با موزه‌های استان مرکزی آشنا شوید

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۸/۰۸/۰۶ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۱/۳۰ به‌روزرسانی شده است.}

اگر در مسیر سفرتان از شهرهای استان مرکزی عبور کردید یا اینکه مقصد سفرتان را گشت‌وگذار در این استان انتخاب کردید، حتما به موزه‌های متعدد آن سر بزنید؛ به‌ویژه اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که به موزه گردی، دیدن اشیای قدیمی، آشنا شدن با آداب و رسوم، فرهنگ و هنر علاقه‌مند هستند. با ما همراه باشید تا موزه‌های دیدنی استان مرکزی را معرفی کنیم.

آشتیان

موزه مردم شناسی

_{منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان}

موزه مردم شناسی آشتیان در خانه میرزا هدایت الله وزیر دفتری قرار دارد. میرزا هدایت الله پدر دکتر مصدق و از رجال و صاحب منصبان دوره‌ قاجار بود که در زمان ناصرالدین شاه به وزارت لشکر و بعد به منصب وزیر دفتر رسید. این خانه‌ تاریخی که در بافت قدیمی شهر واقع است با همکاری شورای اسلامی سازمان میراث فرهنگی تبدیل به موزه و در سال ۱۳۸۵ خورشیدی افتتاح شد. خانه میرزا هدایت الله شامل: راهروی ورودی، میان‌سرا یا حیاط مرکزی، آب‌انبار، فضاهای مسکونی و خدماتی است. شاه‌نشین عمارت در طبقه‌ دوم قرار دارد و با مقرنس‌های گچی، پنجره‌های مشبکی و شیشه‌های رنگی تزئین شده است. از دیگر تزیینات این خانه گچ‌بری‌های زیبا در دیوارها و سقف‌ها، آب‌نما، آجرکاری‌ها و نقوش روی سقف پیشانی بنا است. در این موزه اشیای اهدایی، نسخ خطی، ظروف سفالی، ابزار و ادوات کشاورزی، ابزار روشنایی و سایر اشیا نگهداری می‌شود.

• آدرس و ساعت بازدید: برای دیدن این خانه موزه تاریخی از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر به بازار آشتیان، منزل تاریخی هدایت الله وزیر دفتر مراجعه کنید.

موزه نسخ خطی و مرکز اسناد

_{منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان}

یکی دیگر از موزه‌های شهر آشتیان موزه‌ نسخ خطی است که در خانه‌ تاریخی معتمد الایاله واقع است. این خانه که یادگاری از دوران قاجار است در بافت قدیمی قرار دارد و از آثار ملی این شهر محسوب می‌شود. در این مجموعه نسخه‌های چاپی و سنگی باارزش و اسنادی از دوره‌ سلجوقی نگهداری می‌شود. نسخ خطی موجود شامل: بیع‌نامه، رنج‌نامه، مکاتبات بزرگان شهرستان آشتیان با مقامات کشور در گذشته، ذمه‌نامه، وقف‌نامه، نکاح‌نامه، مصلح‌نامه، رنج‌نامه، فرامین، مکتوبات مستوفیان، نامه‌های دوستانه و سیاق‌های منقح است.

• آدرس و ساعت بازدید:‌این موزه در خانه‌ تاریخی معتمد الایاله قرار دارد و از ساعت ۸ تا ۱۳:۳۰ و ۱۵:۳۰ تا ۲۰ می‌توان از آن دیدن کرد.

