تنخواه بانک‌ مرکزی چگونه تسویه شد؟

هوشمند نیوز – صبا نوبری؛ وزیر اقتصاد اخیرا ‌اعلام کرد دولت سیزدهم ۵۴هزارمیلیاردتومان از تنخواه باقی‌مانده از دولت قبل را به طور کامل تسویه کرده است.

اظهاراتی که واکنش بسیاری افراد از جمله همتی، رییس کل اسبق بانک‌مرکزی را برانگیخت و او در توییتی نوشت: تسویه تنخواه وظیقه قانونی دولت است و باید اعلام شود که این تسویه از چه محلی انجام شده است؟ اگر از محل اوراق و تسعیر ارزهای بلوکه شده باشد، تغییری در پایه پولی ایجاد نمی‌کند اما اگر به صورت ریالی باشد، کاهش ۱۰واحد‌درصدی پایه‌پولی را به دنبال دارد که آنگاه قابل تقدیر است.

چرا دولت‌ها به سراغ تنخواه می‌روند؟

استفاده دولت‌ها از تنخواه در ابتدای سال امری طبیعی است، زیرا هنوز درآمدهای پیش بینی شده از جمله مالیات‌ها محقق نشده و برای پرداخت هزینه‌های جاری از تنخواه استفاده می‌شود.

ابتدای سال گذشته نیز دیوان محاسبات در گزارشی اعلام کرد صندوق بازنشستگی کشوری حقوق‌های مستمری‌بگیران خود را از این محل پرداخت کرده است. همتی نیز در آن زمان اعلام کرد حقوق فروردین و اردیبهشت کارکنان دولت از محل تنخواه بانک‌مرکزی پرداخت شده است.

همان زمان کمیجانی، قائم مقام بانک‌مرکزی نیز دلیل اصلی رشد پایه‌پولی و افزایش تورم را پرداخت ۵۶هزارمیلیاردتومان از محل تنخواه بانک‌مرکزی به دولت برای پوشش کسری بودجه عنوان کرد.

اما مسئله اصلی این است که تسویه تنخواه تا پایان سال، وظیفه قانونی دولت است که باید انجام شود اما مسئله مهم‌تر این است که این تسویه از چه محلی انجام شده است.

در سال ۹۹ نیز به گفته رییس کل اسبق بانک‌مرکزی تسویه تنخواه از محل تسعیر دارایی‌های ارزی بلوکه شده دولت انجام شد که اقدام مثبتی تلقی نمی‌شود و تغییری در پایه پولی به وجود نخواهد آورد و اگر امسال هم تسویه به این شیوه انجام شده باشد، نمی‌توان آن را دستاورد دولت معرفی کرد.

اگر هم این تسویه توسط اوراق دولت باشد، هر چند نسبت به روش قبلی اندکی بهتر خواهد بود اما باز هم اقدامی مثبت تلقی نمی‌شود زیرا به صورت واقعی پولی به بانک مرکزی پرداخت نشده و از پول در گردش اقتصاد کم نشده که از پایه پولی را کاهش بدهد.

در این بین اگر دولت به صورت نقدی و از محل درآمدهایی که کسب کرده بدهی خود را به بانک‌مرکزی پرداخت کند، با کاهش پایه پولی می‌تواند اثر مثبتی بر اقتصاد داشته باشد؛ اما باید توجه کرد نقدینگی که به دنبال افزایش پایه‌پولی ایجاد و در اقتصاد تزریق شده امحا نخواهد شد.

در واکنش به این موضوع، خبرنگار هوشمند نیوز از وزارت اقتصاد پیگیری کرد که نحوه تسویه تنخواه بانک‌مرکزی به چه صورت بوده است که پاسخی از این وزارتخانه دریافت نکرد.

دستاورد سازی، شیوه دولت سیزدهم

البته اتخاذ چنین شیوه‌هایی در اعلام برخی موضوعات به صورت کلی و دستاورد خواندن آن‌ها طی ماه‌های گذشته در دولت سیزدهم مسبوق به سابقه بوده و اتفاق جدیدی نیست. پیش از این نیز دولت اعلام کرده بود از بانک‌مرکزی استقراض نکرده است اما هیچ اشاره‌ای نکرده بود که هزینه‌های خود را از کجا تامین کرده و در همان زمان مشخص شد که به جای بانک‌مرکزی به بانک‌ها فشار آورده است.

در این بین نکته‌ای که وجود دارد این است که همانطور که پیش از این اشاره شد، استفاده دولت از تنخواه در ماه‌های ابتدایی سال امری طبیعی است اما می‌توان سازوکار دیگری نیز برای آن در نظر گرفت که تبعات این چنینی نداشته باشد. اگر اوراقی با سررسید کمتر از یک سال وجود داشت، دولت می‌توانست ابتدای سال با انتشار این اوراق، هزینه‌های خود را تامین کند و پس از وصول درآمدهای مالیاتی اوراق را تسویه کند. اما متاسفانه جای خالی این سازوکار در اقتصاد ایران به شدت احساس می‌شود و از طرفی دولت نیز با بیش برآوردی منابع خود، در پایان سال راهی جز استقراض از بانک‌مرکزی و تسویه تنخواه با بدترین روش موجود ندارد.