بارداری پوچ؛ علائم، درمان و راه‌های پیشگیری

مجله همشهری تندرستی: شاید زمانی بوده که حتی نمی‌دانستید باردارید یا باردار بودید، اما خبر بدی شنیده اید. «یک تخم پوچ در رحم شما وجود دارد» یا اینکه «هیچ جنینی در سونوگرافی دیده نمی‌شود.» به شدت ناراحت و آشفته می‌شوید. مفهوم این جملات را درک نمی‌کنید. مجبور می‌شوید دوباره سونوگرافی کنید. برای پیداکردن چیزی که اصلا وجود نداشته و سپس به شما گفته می‌شود که محتویات داخل رحم دفع خواهد شد. یا اینکه باید متحمل یک مداخله طبی یا جراحی شوید.

با وجود شرایط ناراحت کننده‌ای که برایتان پیش آمده باید گفت جای نگرانی نیست، شما تنها نیستید؛ ضمن اینکه دوباره می‌توانید باردار شوید، یک بارداری واقعی. دکتر طاهره فروغی فر، متخصص زنان و زایمان و نازایی درباره بارداری پوچ یا تخم پوچ توضیحات مفیدی ارائه داده که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید.

تخم پوچ یا حاملگی پوچ چیست؟

پس از اینکه تخمک به وسیله اسپرم بارور شد، تخمک بارورشده در رحم به طور طبیعی لانه گزینی می‌کند و تقسیمات سلولی شروع می‌شود. تقسیم سلولی طبیعی باعث تشکیل جفت می‌شود، اما در یک روند غیرطبیعی این امکان وجود دارد که تقسیم سلول‌های جنینی متوقف شده یا اصلا شروع نشود. جفت و کیسه بارداری وجود دارد، بدون اینکه جنینی در کار باشد. این وضعیت بارداری، جنین یا تخم پوچ نامیده می‌شود.

بارداری بدون جنین یا تخم پوچ اتافق شایعی در دوران بارداری یک زن به شمار می‌آید. طی دهه‌های گذشته که وسایل تشخیصی پیشرفته‌ای وجود نداشت، زنان زیدی دچار این نوع بارداری می‌شدند بدون اینکه بفهمند چه اتفاقی افتاده است. امروزه با پیشرفت روش‌های تشخیصی، بیشتر این نوع بارداری‌ها کشف می‌شوند. علت ۵۰ درصد سقط‌های سه ماهه اول، بارداری بدون جنین است.

آیا علائم دارد؟

• عقب افتادن قاعدگی
• درد‌های خفیف شکمی و احساس ناراحتی یا تورم در پستان‌ها
• تست مثبت بارداری و تصور ذهنی یک بارداری طبیعی
• لک بینی یا خونریزی خفیف واژینال
• ترشحات واژینال خونابه‌ای یا قهوه‌ای

باوجود اینکه جنینی وجود ندارد، جفت به رشد خود ادامه می‌دهد و هورمون‌های بارداری، ترشح شده از جفت، وارد خون خانم باردار می‌شوند. بارداری بدون جنین فقط وقتی تشخیص داده می‌شود که سونوگرافی رحم انجام شود. در سونوگرافی یک کیسه حاملگی با قطر ۲۰ میلی متر یا بیشتر می‌بینیم؛ در حالی که جنین داخل آن وجود ندارد. معمولا توصیه می‌شود که سونوگرافی بعدی حدود ۱۰ تا ۱۴ روز بعد تکرار شود. در سونوگرافی بعدی هم جنینی دیده نخواهد شد. برای تایید بارداری بدون جنین، می‌توانیم تا هفته هفتم و هشتم بارداری و سونوگرافی نهایی، منتظر بمانیم.

علت این عارضه چیست؟

شایع‌ترین علت می‌تواند ناهنجاری‌های کروموزومی تخمک بارور شده باشد. تعداد زیاد یا کم کروموزوم می‌تواند باعث توقف تقسیمات سلولی طبیعی شود. تریزومی‌های ۱۶ و ۲۲ را عامل بیشتر این مشکلات کروموزومی دانسته اند. علتش می‌تواند مربوط به کیفیت پایین تخمک (شاید با افزایش سن زن) و یا کیفیت پایین اسپرم باشد. گاهی سطح پایین هورمون‌ها (هورمون پروژسترون) برای حمایت از بارداری طبیعی را علت دیگری دانسته اند که البته احتمال آن کم است.