اراک

موزه چهار فصل

حمام چهار فصل اراک که به‌دلیل کاشی‌کاری‌های زیبا از فصول سال به این نام معروف است، به دوران قاجار تعلق دارد. این حمام که به‌منظور استفاده‌ مردم و اقلیت‌های مذهبی‎ اراک در دواران ناصری بنا شده از آثار ملی کشور است و در سال ۱۳۷۳ به‌عنوان موزه‌ مردم‌شناسی و باستان‌شناسی گشایش یافت. حمام چهار فصل از بخش‌های مختلف شامل: دالان ورودی، هشتی، مردانه، زنانه، بخش اقلیت‌های دینی، حمام خصوصی، خزینه، تون، آب‌انبار و سایر قسمت‌ها است. کاشی‌کاری حمام از مهم‌ترین و زیباترین تزیینات این بنا است. کاشی‌های معرق، معلق، خشتی و قالبی دارای نقوش مختلف حیوانی، انسانی و گیاهی مانند: اسلیمی، ختایی، نقش‌های هندسی است. سربینه زنانه از زیباترین قسمت‌های موزه است که گنبد آن بدون داشتن ستون ساخته شده است.

در قسمت مردم‌شناسی، لوازم مربوط به استحمام، پوشش‌های سنتی، پیکره‎‌هایی از اقلیت‌ها، مراسم‌ها و سایر اشیای مرتبط نگهداری می‌شود. در بخش باستان‌شناسی موزه آثار و اشیای مختلفی که حاصل کاوش‌های علمی در سطح استان است، در معرض نمایش قرار داد. یکی از دیدنی‌های این موزه اسکلت به‌‌دست‌آمده از کاوش‌ محوطه‌ سرسختی شهرستان شازند است که به‌همراه سایر اشیای دیگر این تپه زینت‌بخش حمام چهار فصل شده است.

• آدرس و ساعت بازدید: برای بازدید از حمام چهار فصل از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر به ابتدای خیابان شهید بهشتی اراک مراجعه کنید.

موزه خصوصی سلطان آباد

در سال ۱۳۸۵ خورشیدی موزه خصوصی سلطان آباد با همت محمد مهدی باباخانی در اراک افتتاح شد. موضوع اصلی این موزه خوش‌نویسی و صنایع فلزی است. صنایع‌دستی مانند: سوزن‌دوزی، لباس‌های قاجاری، خاتم‌کاری، قلم‌زنی، و کتیبه‌های مختلف به‌همراه تابلوهای هنری و اشیا قدیمی نیز در معرض نمایش است. از آثار ارزشمندی که در این موزه نگهداری می‌شود می‌توان به مجموعه‌ای نفیس از خطوط اسلامی متعلق به کاتبان مشهور مانند: محمدجعفر تبریزی، میرزا غلام‌رضا اصفهانی، میرزا رضاخان فراهانی، تابلوهای نقاشی قهوه‌خانه‌ای، نمونه‌های نفیسی از آثار فلزکاری با کتیبه اشاره کرد.

• آدرس و ساعت بازدید: سرای زیبای کاشانی در بازار اراک با رسمی‌بندی‌های هفت چشمه‌ای و معماری چشم‌نواز مکان موز‌‌ه‌ خصوصی سلطان آباد است. ساعت بازدید از این موزه ۸ تا ۱۳:۳۰ و ۱۵:۳۰ تا ۲۰ است.

موزه صنایع دستی حسن پور

در کنار خرید و گشتن در بازار تاریخی اراک می‌توانید از موزه حسن پور این شهر دیدن کنید. مکان این موزه بر اساس تاریخی که در پیشانی ضلع شمالی بنا نوشته شده است متعلق به سال ۱۳۳۵ هجری قمری و زمان احمده شاه قاجار است. گفته می‌شود مالک اصلی و اول این خانه فردی به نام حاج علی مشیری از تاجران و بازرگانان فرش در اراک بوده که در آخر در تملک مرحوم جواد حسن پور قرار می‌گیرد. این عمارت مدتی به‌عنوان شرکت فرش و زمانی نیز مکان مدرسه‌ مجیدی بوده است. سازمان میراث فرهنگی این اثر ملی را از وارثان آقای حسن پور خریداری کرده است و در حال حاضر موزه صنایع دستی حسن پور نام دارد. این خانه در دو طبقه ساخته شده و سازه اصلی بنا از خشت با پی‌های سنگی است. در نمای ساختمان آجر، کاشی و گچ به‌ کار رفته است. این خانه دارای فضاهای زمستان‌نشین و تابستان‌نشین، شاه‌نشین، آشپزخانه، انبارهای آذوقه، حیاط مرکزی است که کلیه فضاها در سه جهت شرقی، جنوبی و شمال گرد حیاط قرار دارند.

