آیا جامعه بین‌الملل جا پای طالبان را در افغانستان محکم کرده است؟

مهسا مژدهی: طالبان تلاش می کند تا تبدیل به دولتی مقبول برای جهان باشد. آنها که هنوز طعم تلخ حکمرانی در دهه نود میلادی را فراموش نکرده اند به هر حربه ای دست می زنند تا این بار توسط دولت های دیگر، به ویژه غربی ها شناخته شوند. پیش از این وقتی بیش از بیست سال پیش این گروه بر افغانستان حکومت می کردند، هیچ کشور دیگری به غیر از پاکستان حاضر به پذیرش آنها به عنوان یک دولت نبود. اما این بار آنها از این ماجرا به اندازه کافی درس گرفته اند که نخواهند آن را تکرار کنند. اهمیت شناخت یک دولت برای برقراری روابط تجاری و سیاسی با جهان بیرون، امروز بیشتر از دهه نود میلادی است.

چه کشورهایی می خواهند طالبان را به رسمیت بشناسند؟

تاکنون به غیر از پاکستان و چین کشورهای زیادی نبوده اند که در مورد به رسمیت شناختن طالبان، جدی باشند. بسیاری از کشورها این مرحله را شامل شرط و شروطی می دانند که طالبان باید به آن عمل کند تا به عنوان دولتی عادی در جهان بتواند به روابطش ادامه دهد. مثلا روسیه شرط به رسمیت شناختن این گروه را به عنوان حاکمان افغانستان در تشکیل دولتی همه گیر می داند. این یکی از مهم ترین شروطی است که جلوی پای طالب ها قرار گرفته. هر چند که انتصابات اولیه نشان می دهد که آنها تمایلی به تکثر در حکمرانی خود ندارند. با این حال نمایندگان سازمان های بین المللی همکاری نسبتا خوبی با طالبان داشته و با اعضای این گروه پای میز مذاکراتی نشسته اند.

از سوی دیگر کشورهایی چون ایتالیا و فرانسه و کانادا بر موضوع حقوق بشر و رعایت آن پافشاری دارند. آنها معتقدند که تا زمانی که در افغانستان حقوق زنان و اقلیت ها رعایت نشود و حق تحصیل و کار به زنان برنگردد و طالب ها دست از اعمال غیر انسانی بر ندارند، حاضر به شناختشان به عنوان دولت نخواهند بود.

طالبان می گوید خواهان ارتباط با همه کشورهای جهان و همسایه هاست. کشورهای جهان هم حمایت های بشر دوستانه خود نسبت به افغانستان را ترک نکرده و بلکه افزایش داده اند. اما برای به رسمیت شناختن این گروه به عنوان حکمرانان افغانستان هنوز مسیر طولانی در پیش است. چرا که طالبان نه تنها دست از رفتارهای غیر بشردوستانه خود نمیکشند بلکه هیچ قولی هم برای ایجاد دولتی متکثر نداده اند.

موضع ایران هم در مقابل به رسمیت شناختن طالبان تشابهاتی با روس ها دارد. در تهران مهم ترین مساله ایجاد دولتی فراگیر در کابل است. چرا که این امر موجب جلوگیری از اختلافات بعدی و ناامنی در افغانستان می شود. امری که برای تهران از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به مرز طولانی بین ایران و افغانستان، هر چقدر که این کشور امنیت بیشتر و حاکمیت قدرتمندتری داشته باشد برای کشورمان بهتر خواهد بود. اما این موارد در گروی ایجاد دولتی است که همه گروه های دینی و سیاسی و قومیتی در آن شریک باشند.
 

ایجاد دولت فراگیر در افغانستان ممکن است؟

در کابل هنوز قدرت کاملا در دست طالبان است و وزارت خانه ها هم به دست اعضای رده بالای این گروه افتاده است. طالب ها با جا به جایی جمعیت هزاره ها و اعلام جنگ علیه احمد مسعود که از تبار تاجیک هاست، نشان داده که چندان علاقه ای به شریک کردن دیگران در قدرت ندارد. از آن سو فشارهای بین المللی و به ویژه فشار کشورهای همسایه ممکن است در طولانی مدت کابل را وادار به برخی سازشکاری ها کنند و آنها افرادی معتمد اما خارج از دایره پشتون ها را وارد سیاست در افغانستان کنند. اما به نظر نمی آید که مایل باشند رده های بالای حکومتی را به دست کسی بدهند که با آنها تفاوت دیدگاه و قومیت داشته باشد. این موضوع می تواند هم برای کابل و هم برای همسایگان افغانستان تبدیل به چالشی حل ناشدنی شود.

سفر هفته گذشته کاظمی قمی به افغانستان هم شامل همین پیام برای طالبان بود. تهران اصرار فراوانی بر تشکیل دولت همه گیر دارد و قمی این پیام را به گوش رهبران طالبان هم رساند. در چنین وضعیتی همراهی همسایگان با حکومت در افغانستان اهمیت زیادی دارد و فشارهایی که تهران و دیگر هم مرزان افغانستان بر طالبان می آورند، می تواند کارساز باشد.

