مهم‌ترین اثری که در مهاجرت شکل گرفت

این استاد زبان و ادبیات فارسی اعزامی ایران به چین در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص نمود مهاجرت در ادبیات، و تغییر در شیوه نگاه نویسندگان و شاعران به مقوله مهاجرت در آثار ادبی اظهار کرد: مهاجرت نویسنده یا شاعر یا خودخواسته است یا به ناگزیر. درهرحال مزیت چنین شاعر و نویسنده‌ای این است که می‌تواند به دور از دغدغه‌های مسائل داخلی و سانسور و نگرانی سخن بگوید. در این صورت البته مشکل چنین ادبیاتی دور بودن از دسترس خواننده است. اما غربت اگر برای هرکس گزنده باشد برای نویسنده و شاعر و هنرمند البته دردناک‌تر است.

او در عین حال با بیان این‌که بدی غربت آن‌ است که نویسنده و شاعر را از واقعیت‌های اجتماعی دور نگاه می‌دارد و اثر شاعر و نویسنده با حقایق اجتماعی ممکن است تطابق نداشته باشد، گفت: البته با گسترش فضای مجازی خواننده و نویسنده به هم نزدیک‌تر شده‌اند. با توجه به حجم زیاد مهاجرت در سال‌های اخیر سهم قابل توجهی به این دسته از پدیدآورندگان ادبیات اختصاص یافته و این نکته مبین آن است که باید در تحولات تاریخ ادبیات ایران در نیم قرن اخیر توجه ویژه‌ای شود. در تحقیقات دانشگاهی هم این موضوع باید مدنظر باشد.

ذوالفقاری افزود: طبعا نگاه شاعران و نویسندگان مهاجرت از این منظر که از دور شاهد وقایع و حوادث اجتماعی هستند البته متفاوت است. درون‌مایه و مضمون این آثار نیز اغلب مسائل غربت و دوری از وطن و از این قبیل است. از وجهی دیگر و با نگاه مثبت این شاعران و نویسندگان سفیران معرفی آثار ادبی به جهانیان هستند. امروزه ادبیات فارسی کلاسیک و مهاجر در دانشگاه‌های دنیا را همین استادان مقیم اداره می‌کنند و این امتیازی است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی با اشاره به این‌که مهاجرت می‌تواند گاه اثرات مثبت بر روند ادبیات بگذارد، بیان کرد: ادبیات فارسی به واسطه تاثیر مسائل اجتماعی و حملات و ناآرامی‌ها همواره با این نوع مهاجرت‌ها و شکل‌گیری آثار ممتاز مواجه بوده است. مولانا بر اثر حملات مغولان به آسیای صغیر مهاجرت کرد و مهم‌ترین اثر عرفانی و ادبی ایران – بلکه جهان – در مهاجرت شکل گرفت. جمالزاده، پدر داستان‌نویسی نوین اولین داستان کوتاه فارسی را در مهاجرت خلق کرد. در عصر صفوی بسیاری شاعران و نویسندگان به هند مهاجرت کردند و انبوهی از آثار ادبی را در مهاجرت آفریدند. همگی مایه غنای ادبی و موجب رونق این نوع ادبی شدند.

او در ادامه متذکر شد: امروزه نیز آن دسته از شاعران و نویسندگان که به طوع و رغبت یا ناگزیر جلای وطن کرده‌اند، بخشی از ادبیات را رقم زده‌اند که در کنار ادبیات درون کشور قابل بررسی و مطالعه است.

حسن ذوالفقاری همچنین سبک هندی را نتیجه مهاجرت دانست و اظهار کرد: از نویسندگان معاصر جز هدایت می‌توان به چوبک و بزرگ علوی اشاره کرد. اصلا سبک هندی نتیجه مهاجرت و رهاورد شاعران مهاجر است. بنابراین ادبیات مهاجرت همواره به رونق ادبیات فارسی کمک کرده است.

او در عین حال گفت: البته خوبی ادبیات مهاجرت در ایران آن است که اغلب آثار این نویسندگان و شاعران در ایران منتشر می‌شود و در بوته نقد قرار می‌گیرد. حلقه‌هایی از این نویسندگان در تبعید و یا در غربت تشکیل می‌شود و این جریان ادبی زنده است. ما نویسندگانی هم داریم مثل هوشنگ گلشیری و عباس معروفی که تجربه هر دو نوع ادبیات در وطن و غربت را داشته‌اند. باید تفاوت نگاه را در مطالعه هر دو دسته آثار این نویسندگان دید و مقایسه کرد.

ذوالفقاری در پایان و در پاسخ به پرسشی در خصوص وضعیت ادبیات مهاجرت در چین نیز بیان کرد: در چین مهاجرت اقتصادی است و دیده نشده نویسندگان و شاعران به این کشور مهاجرت کنند و این بحث منتفی است.

انتهای پیام