موزه صنایع دستی اراک دارای گالری‌های هنری مختلف است. در بخش خط و خطاطی موزه آثار خوشنویسی و تذهیب هنرمندان معاصر نگهداری می‌شود. گالری فرش‌ها نیز شامل کارهایی از منطقه ساروق اراک و گلیم‌های خمین و… است. نمونه‌های قلم‌زنی‌، ملیله کاری زنجان، ورشو و برنج بروجرد، منبت‌کاری، معرق‌کاری، لباس‌های سنتی، سفال، شیشه، سرامیک و… نیز زینت‌بخش سایر گالری‌های موزه حسن پور است.

• آدرس و ساعت بازدید: اگر به بازار اراک و گذر سپهداری بروید، می‌توانید این خانه موزه تاریخی را ببینید همچنین این موزه به جاهای دیدنی و تاریخی اراک مثل مدرسه سپهداری، حمام چهارسوق و قدیمی‌ترین بانک اراک نزدیک است. از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر به این موزه مراجعه کنید.

موزه سنگ و گوهر

موزه سنگ و گوهر اراک از موزه‌های خصوصی این شهر و اولین موزه در این زمینه است. این موزه دارای آزمایشگاه، کارگاه سنگ‌تراشی و مرکز آموزش است. کانی‌هایی مانند عقیق، کوارتز، پریت، آلوامارین، یاقوت سرخ، یاقوت کبود و نمونه‌هایی از سطح استان در معرض نمایش است.

• آدرس و ساعت بازدید: برای دیدن این موزه از ساعت ۸ تا ۱۳:۳۰ و ۱۵:۳۰ تا ۲۰ به بلوار قدس، خیابان گلستان، نبش گلستان شش مراجعه کنید.

موزه مفاخر استان

موزه مفاخر و مشاهیر اراک در خانه‌ تاریخی خاکباز واقع است. این خانه در اواخر دوره‌ قاجار ساخته شد و متعلق به حسین خاکباز است. طرح این عمارت را معماری روسی کشیده است و اجرای آن برعهده‌ استاد مراد چمنی اراکی بود. حسین خاکباز و برادرش از فعالان سیاسی اراک بودند. برادر وی سه دوره‌ متوالی نماینده این شهر در مجلس بود. حسین نیز عضو حزب دموکرات در زمان جنگ جهانی اول بود. در سال ۱۳۳۷ که حزب ملیون در اراک تشکیل می‌شود به عضویت این حزب در می‌آید و یکی از دامادهای خود و فرزندش را به‌عنوان نمایندگان شهرهای اراک و شازند راهی مجلس شورای ملی می‌کند.

این کوشک قاجاری با تزیینات آجرکاری در سال ۱۳۷۹ به ثبت ملی رسیده است. این بنا شامل دو ایوان شرقی و غربی، فضاهای مسکونی و ۱۱ اتاق، حمام، خزینه، دو قنات به نام‌های ده و خان حاکم است. در سال ۱۳۸۴ با همکاری میراث فرهنگی استان مرکزی و خانواده خاکباز به موزه مفاخر و مشاهیر تبدیل شده است. این موزه شامل تالارهای متعدد است و شامل: تالار امیرکبیر، قا‌ئم مقام فراهانی، امام خمینی، تالارهای مفاخر سیاسی، دینی و مذهبی، سرداران شهید، مفاخر علمی، فرهنگی، هنری و افراد در قید حیات و تالار استاد سحاب است.

