هوش اجتماعی یعنی چه؟ چطور آن را تقویت کنیم؟

تا به حال توجه کرده‌اید برخی افراد می‌توانند بدون هیچ زحمتی با هر کسی که ملاقات می‌کنند، صرف‌نظر از اینکه چقدر پیشینه آنها با هم متفاوت است، صحبت کنند؟ این مسئله نشان می‌دهد که ما انسان‌ها چقدر از نظر توانایی‌های تعامل، کنارآمدن و ارتباط با دیگران با هم متفاوتیم. همان‌طور که ما شایستگی‌های آکادمیک متفاوتی داریم، ممکن است شایستگی اجتماعی متفاوتی نیز داشته باشیم. این شایستگی اجتماعی چیزی است که امروزه هوش اجتماعی نامیده می‌شود.

هوش اجتماعی یعنی چه؟

افرادی که هوش اجتماعی زیادی دارند:

• می‌توانند احساس دیگران را درک کنند؛
• به‌طور شهودی می‌دانند در موقعیت‌های اجتماعی مختلف چه بگویند؛
• حتی در جمع‌های بزرگ، مطمئن و با اعتمادبه‌نفس به نظر می‌رسند.

شاید فکر کنید این افراد آداب‌ معاشرت را به‌خوبی بلدند، اما در واقع هوش اجتماعی دارند. هیچ‌کس از نظر اجتماعی باهوش به دنیا نمی‌آید. این هوش شامل مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که فرد در طول زمان یاد می‌گیرد.

هوش اجتماعی از نظر روان‌شناسی

توانایی ما برای پیشبرد موفقیت‌آمیز زندگی‌مان به‌شدت به میزان هوش اجتماعی ما بستگی دارد، زیرا می‌تواند بر روابط ما با همکاران، دوستان و فرزندانمان و همچنین توانایی ما برای پیشرفت شغلی تأثیر بگذارد. بنابراین به نفع ماست که مفهوم هوش اجتماعی را بهتر درک کنیم و مهارت‌های لازم برای بهبود آن را توسعه بدهیم.

مفهوم مدرن هوش اجتماعی را اولین بار روان‌شناس آمریکایی ادوارد ثورندایک در سال ۱۹۲۰ مطرح کرد. او هوش را به ۳ بُعد اساسی دسته‌بندی کرده بود:

• ظرفیت درک و مدیریت ایده‌ها (هوش انتزاعی)؛
• موضوعات عینی (هوش مکانیکی)؛
• افراد (هوش اجتماعی).

ثورندایک هوش اجتماعی را این‌گونه تعریف کرد: «توانایی درک و مدیریت انسان‌ها برای خردمندانه عمل‌کردن در روابط انسانی.»

از آن زمان، دیدگاه‌های متفاوتی درباره اینکه آیا این ویژگی باید به‌تنهایی ساختاری روان‌شناختی در نظر گرفته شود یا خیر وجود داشته است. با این حال، تحقیقات اخیر به این ایده اهمیت داده‌ است که هوش توانایی ادراکی منفرد نیست، بلکه انواع مختلفی از هوش را در خود جای داده است که همگی از یکدیگر تفکیک‌پذیر هستند.

این ایده تا حد زیادی از نظریه هوش چندگانه هاوارد گاردنر (۱۹۸۳) سرچشمه می‌گیرد که در آن ۸ نوع مختلف هوش را پیشنهاد کرد:

• زبانی‌کلامی؛
• بصری‌فضایی؛
• طبیعت‌گرایانه؛
• جسمی‌حرکتی؛
• موزیکال؛
• ریاضی‌منطقی؛
• درون‌فردی؛
• میان‌فردی.

به‌دلیل گستردگی و فقدان تحقیقات تجربی به نظریه گاردنر انتقاد شده است. با این حال، علاقه فزاینده‌ای به جنبه‌های فردی و اجتماعی نظریه او، یعنی هوش درون‌فردی و بین‌فردی وجود دارد. امروزه به اینها به‌ترتیب هوش عاطفی (هیجانی) و اجتماعی گفته می‌شود.

مقایسه هوش اجتماعی با هوش هیجانی

هوش اجتماعی توانایی درک سایر افراد، نحوه کارشان، انگیزه‌شان و نحوه همکاری با آنهاست، در حالی که هوش هیجانی بیشتر یک توانایی درونی است. هوش هیجانی بر درک احساسات، یادگیری تسلط بر خود و استفاده از این دانش برای هدایت رفتار تمرکز دارد.

نشانه‌های داشتن هوش اجتماعی

افرادی که از نظر اجتماعی باهوش هستند، ویژگی‌هایی دارند که به آنها کمک می‌کنند با دیگران ارتباط برقرار کنند. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

• گوش‌دادن مؤثر: فرد فقط برای اینکه جواب بدهد به حرف دیگران گوش نمی‌دهد، بلکه واقعا به حرف‌های طرف مقابل توجه می‌کند. در این موقعیت، طرف مقابل از صحبت‌کردن با این فرد احساس خوبی دارد و فکر می‌کند که به‌خوبی درک شده است.
• مهارت‌های مکالمه‌ای: مهارت‌های مکالمه‌ای به فرد امکان می‌دهد تقریبا با هر کسی وارد بحث شود. افرادی که هوش اجتماعی بالایی دارند در مکالماتشان با دیگران با درایت، شوخ‌طبع و صمیمی هستند و جزئیاتی را درباره افراد به یاد می‌آورند که گفت‌وگو را معنادارتر می‌کند.
• مشاجره‌نکردن: فرد می‌داند که بحث‌کردن یا اثبات نکته‌ای از طریق ایجاد احساس بد در شخص دیگر راهکار درستی نیست. این فرد ایده‌های شخص دیگر را کاملاً رد نمی‌کند، بلکه با ذهنی باز به او گوش می‌دهد، حتی زمانی که شخصا با آن موافق نیست.

