هشدارها درباره وقوع یک جنگ اتمی چقدر جدی است؟

مهسا مژدهی: با گذشت بیش از هفت دهه از استفاده از سلاح هسته ای از سوی ایالات متحده امریکا و فاجعه ای که جهان آن را به تماشا نشست، بحث ایجاد یک جنگ هسته ای دیگر هنوز هم مطرح است و کارشناسان هر از گاهی یاداوری می کنند که تقسیم بندی های فعلی جهان تا چه اندازه می تواند ما را به سمت یک رقابت هسته ای جدی ببرد.ایالات متحده و روسیه دهه هاست که وارد چنین رقابتی شده اند. پیش از آنکه شوروی از هم بپاشد این رقابت های هولناک بین دو کشور  دهه ها ادامه داشت. اما حالا در قرن بیست و یکم و در حالیکه به نظر می رسید عقلانیت قرار است در فضای بین الملل حاکم باشد،‌نگرانی از جنگ اتمی هنوز وجود دارد.

غیبت قدرت ها در پیمان ممنوعیت هسته ای

پیمان ممنوعیت جنگ‌افزارهای هسته‌ای یک توافق بین‌المللی است تا از استفاده از سلاح های هسته ای جلوگیری کند. مذاکرات تصویب پیمان از مارس ۲۰۱۷ در سازمان ملل آغاز شد و و در ۷ ژوئیه ۲۰۱۷ پایان یافت. با این حال این پیمان از سوی اصلی ترین دارندگان سلاح های هسته ای بایکوت شد.

 این پیمان نخستین پیمان خلع جنگ‌افزار اتمی چندجانبه است که پس از ۲۰سال به نتیجه برسد. مطابق این پیمان کشورهای امضاکننده تحت هیچ شرایطی جنگ‌افزارهای اتمی یا مواد انفجاری اتمی یا تهدید کاربرد چنین جنگ‌افزارهایی را نه توسعه می‌دهند نه تست می‌کنند نه تولید کرده و نه می‌سازند نه تهیه می‌کنند نه مالکیتش را کسب می‌کنند و نه آن را ذخیره می‌کنند. 

اما در غیاب کشورهایی چون روسیه و امریکا و رژیم صهیونیستی بسیاری معتقدند که پیمان ممنوعیت هسته ای نمی تواند کارگشا باشد. روز سوم بهمن ماه روس ها عملا علت عدم شرکت خود را در این پیمان بیان کردند. «میخاییل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان های بین المللی در وین تاکید کرد که کشورش پیمان ممنوعیت جنگ افزارهای هسته ای را اجرا نخواهد کرد.  اولیانوف روز چهارشنبه در توئیتی نوشت: روز ۲۲ ماه ژانویه (۳ بهمن) پیمان ممنوعیت جنگ افزارهای هسته ای اعتبار اجرایی می یابد.   او با بیان اینکه نام این پیمان نباید باعث تصور نادرست شود، ادامه داد: پیمان ممنوعیت جنگ افزارهای هسته ای، سلاح های هسته ای در سطح جهانی را منع نمی کند. اعتبار این پیمان فقط شامل کشورهای شرکت کننده در آن می شود.   نماینده روسیه در سازمان های بین المللی در وین  خاطرنشان کرد که قدرت های هسته ای به این پیمان نپیوسته اند.   ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه سال گذشته اعلام کرده بود که کشورش پیمان ممنوعیت جنگ‌افزارهای هسته‌ای را هرگز اجرا نخواهد کرد.

هشدارهای فرمانده

فرمانده واحد فرماندهی استراتژیک ارتش آمریکا طی یک بررسی جدید مهم از توازن جهانی قوای هسته‌ای هشدار داد، آمریکا باید برای یک جنگ هسته‌ای با چین یا روسیه آماده و به دنبال راه‌های جدید برای بازداشتن هر دو کشور از استفاده از سلاح‌های استراتژیک جدید باشد. او در  تحلیلی در شماره جدید نشریه Proceedings متعلق به انستیتوی نیروی دریایی آمریکا نوشت که دورانی که یک جنگ هسته ای اتفاقی ناممکن به نظر می رسید تمام شده است. او تاکید کرد: این امکان واقعی وجود دارد که یک بحران منطقه‌ای با روسیه یا چین سریعا تا حد یک جنگ با تسلیحات هسته‌ای در صورتی که آنها تهدید حکومت یا دولتشان را در نتیجه شکست متعارف نتیجه بگیرند، تشدید شود.