• آدرس و ساعت بازدید: انتهای خیابان شهید بهشتی، نرسیده به خیابان شریعتی می‌توانید از این موزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر دیدن فرمایید.

موزه مردم‌شناسی انجدان

_{منبع عکس: خبرگزاری پانا}

موزه‌ مردم‌شناسی انجدان در حمام تاریخی و قدیمی این روستا قرار دارد. این موزه حمام با همت بخش خصوصی افتتاح شده و به یکی از دیدنی‎‌های روستای انجدان تبدیل شده است. این حمام از بخش‌های: ورودی، سردر، حمام گرم، خزینه، حوض آب گرم و سرد، حوضچه آب و آهک، سکوی دلاکی، اتاق ضدعفونی لوازم دلاک، پاشویه، اتاقک نظافت شخصی و سکوهای نشیمن تشکیل شده است. در این موزه‌ مردم‌شناسی سعی شده است با گردآوری اشیایی از زندگی مردم، نمونه‌های از پوشش عامه، وسایلی از آیین‌های مختلف باعث آشنایی بازدیدکنندگان با آداب و رسوم و فرهنگ روستا شود.

• آدرس و ساعت بازدید: موزه‌ انجدان را می‌توان در روستای تاریخی انجدان اراک از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر بازدید کرد.

موزه تنوع زیستی و حیات وحش

_{منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان}

در سال ۱۳۷۸ موزه حیات وحش و تنوع زیستی اراک افتتاح شد. در موزه تنوع زیستی اراک سعی شده است زیستگاه‌های طبیعی و مناطق تحت حفاظت استان با پوشش‌ گیاهی و جانوری آن، به‌شکل تاکسیدرمی بازسازی شود. بیش از ۳۶۰ گونه از پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها، ۸۲۷ نمونه از بی مهرگان، ۱۷ نمونه جمجمه و ۵۰ نمونه از سنگ‌ها و کانی‌ها نگهداری می‌شود. این نمونه‌ها از تمامی سطح استان جمع‌آوری شده‌اند. غاز پیشانی سفید کوچک که در فهرست گونه‌های آسیب‌پذیر قرار دارد، خروس کولی سینه سیاه، مارهای سمی، پروانه‌ها و… از نمونه‌های متنوع این موزه است که در سه طبقه برای بازدیدگنندگان در معرض نمایش است.

• آدرس و ساعت بازدید: موزه تنوع زیستی استان مرکزی در تقاطع محیط‌زیست، خیابان بهشت، مرکز تحقیقات زیست‌محیطی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی قرار دارد و از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر امکان بازدید از این موزه وجود دارد.

موزه میراث کشاورزی و مردم‌شناسی ساروق

این موزه هیئت امنایی در سال ۱۳۹۱ با همکاری هیئت‌امنای امامزادگان ۷۲ تن ساروق و بخشداری گشایش یافت و رواق‌هایی از امام‌زاده به موزه اختصاص داده شد. ابزار و لوازم زندگی مردم ساروق، اشیای به‌دست‌آمده از دوره‌ها‌ی سلجوقی، ایلخانی و صفوی از بقاع ۷۲ تن قرار دارد.

• آدرس و ساعت بازدید: در امامزادگان ۷۲ ساروق می‌توان از ساعت ۸ صبح از این موزه بازدید کرد.

موزه آموزش‌وپرورش

موزه‌ آموزش‌وپرورش در سال ۱۳۸۸ در سه طبقه گشایش یافت. این موزه شامل پژوهش‌سرای خلیج فارس و نمایشگاه دائمی مواد مخدر است. در این موزه اسناد و مدارک آموزش‌وپرورش، تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی و غرفه‌های مختلف: شهدا، خیرین مدرسه‌ساز، پرورشی، تربیت‌بدنی آموزشی، نهضت سوادآموزی، شهدا، سمعی و بصری و تألیفات به نمایش گذاشته شده است.