چگونه هوش اجتماعی را توسعه دهیم؟

در حالی‌‌ که به نظر می‌رسد برخی افراد هوش اجتماعی را بدون تلاش واقعی توسعه می‌دهند، برخی دیگر باید برای توسعه آن تلاش کنند. خوشبختانه استراتژی‌های خاصی وجود دارند که می‌توانند به فرد در ایجاد مهارت‌های اجتماعی کمک کنند. ترفندهایی را در ادامه مطرح کرده‌ایم که به شما کمک می‌کنند هوش اجتماعی‌تان را افزایش دهید.

۱. به چیزها و کسانی دقت کنید که اطرافتان هستند

افراد که از نظر اجتماعی باهوش هستند به نشانه‌های اجتماعی ظریف اطرافیان خود توجه می‌کنند. اگر فردی در اطرافتان هست که به‌نظرتان مهارت‌های اجتماعی‌اش قوی هستند، سعی کنید به رفتارش دقت کنید و طرز رفتارش با دیگران را ببینید.

۲. هوش هیجانی خود را تقویت کنید

هوش هیجانی شبیه به هوش اجتماعی است، اما بیشتر به نحوه کنترل احساسات خود و نحوه همدلی با دیگران مربوط می‌شود. فردی با هوش هیجانی بالا می‌تواند احساسات منفی مانند ناامیدی یا خشم را در محیطی اجتماعی تشخیص داده و آن را مهار کند. برای تقویت هوش هیجانی خود تلاش کنید.

۳. به تفاوت‌های فرهنگی احترام بگذارید

بیشتر مردم مهارت‌هایشان را از خانواده، دوستان و جامعه خود یاد می‌گیرند، اما فردی با هوش اجتماعی بالا می‌داند که دیگران ممکن است بر اساس تربیتشان واکنش‌ها و آداب و رسوم متفاوتی داشته باشند.

۴. گوش‌دادن فعال را تمرین کنید

قبل از پاسخ‌دادن، زمانی را به فکرکردن درباره چیزهایی اختصاص دهید که طرف مقابل می‌گوید. گوش‌دادن فعال می‌تواند اطلاعات خوبی برای ارتباط مؤثر با دیگران به شما بدهد. توانایی گوش‌دادن فعالانه به دیگران و پاسخ‌دادن به آنها با سؤالات و نظرات مرتبط، نمونه‌های بارز هوش اجتماعی هستند.

۵. مراقب زبان بدنتان باشید

زبان بدن افراد چیزهای زیادی درباره احساس آنها به ما می‌گوید، حتی اگر خودشان در این باره صحبت نکنند.
به زبان بدنتان آگاه باشید. اگر در حین مکالمه خمیده شوید و از نظر فیزیکی بی‌علاقه به نظر برسید، ممکن است گوینده اعتمادش را به آنچه می‌گوید از دست بدهد و در نتیجه تعاملی منفی ایجاد شود.

۶. نشان دهید که اهمیت می‌دهید

اگر احساس کردید کسی ناراحت است یا اگر کسی می‌گوید در حال گذراندن مشکلات و لحظات سختی است، به او نشان دهید که واقعا به او اهمیت می‌دهید. نشان‌دادن همدلی با دیگران می‌تواند به شما کمک کند در سطح معنادارتری با او ارتباط برقرار کنید.

۷. قدر افراد مهم زندگی‌تان را بدانید

افرادی که هوش اجتماعی بالایی دارند با عزیزانشان روابط عمیقی دارند. به احساسات همسر و فرزندان، دوستان، همکاران و سایر هم‌سالان خود توجه کنید. اگر نزدیک‌ترین افراد زندگی‌تان را نادیده بگیرید، نمی‌توانید به‌خوبی با آنها ارتباط برقرار کنید.

سخن پایانی

تسلط بر این ویژگی آسان نیست؛ اگر آسان بود، هرگز در جمع‌ها یا مهمانی‌ها گفت‌وگوی ناخوشایندی پیش نمی‌آمد. به کارهایی توجه کنید که افرادی با هوش اجتماعی بالا انجام می‌دهند و همچنین اشتباهاتی که می‌خواهید از آنها اجتناب کنید. سپس فکر کنید که می‌خواهید در موقعیت اجتماعی بعدی، متفاوت عمل کنید. برای بهبود مهارت‌های خود فعال باشید و از شکست‌ها و همچنین موفقیت‌های خود درس بگیرید.

شما بگویید

امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. اکنون می‌دانیم که هوش اجتماعی چیست و چگونه می‌توان آن را تقویت کرد. آیا با راهکارهایی که در این مقاله مطرح کردیم موافقید؟ آیا تا به‌ حال گامی در جهت بهبود مهارت‌های اجتماعی‌تان برداشته‌اید؟ لطفا نظرات و تجربیات‌ خود در این زمینه را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.