طالبان قول داده که اجازه نخواهد داد از خاک کشورش علیه هیچ کشور دیگری استفاده شود. این موضوع از دو زاویه قابل بررسی است. بسیاری از ناظران این گروه را چندان مورد اعتماد نمیدانند و معتقدند که طالب ها چیز زیادی از حکمرانی نمی دانند و به همین خاطر قابل اعتماد و پیشبینی نخواهند. بود. از سوی دیگر آنها نیاز فوری برای به رسمیت شناخته شدن به ویژه در میان کشورهای غربی یا ثروتمند دارند و ممکن است در ازای قول و قرار هایی، از این حرف عدول کنند.

داعش خراسان دردسر تازه طالبان

یکی از سخت ترین چالش ها برای طالبان گروه داعش خراسان است که از زمان بمب گذاری در فرودگاه کابل تا امروز دست به حملات زیادی علیه مردم عادی زده است. مساجد شیعیان را هدف قرار میدهد و با تشدید ناامنی ها قوز بالا قوز در افغانستان شده است. یکی از دلایلی که طالبان توانست مقبولیت نسبی به دست بیاورند، وعده تامین امنیت بوده. افغانستان در یک سال اخیر با ناامنی زیادی رو به رو بود. بخشی از این ناامنی به دلیل فعالیت های گروه طالبان به نظر می رسید و توقع می رفت با حضور این گروه در قدرت از میزان آن کاسته شود. اما اتفاق برعکس شد. داعش خراسان موجودیت رسمی خود را اعلام کرد و سلسله ای از کشتار و ناامنی دوباره به راه افتاد. به نظر می رسد که یکی از مهم ترین چالش های طالبان در سالهای پیش رو، کنترل این گروه باشد. چرا که داعش خراسان از ناامنی و نارضایتی موجود در افغانستان استفاده خواهد کرد تا آسیب جدی به این کشور بزند و از فضای به وجود امده برای تجهیز نیروهایش برای هدف گرفتن دیگر کشورها استفاده کند.

علاوه بر این مساله طالبان باید اثبات کند که رویه ای کاملا متفاوت از گذشته را در پیش گرفته است. اما این مساله نه تنها تحقق نیافته بلکه اختلافات بین مقام های ارشد این گروه نیز نمایان شده است و بر سر این مساله که امارت اسلامی را ساختار دیگری برای حکومت اعلام شود اتفاق نظر محکمی وجود نداشت. در این شرایط فقر و گرسنگی و وضعیت اسف بار مردم این کشور بر مشکلات افزوده است. آینده سیاسی اقتصادی افغانستان چشم انداز مبهمی را پیش روی جامعه بین الملل قرار می دهد و اساسا این پرسش را مطرح می کند که آیا دولتی برآمده از کودتا و خارج از روند انتخاب دموکراتیک بر اساس انتخابات می تواند ادعای رهبری کشوری را داشته باشد یا نه. کشورهایی چون، عربستان، امارات، قطر و پاکستان که در گذشته حامی تشکیل حکومت طالبان بوده اند در دوره جدید محتاطانه تر گام بر می دارند تا بار دیگر خدشه ای به حیثیت بین المللی آنان وارد نشود. وزیرخارجه طالبان اخیرا در دیدار با سفرا و نمایندگان خاص ۱۴ کشور برای افغانستان گفته این کشور همه شرایط را برای به رسمیت شناختن عملی کرده است اما شواهد نشان می دهد که ادعای طالبان تنها در حد حرف بوده و سیگنال مثبتی به جامعه بین الملل ارسال نشده است. با این وجود امارات متحده عربی سفارت خود را در کابل بازگشایی کرده است؛ کشورهای غربی همچنان به دنبال نشانه ای مثبت از دولت طالبان هستند؛ از طرفی ولادیمیر پوتین نیز می گوید که به زمان به رسمیت شناختن طالبان نزدیک می‌شویم. اولویت های سیاسی ـ اقتصادی و امنیتی جز مسائل مهمی است که کشورهای دنیا در قبال حکومت تازه افغانستان دنبال می کنند. اگر مبنا عدم شناسایی گروه طالبان نیز باشد، دلیل بر آن نیست که تحرکات دیپلماتیک کشورها با رهبران طالبان کاسته شود؛ بستر و مسیر مهمی که در آینده نشان می دهد که آیا گروه طالبان می توانند شایستگی خود را اثبات کند یا نه.  با این حال به نظر می‌رسد  کشورهای همسایه با درنظرداشتن ملاحظات خاص خود به طور تدریجی به سمت به رسمت شناختن طالبان در حال حرکت هستند و برگزاری نشست های اخیر از جمله نشست همسایگان افغانستان و همچنین نشست مسکو از این روند پرده بر می دارد. نشست هایی که به رفع دغدغه های طرفین کمک کرده و ارزیابی دقیق تری را به طالبان برای توجه به مطالبات جامعه بین الملل می دهد.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
چرا خطر سقوط طالبان و قدرت‌گیری داعش خراسان جدی است؟
ویدیویی که همه را شوکه کرد؛ بیعت القاعده و طالبان چه معنایی دارد؟
بازی جدید حامیان قدیم طالبان؛ریاض،ابوظبی و اسلام‌آباد چه در سر دارند؟
تکرار سیاه‌چاله‌ دهه‌هفتاد؛ ایران باید تهدید را به‌ فرصت تبدیل کند
سایه‌خطر «بازی بزرگ جدید» بر سر ایران؛ چه شد که همسایه‌ به‌این‌روز افتاد؟

۳۱۱۳۱۲/۲۳