• آدرس و ساعت بازدید: موزه‌ آموزش‌وپرورش اراک از ساعت ۸ الی ۱۸ عصر باز است. این موزه در میدان شهدا، ابتدای پل خیبر، کوچه آموزش‌وپرورش قرار دارد.

موزه دانشگاه اراک

_{منبع عکس: وب‌سایت انجمن زیست‌شناسان جوان}

موزه‌ تاریخ طبیعی دانشگاه اراک در سال ۱۳۷۷ با همت دکتر عبدالکریم قریب؛ استاد زمین‌شناسی و همکاری دانشجویان تأسیس شده است و زیر نظر گروه زیست‌شناسی دانشکده‌ علوم پایه دانشگاه اراک اداره می‌شود. این موزه دارای غرفه‌های متعدد فیزیولوژی، سلولی ملکولی، تکامل و فسیل شناسی، آناتومی و اسکلت‌‌شناسی، ماهی‌شناسی، انگل‌شناسی، ژنتیک، اکولوژی و نقش انسان در طبیعت، قارچ‌شناسی، سنگ‌شناسی، لانه‌سازی جانوران، جنین‌شناسی و حشرات اجتماعی است. انواع پرندگان، پستانداران، دوزیستان، ماهیان، جانوران بی مهره، اسفنج‌ها، نرم‌تنان، بندپایان، مرجان‌ها و انواع تاکسیدرمی در معرض بازدید قرار گرفته است.

_{منبع عکس: وب‌سایت انجمن زیست‌شناسان جوان}

• آدرس: دانشگاه اراک در میدان بسیج این شهر و در بلوار کربلا قرار دارد. مدارس و سایر مؤسسه‌های پژوهشی و… می‌توانند با هماهنگی از این موزه بازدید کنند.

موزه شهدا

موزه شهدای اراک با ۱۵۰ اثر از شهدای استان مرکزی زیر نظر بنیاد شهید و امور ایثارگران اداره می‌شود. گفته می‌شود با افتتاح و گشایش باغ موزه دفاع مقدس، موزه‌ شهدا به این مکان انتقال داده می‌شود.

آدرس و ساعت بازدید

موزه‌ شهدا در خیابان امام خمینی (ره)، کانون فرهنگی تربیتی امام علی (ع)، رو‌به‌روی سالن ورزشی ۲۲ بهمن واقع است و از ساعت ۹ الی ۱۸ عصر برای بازدید عموم باز است.

باغ موزه دفاع مقدس

باغ موزه دفاع مقدس استان مرکزی در زمینی به مساحت ۳۰ هزار متر مربع دارای فضای سبز نگارخانه سالن آمفی تئاتر ۴۲ غرفه از اسناد و عکس‌های معرف نقش استان مرکزی در هشت سال دفاع مقدس و سایر بخش‌ها است. کانال ارتباطی فکه و شلمچه، یادمان شهدا و ۲۵۰۰ متر سنگ‌فرش در این موزه طراحی شده است. ۱۰ قاب نقاشی سیاه قلم از شهداری مدافع حرم، ۳۳ قبضه اسلحه سبک، یک دستگاه موتور تریل اهدایی، یک کیوسک تلفن و اسناد و مدارک اسرای عراقی، از جمله اشیای به نمایش گذاشته شده در این باغ موزه است.

• آدرس و ساعت بازدید: برای بازدید از باغ موزه‌ دفاع مقدس اراک از ساعت ۹ الی ۱۸ به خیابان قائم مقام، جنب استخر شهرداری مراجعه کنید.

موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی

_{منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیمای استان مرکزی}

قلعه وکیل یا عمارت کلاه فرنگی اراک در شهریور سال ۱۳۹۸ به‌عنوان موزه‌ صنایع دستی اراک افتتاح شد. این عمارت قاجاری یکی از آثار ملی استان مرکزی است که در زمان ناصرالدین شاه و هم‌زمان با تأسیس کمپانی فرش زیگلر در اراک برای این کمپانی ساخته شد. بعدها که این قلعه را محمدحسن وکیل خریداری کرد، این عمارت به نام وی معروف شد. حیاط، ایوان، شبستان، قسمت همکف و بالاخانه بخش‌های مختلف این بنا را تشکیل می‌دهد. از تزیینات قلعه وکیل کاشی‌های هفت رنگ قسمت بیرونی ساختمان و ستون‌های آن، آجرکاری، نقش اندازی‌های هندسی و… است. در این موزه فرش دست‌بافت، گلیم، آثار قلم‌زنی، آثار چوبی، تابلو فرش، تابلو خطاطی از هنرمندان استان در معرض بازدید قرار دارد.

• آدرس: بلوار دانشجو، ابتدای خیابان هاشمی نژاد می‌توان موزه‌ صنایع دستی و هنرهای سنتی اراک را دیدن کرد.

تفرش

موزه فرهنگ و هنر استاد نصیر

_{منبع عکس: وبلاگ تفرش عصر مدرن}

موزه فرهنگ و هنر استاد نصیر شهر تفرش در سال ۱۳۹۱ خورشیدی افتتاح شده است. این موزه به نام استاد زین العابدین نصیر پدر و بنیان‌گذار مدارس نوین تفرش نام‌گذاری شده است و در کنار مقبره‌ وی واقع است. موزه‌ فرهنگ و هنر با تلاش خانواده این استاد و میراث فرهنگی استان مرکزی برپا شده است. در این موزه یادگاری‌ها، عکس‌های قدیمی مدارس تفرش و معلمان پیشکسوت، آثاری در زمینه خوش‌نویسی، کنده‌کاری روی چوب، اشیای اهدایی و آثار مفاخر این شهر در معرض نمایش قرار دارد.

• آدرس و ساعت بازدید: موزه مفاخر را می‌توان در خیابان شهید بهشتی تفرش، پارک حکیم نظامی، کنار امام‌زاده ابوالعلی و کتابخانه استاد نصیر بازدید کرد. از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۲ ظهر و ۱۶ تا ۱۸ به این موزه مراجعه کنید.

موزه مردم‌شناسی میرشکرایی

_{منبع عکس: خبرگزاری ایسنا}

خانه تاریخی میرشکرایی از بناهای تاریخی دوران قاجار و اوایل پهلوی است. این خانه را خانم سور السادات میرشکرایی فرزند سید موسی خان که از اربابان و مالکان تفرش بود در حدود ۲۰۰ سال پیش بنا کرد. البته روایتی دیگر از نوادگان میرشکرایی است که بیان می‌کند این خانه را میرزا شکرایی وزیر کریم خان زند ساخته است. این بنا در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است. خانه میرشکرایی دارای دو طبقه و دو حیاط مرکزی و پشتی است. این خانه از ورودی، هشتی، اتاق‌های خدمه، میانسرا و فضاهای تابستان‌نشین و زمستان‌نشین تشکیل شده است. در طبقه‌ دوم بنا ایوانی با چهار ستون مدور، سرستون‌های گچی و تزیینات کنگره‌ای وجود دارد.

منبع عکس: خبرگزاری ایسنا

در سال ۱۳۸۰ مرمت و بازسازی این خانه آغاز می‌شود و برای تبدیل شدن به موزه مردم‌شناسی تفرش در اختیار میراث فرهنگی قرار می‌گیرد. این موزه به نام پدر مردم‌شناسی ایران محمد میرشکرایی که از فرزندان این خاندان است نام می‌گیرد. اشیایی که در موزه در معرض نمایش است شامل وسایلی از زندگی مردم این شهر مانند علم‌های عزاداری با قدمت زندیه، و اشیای دیگر برای آشنایی بازدیدکنندگان با تاریخ تفرش است.

