند و جزو محبوب‌ترین فیلم‌هایشان است. هم کاراکترهایش پزشک هستند و هم احتمالا از نقطه‌نظر روانشناسی اتفاقاتی که برای دو برادر می‌افتد قابل بررسی است.

جنایت و جنحه

عنوان اصلی: Crimes and Misdemeanors

محصول: ۱۹۸۹

کارگردان: وودی آلن

بازیگران: مارتین لاندو، کلر بلوم، وودی آلن

فیلم اکتشافی اخلاقی و کاوشی فلسفی در زندگی یک پزشک است. دکتر جودا رزنتال (با بازی لاندو) چشم‌پزشکی است که در جامعه‌ی خودش مانند چراغی روشن برای اخلاقیات می‌ماند. اما متوجه می‌شود که قادر به ارتکاب جرایم وحشتناکی است. به جز این طرح اصلی داستانکی هم درباره یک فیلمساز مستند وجود دارد که مشغول تهیه‌ی فیلمی از زندگی برادر زن موفقش است.

فیلم هرچند مثل «آنی‌هال» شاهکار وودی آلن تمام مدت طعنه‌زن نیست، اما برداشت‌های کمدی جذابی دارد. اما نقطه قوت فیلم در تصویری است که لاندو از دکتر رزنتال ارائه می‌دهد. مردی که پذیرفته می‌تواند با وجود تعلیمات اخلاقی پدرش دست به کار‌های خلاف وحشتناکی بزند. این فیلم فقط به‌خاطر کاراکتر پزشکش اهمیت ندارد. یکی از جذاب‌ترین فیلم‌هایی است که می‌تواند ذهن پیچیده‌ی آدم‌ها را به تصویر بکشد و نگاهی کمدی-تراژیک به آن داشته باشد. فیلم نامزد سه جایزه‌ی اسکار از جمله بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه و بهترین بازی برای مارتین لاندو در نقش دکتر رزنتال شد.

انترن‌ها پولی نمی‌برند

عنوان اصلی: Internes Can’t Take Money

محصول: ۱۹۳۷

کارگردان: آلفرد سانتل

بازیگران: باربارا استانویک، جوئل مک‌کرا

در فیلم‌های کلاسیک هم می‌شود ردپای کاراکتر‌های پزشک را پیدا کرد. این اولین‌باری است که پزشک افسانه‌ای دکتر کیلدر روی پرده سینما تصویر می‌شود. در این فیلم و آثار بعدی که قهرمانش دکتر کیلدر بود، تصویری در ذهن مردم شکل گرفت که یک دکتر واقعا باید چه‌طور باشد. دکتر کیلدر دهه‌ی ۳۰ و اوایل دهه‌ی ۴۰ روی پرده سینما بود. در دهه‌ی ۵۰ نمایشنامه‌های رادیویی براساس شخصیتش نوشته شد و دهه‌ی ۶۰ هم به سریال تلویزیونی راه پیدا کرد که بعدا از روی آن یک کتاب کمیک هم نوشته شد.

در فیلم سانتل، دکتر جیمی کیلدر (مک‌کرا) در بیمارستان به مداوای زنی بیوه به نام جانت می‌پردازد. دکتر که از بیمارستان بیرون می‌رود جانت از گروهی گنگستر تقاضا می‌کند دخترش را که ربوده شده به او برگردانند. گنگستر‌ها تقاضای هزاردلار می‌کنند که جانت نمی‌تواند بپردازد. رییس گنگستر‌ها چاقو می‌خورد و دکتر کیلدر در یک عمل فوری نجاتش می‌دهد. آن‌ها در عوض به دکتر هزار دلار می‌دهند که جانت سعی می‌کند پول را بدزدد. دکتر پول را به رییس گنگستر‌ها پس می‌دهد و می‌گوید او یک انترن است و دستیاران نباید برای معاینه و درمان بیماران پولی بگیرند.

به جز این هفت فیلم می‌شود به موج سریال‌هایی که در سال‌های اخیر درام‌شان در بیمارستان اتفاق می‌افتد هم اشاره کرد. مشهورترین‌شان «نیک» سودربرگ است درباره گروهی از دکتر‌ها که در اوایل قرن بیستم دست به عمل‌های جراحی پیچیده می‌زنند و بعد هم سریال «هاوس. ام. دی» با بازی فوق‌العاده‌ی هیو لری در نقش دکتر منزوی و جامعه‌ستیزی که تخصص‌اش تشخیص بیماری‌های عجیب و غریب است و راهی برای درمان آن‌ها پیدا می‌کند.