ناظران معتقدند روسیه و چین در دهه های اخیر پا به پای ایالات متحده در تقویت سلاح های هسته ای و توانمندی های خود در این حوزه افزوده اند. برای هر دو این کشور ها ایالات متحده یک دشمن واقعی است که باید خود را از خطر آن حفظ کنند. در مقابل همانطور که فرمانده ارشد پنتاگون نوشته است، امریکایی ها هم باید حواس خود را جمع کنند و در خلا قدرتی که بتواند قدرت های هسته ای را وادار به تمکین کند، تنها راه محافظت از خود برای این کشورها تنها تقویت بیشتر خود است.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
زنگ خطر برای کاخ سفید؛جنگ اتمی یک احتمال واقعی است
بایدن اولین گفتگو با همتای چینی را انجام داد
پوتین از تصمیم بایدن استقبال کرد

ابهام در پیمان هسته ای بین مسکو و واشنگتن

باراک اوباما و همتای روسی او مدودف  ۸ آوریل ۲۰۱۰ در پراگ پایتخت چک با هم دیدار کرده و یک پیمان برای کاهش زرادخانه‌های هسته‌ای خود امضا کردند. پیمان نیواستارت مانع از استقرار بیش از ۱۵۵۰ کلاهک هسته‌ای توسط امریکا و روسیه می شود. این پایین ترین رقم کلاهک هسته ای مستقر شده توسط دو کشور در دهه های اخیر به شمار می رود.

این پیمان تا 5 فوریه 2021 اعتبار داشته است. حالا بایدن و پوتین می گویند که مایلند این پیمان را تمدید کنند. بلینکن وزیرخارجه دولت امریکا که این خبر را داده است، در مورد اینکه این تمدید تا چه زمانی رخ می دهد حرفی نزده اما انتظار می رود که تا سال 2026 باشد. از سوی دیگر روز هشتم بهمن ماه دومای دولتی روسیه به اتفاق آرا به تمدید پیمان نیو استارت به مدت پنج سال دیگر رأی داد.

 اما  در تابستان گذشته یعنی روز ۲۲ و ۲۳ ژوئن (دوم و سوم تیرماه)، مارشال بیلینگزلیا، نماینده آمریکا در امور کنترل تسلیحاتی این کشور، در راس هیئتی در اتریش با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه به بحث و مذاکره نشستند. موضوع محوری این گفت‌وگوها، آینده کنترل تسلیحاتی و پیمان نیواستارت بود. ک آمریکا از چین هم خواسته بود، نماینده‌ای به این مذاکرات بفرستد. دولت چین این درخواست را اما رد کرد.

این تجربه نشان داد که برای امریکایی ها هم پیشرفت چینی ها در زمینه سلاح های هسته ای اشکار شده است. هر چند چین جزو قدرت های هسته ای نیست اما همراهی پکن با روسیه در سیاست های خود و اختلافات شدید با واشنگتن، ایالات متحده را نگران می کند. این شک به پکن در دوران ترامپ تا انجایی پیش می رفت که به نظر می رسید اگر او پیروز انتخابات باشد، پیمان نیواستارت را تمدید نکند. دولت پیشین ایالات متحده در این زمینه معتقد بود که تا زرادخانه هسته‌ای چین در نظر گرفته نشود و در محاسبه نیاید، تمدید پیمان نیواستارت با واقعیت موجود، همخوانی ندارد.

تابستان گذشته و همزمان با جلسه اتریش، در گزارشی که دویچه وله از اتاق فکر “فدراسیون دانشمندان آمریکایی”، منتشر کرد امده بود که آمریکا در حال حاضر بیش از ۵۸۰۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد، در حالی که روسیه ۶۳۷۰ و چین به طور تخمینی، ۳۲۰ کلاهک هسته‌ای دارند. 

به نظر می رسد که نه پیمان نیواستارت و نه دیگر پیمان های مرتبط با سلاح های هسته ای تا کنون نتوانسته اند مانعی برای تهدید اتمی باشند. با پیشرفت چین و نزدیکی این کشور به مسکو و در حالی که امریکایی ها دیگر خطر اصلی را در اسیای شرقی می بینند، انتظار می رود که در سال های پیش رو رقابت ها با پکن و مسکو به سوی خصمانه شدن برود و همین موضوع امنیت جهانی را یکبار دیگر در خطر قرار داده است.

312 310