• آدرس و ساعت بازدید: در خیابان امام خمینی، محله تلخوران تفرش می‌توان این خانه‌ تاریخی را از ساعت ۹ الی ۱۸ عصر بازدید کرد.

خمین

موزه سالار محتشم خمین

اولین و تنها موزه‌ شهر خمین را می‌توان در بنای تاریخی این شهر به نام قلعه سالار محتشم دیدن کرد. این قلعه متعلق به یکی از صاحب‌منصبان دوره‌ قاجار به نام میراز علی خان کمره‌ای است. میرزا در مقابل نیروهای روسی در زمان احمد شاه قاجار ایستادگی و از سرحدات کشور دفاع کرد. به‌دلیل همین رشادت در سال ۱۳۳۲ هجری قمری با پیشنهاد وزیر داخله‌ وقت به نام علاالسلطنه لقب سالار محتشم به میزرا علی داده شد. این قلعه قاجاری که در طرح آن ترکیبی از معماری کلاسیک اروپا و ایران به‌ کار رفته، در دو طبقه با دو ایوان ساخته شده است. در ایوان طبقه‌‌ اول، ستون‌های آجرکاری شده با طاق‌های هلالی و نقوش گیاهای و پرندگان وجود دارد. حوض‌خانه قلعه با چهار ورودی در سمت غربی طبقه‌ اول واقع است. در وسط حیاط حوضی با دو لنگه و طرحی اروپایی و شکل هندسی نامنظم قابل‌مشاهده است. یکی از بخش‌های دیدنی این قلعه دیوارهای آن است که که با سبک زین اسبی احداث شده‌اند و تداعی کننده‌ زین اسب است.

در سال ۱۳۸۵ قلعه با هدف موزه ایجاد موزه‌ مردم‌شناسی شهر خمین مرمت و بازسازی شد. در این موزه اشیای فرهنگی در زمینه‌ باستان‌شناسی و مردم‌شناسی مانند ابزار و لوازم زندگی مردم، پیکره‌هایی که نمایانگر آیین‌های محلی استان مرکزی است مانند شب چله، کرد علی به کوه، کوسه ناقالدی نگهداری می‌شود.

• آدرس و ساعت بازدید: قلعه سالار در شمال غربی شهر خمین و در محله‌ قدیمی این شهر که به قلعه معروف است قرار دارد و می‌توان این قلعه زیبا را در خیابان شهید منتظری، کوچه حکمت بازدید کرد. ساعت کار این موزه از ۹ صبح تا ۱۸ عصر است.

دلیجان

موزه مردم‌شناسی

_{منبع عکس: سایت راه دانا}

این موزه در ساختمان قدیمی شهرداری این شهر قرار دارد و در سال ۱۳۹۴ گشایش یافت. این ساختمان ۸۰ ساله دو طبقه دارد و به ثبت ملی رسیده است. این موزه نیز مانند موزه‌های مردم‌شناسی استان معرفی کننده فرهنگ و آداب و رسوم مردم دلیجان است.

• آدرس و ساعت بازدید: این موزه در خیابان بهشتی شهر دلیجان واقع است و در ساعت اداری باز است.

ساوه

نگارخانه گنبد چهار سوق

تنها موزه‌ شهر ساوه در بنای تاریخی چهار سوق قرار دارد  که مدتی به مسجد تاریخی ساوه انتقال داده شد. در این موزه اشیای مختلفی شامل: سکه‌ها، انواع قفل‌ها، ابزار و ادوات، سنگ قبرها، سفال‌های به دست آمده از محوطه‌ باستانی آوه و… نگهداری می‌شود. برخی از این اشیا را اهالی ساوه به موزه هدیه داده‌اند.