چگونه می‌توان درمان کرد؟

گروهی از پزشکان معتقدند که وقتی تشخیص بارداری بدون جنین، تایید شد با گذشت زمان بدن زن باردار خود به خود توانایی دفع محتویات داخل رحم را خواهد داشت و نیازی به اقدام‌های درمانی مهاجم نخواهد بود.

اما توجه به این مساله ضروری است که دفع محصول‌های بارداری گاهی نیاز به گذشت زمان زیادی ارد و طی این مدت، زن باردار ممکن است دچار عفونت رحمی یا خونریزی شدید واژینال شود.

مداخله‌های پزشکی برای ختم بارداری بدون جنین می‌تواند به صورت درمان دارویی یا جراحی باشد. اگر شما در زمانی که منتشر دفع خود به خودی محتویات بارداری هستید، دچار خونریزی شدید (مصرف یک pad بهداشتی طی کمتر از یک ساعت)، نیاز به کورتاژ خواهید داشت. م دروصتریکه خونریزی شدید نیست می‌توان به جای انتظار کشیدن، از دارو‌های خوراکی یا واژینال، برای دفع، استفاده کرد. اگر خانم باردار بخواهد علت بارداری پوچ را پیدا کند، می‌توان اقدام به کورتاژ کرد و بافت خارج شده را به پاتولوژی ارسال کرد.

آیا می‌توان پیشگیری کرد؟

متاسفانه در بسیاری از موارد نمی‌توانیم مانع از ایجاد تخم پوچ بشویم. تعدادی از زوج‌ها وقتی که چندبار سقط در مراحل اولیه ابرداری اتفاق می‌افتد سعی در یافتن علت آن می‌کنند و تست‌های ژنتیکی انجام می‌دهند. پزشکان معمولا پس از دو تا سه سقط متوالی، توصیه به بررسی‌های متخصصان برای یافتن علت می‌کنند؛ بررسی کروموزومی پدر و مادر و سایر تست‌های تشخیصی. بارداری بدون جنین، معمولا در بارداری بعدی تکرار نمی‌شود و فرد می‌تواند یک بارداری طبیع یرا تجربه کند.

ممکن است دو هفته پیس از سقط، فرد دوباره تخمک گذاری طبیعی داشته باشد. این ممکن است باعث یک بارداری ناموفق دیگر شود به دلیل اینکه رحم هنوز آماده لانه گزینی جنین بعدی نیست؛ بنابراین مدت چهار تا شش هفته پس از سقط، حتما یکی از روش‌های پیشگیری از بارداری را به کار ببرید. معمولا سه تا شش ماه پس از دفع بارداری پوچ، می‌توان بارداری موفقی را تجربه کرد. درصورتی که چندبار سقط در مراحل اولیه بارداری (یا بارداری بدون جنین) اتفاق افتاد، می‌توان درمورد استفاده از IVF (روش‌های درمانی کمک باروری) تصمیم گرفت.

باتوجه به اینکه سطح پایین هورمون پروژسترون طی بارداری میتواند باعث سقط شود، شاید استفاده از مکمل‌های پروژسترونی از ابتدای بارداری بعدی بتواند شانس بارداری موفق را بیفزاید. بارداری دبون جنین، حادثه ناراحت کننده‌ای در زندگی یک زن محسوب می‌شود.

شاید دیگران درک نکنند که شما برای چه غمگین هستید. آن‌ها فکر می‌کنند شما برای چیزی سوگواری می‌کنید که اصلا وجود نداشته! درک این واقعیت که شاید جنینی وجود نداشته، اما بارداری اتفاق افتاده است انتظار ناراحتی و آشفتگی پس از سقط را ملموس‌تر می‌کند.

به یاد داشته باشید که این مساله می‌تواند برای هر زنی اتفاق بیفتد. شاید درمورد خیلی‌ها اتفاق افتاده و باعث سقط شده، بدون اینکه کسی یا خودشان متوجه شوند. پس نگران نباشید، شما هم می‌توانید یک بارداری و بارداری‌های موفق دیگری را پس از یک بارداری بدون جنین تجربه کنید.