ماجرای کبریت‌سازی در ایران / از ناصرالدین شاه تا افتتاح اولین امتیاز کارخانه

گفته می‌شود در جریان مبارزات مشروطیت یک کارگاه ابتدایی توسط حاج میرزا حسین واعظ در شهر تبریز دایر شد که روی قوطی‌های آن شعارهای ملی چاپ می‌شد. مدتی بعد از آن خانواده‌های توکلی و خویی به طور جدی نسبت به اقدام کارخانه و تولید کبریت با کیفیت مرغوب اقدام کردند.

شرکت کبریت ممتاز در سال ۱۳۰۰ شمسی به همت حاج محمد رحیم و حاج محمدباقر خوئی بنیانگذاری شد و مجلس در سال ۱۳۰۲ اولین امتیاز احداث کارخانه را به نام این دو نفر صادر کرد.

شرکت ممتاز با خرید ماشین آلات نیمه اتوماتیک از آلمان در محله باغمیشه تبریز کارخانه را احداث و تولید انبوه کبریت را آغاز کرد. در سال ۱۳۴۰ شمسی به منظور استفاده بهینه از ضایعات چوب، کارخانه نئوپان از کشور آلمان خریداری و نصب شد که با تکمیل و تغییراتی در ماشین آلات هنوز فعال و در حال تولید است.

شرکت کبریت ستاره ممتاز در سال ۱۳۵۰ در جوار کارخانه ممتاز قدیمی احداث و با خرید دو خط ماشین آلات تمام اتوماتیک و بسیار مدرن از شرکت آرنکو سوئد راه اندازی شد.

محصولات کارخانه ستاره ممتاز که با نظارت شرکت کبریت سوئد تولید می‌شد هم طراز کبریت‌های اروپایی بود و تحولی در صنعت کبریت ایجاد کرد.

سه خط دیگر از ماشین آلات تمام اتوماتیک ساخت سوئد نیز در سال ۱۳۵۷ به علت افزایش مصرف کبریت و نیاز بازار به این محصول خریداری و ۵ خط مدرن در سالن‌های جدیدالاحداث در محل فعلی کارخانه در ابتدای جاده تبریز – اهر نصب شد و این شرکت‌ها به بزرگترین تولیدکننده کبریت در ایران ارتقاء یافتند.

این شرکت‌ها بعد از انقلاب اسلامی کارخانه‌ای را در شهر مشکین احداث کردند که اکنون محصولات آن به نام کبریت مشکین تولید و به بازار عرضه می‌شود.

کارخانه کبریت‌سازی ممتاز با توجه به تاریخی بودن در حوزه کبریت‌سازی ایران اکنون موزه‌ای را نیز برای گردشگران راه اندازی کرده است. موزه کبریت تبریز که در محل کارخانه کبریت‌سازی ممتاز بنا شده شامل کلکسیونی از کبریت‌ها، عکس و شجره‌نامه موسس‌ها و نوادگان و وراث آنها، عکس‌هایی از دوران مختلف کارخانه کبریت سازی، آلبوم عکس از عکس‌های قدیمی کارخانه، ماشین‌های تایپ قدیمی، تلفن‌ها، دستگاه‌های سختی سنجی کبریت، دستگاه‌های ساخت و پرس کبریت و … است.

مدیرکل میراث‌ فرهنگی آذربایجان‌شرقی درباره این موزه با بیان اینکه مجوز رسمی موزه «کبریت ممتاز تبریز» به عنوان نخستین موزه کبریت کشور صادر شده است گفت: مجوز رسمی فعالیت نخستین موزه کبریت کشور به نام «فرخ رحیم زاده خویی» رئیس هیئت مدیره کارخانه تحویل شد.

موزه کبریت ممتاز تبریز نخستین موزه کبریت کشور، اولین موزه صنعتی آذربایجان شرقی و چهارمین موزه خصوصی در تبریز است.

تصاویری از این کبریت سازی و موزه آن را در زیر ببینید:

بیشتر بخوانید :

۲۲۰ ۲۵۶