فرمهین

موزه‌ مردم‌شناسی و هنرهای معاصر

_{منبع عکس: سایت راه دانا}

تکیه تاریخی و قاجاری شهر فرمهین مکان موزه‌ مردم‌شناسی این شهر است. این موزه در سال ۱۳۹۰ گشایش یافت و مانند سایر موزه‌های مردم‌شناسی موجب آشنایی بازدیدکنندگان با آداب و رسوم و پوشش مردم منطقه می‌شود. در این موزه می‌توان ابزار و وسایل زندگی مردم فراهان، آثار هنری در زمینه‌ خوش‌نویسی مانند کارهای استاد فتحعلی واشقانی فراهانی و نقاشی‌های استاد محمد آهنگرانی فراهانی را دیدن کرد.

• آدرس: این موزه در بافت قدیم شهر، رو‌به‌روی مسجد جامع تکیه فرمهین واقع است و از ساعت ۹ صبح برای مراجعه کنندگان باز است.

کمیجان

موزه مردم‌شناسی

_{منبع عکس: سایت راه دانا}

در این موزه مانند سایر موزه‌های مردم‌شناسی استان ابزار و وسایلی از زندگی مردم کمیجان و سایر اشیای اهدایی در معرض نمایش است. از جمله اشیای این موزه شامل: گیوه، خیش، لوازم بافت قالی و گلیم، نسخه‌های خطی تعزیه، چرخ‌های نخ تابی، دوک و دیگر وسایل تاریخی است.

• آدرس: موزه‌ مردم‌شناسی کمیجان در جاده‌ وفس، مجتمع اداری کمیجان، طبقه‌ دوم قرار دارد.

محلات

موزه حمام عرش

حمام عرش شهر محلات مکان موزه صنایع دستی و مردم‌شناسی این شهر است. این بنای متلعق به دوران قاجار، از آثار ملی کشور محسوب می‌شود. این حمام دارای دو بخش اندورنی و بیرونی، رواق‌های زیبا و دو گنبد چهار ضلعی است. معرق، منبت و حجم چوب، گیوه، دست‌بافت‌های سنتی و گلیم نقش برجسته از جمله آثار هنری و دیدنی این موزه هستند.

• آدرس: حمام عرش محلات در خیابان شهید محلاتی، کوچه عرش واقع است.

نراق

موزه مردم شناسی نراق

_{عکاس: اکرم زمانی نوری}

موزه‌ مردم‌شناسی نراق با همت شهرداری و مشارکت اهالی ا‌ین شهر شکل گرفته است. در این موزه به‌منظور آشنایی با بافت قدیمی شهر نراق ماکت‌هایی از محله‌ها، خانه‌ها و بناهای تاریخی ساخته شده است و در معرض نمایش قرار دارد. ابزار گلاب‌گیری، وسایل زندگی مردم، ابزار کشاورزی و اشیای اهدایی مردم نراق از دیگر آثاری است که در این موزه نگهداری می‌شود.

• آدرس: با هماهنگی با راهنمایان محلی این شهر که زیر نظر شهرداری قرار دارند می‌توانید از این موزه و سایر دیدنی‌های شهر نراق بازدید کنید.

موزه شهاب سنگ نراق

_{عکاس: اکرم زمانی نوری}

در سال ۱۳۵۴ خورشیدی سقوط یک شهاب سنگ در مدرسه‌ای در شهر نراق موجب شهرت این شهر شد. استاد عشقی از طرف مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و محققان کشورهای دیگر مطالعه روی این شهاب سنگ را انجام دادند و نتایج خود را در مجلات علمی به چاپ رساندند. در این موزه ۵۴ قطعه از انواع اجرام آسمانی که شامل ۳۶ قطعه شهاب سنگ، ۱۶ قطعه سنگ شیشه‌ای و یک قطعه سنگ حاوی الماس است در معرض نمایش است.

• آدرس: موزه شهاب سنگ در مدرسه‌ دخترانه معصومی، خیابان امام خمینی قرار دارد. برای بازدید، با هماهنگی می‌توانید از آن بازدید کنید.