آیا اردوغان دست بالا را در مناطق حساس سوریه دارد؟

مهسا مژدهی: شمال سوریه بار دیگر تبدیل به محل تاخت و تاز ارتش ترکیه شده است. اردوغان اخیرا نسبت به تحولات در شمال سوریه به ایالات متحده هشدارهایی داده بود و حالا به نظر می رسد که این تهدیدها در حال عملی شدن هستند. ترکیه مراکز خود در شمال سوریه را با صدها تجهیزات نظامی و توپخانه‌ای سنگین تقویت کرده و این نشان می دهد که رییس جمهور این کشور برنامه ای طولانی برای مرزهای خود با سوری ها دارد.
 

دیپلماسی جواب نداد

مقام های ترکیه پیش از نشست گروه بیست حمله به شمال سوریه را منوط به پاسخ ندادن دیپلماسی دانسته بودند. اردوغان امیدوار بود که در این نشست بتواند با نزدیک شدن به بایدن اختلافات اخیر بین انکارا و واشنگتن را از ریشه حل کند. اما مهم ترین اتفاقی که بین آن دو افتاد سلام نظامی بایدن به رییس جمهور ترکیه مقابل دوربین ها بود. البته در دیدار مقامات دو کشور بر سر همکاری های بیشتر توافقاتی شکل گرفت اما آن دیپلماسی که انکارا دلش را به آن خوش کرده بود، رخ نداد. او حتی خودش را برای دیداری با پوتین هم بر سر این ماجرا اماده کرده بود که این برنامه به خاطر عدم حضور رییس جمهور روسیه در رم، منتفی شد.

پیش از این رویترز به نقل از دو مقام ترک نوشته بود که عملیات نظامی ترکیه به نتیجه مذاکرات با آمریکا و روسیه بستگی دارد. 

اما ماجرا از آنجا شروع شد که اخیرا در پی وقوع یک انفجار  در مسیر کاروان ارتش ترکیه در بزرگراه “اوتستراد” در استان ادلب واقع در شمال سوریه دو سرباز این کشور کشته و پنج تن دیگر زخمی شدند. این حادثه باعث شد تا رییس جمهور ترکیه یک بار دیگر تاکید کند طبق توافقی که با روسیه و امریکا صورت گرفته، آنها باید مانع حضور نیروهای کرد مورد حمایت امریکا در نقاط مرزی ترکیه شوند. هفته گذشته هم اعلام شد که  ارتش این کشور در تازه‌ترین حمایت‌های لجستیکی خود از عناصر تروریست ها در شمال غرب سوریه، یک کاروان بزرگ متشکل از ۱۰۰ خودروی حامل تانک و توپ سنگین را وارد ادلب کرد.

آنها از سال ٢٠١۶ به این طرف در ۲ عملیات «سپر فرات»  و عملیات «شاخه زیتون» چهار هزار کیلومتر از خاک سوریه از جمله «عفرین» و شهرهای «الباب»، «اعزاز» و «جرابلس» را تصرف کرده اند و حالا بر سر نگه داشتن این مناطق منازعاتی دارند. به ویژه اردوغان علاقه زیادی دارد تا منطقه تل رفعت در سوریه را از آن خود کند. اتفاقی که دیگر نیروهای خارجی دخیل در سوریه، با آن به شدت زاویه دارند. 

روس ها به دنبال محدود کردن اردوغان هستند؟

در مسکو ترجیح می دهند که اردوغان دست از سر شمال سوریه بردارد. هر چقدر که ترکیه مایل است تا حضور نظامی خود را در شمال سوریه بیشتر کند، امریکا و روسیه نسبت به اقدامات رییس جمهور این کشور جری تر می شوند. از سوی دیگر اردوغان از آن نگران است که بر سر حلب و برخی دیگر از مناطق مهم سوریه، اتحادی بین مسکو و واشنگتن بدون اطلاع انکارا رخ دهد و با افزایش نیروهای نظامی و حمله به این مناطق قصد دارد تا به این کشور ها بفهماند که دست بالا را در شمال سوریه دارد.

در این میان روسیه زاویه جدی با اردوغان در زمینه سوریه دارد. روس ها مدت هاست که از بشار اسدحمایت کرده و پشتیبان ارتش این کشورند. در مقابل ترکیه موضعی کاملا متفاوت دارد که در ماه های اخیر تشدید هم شده است. در چنین وضعیتی انتظار نمی رود که مسکو در مقابل زیاده خواهی احتمالی اردوغان در شمال ساکت بنشیند.

این احتمال وقتی قوت گرفت که در روزهای اخیر فعالیت نیروهای نظامی روس هم در این منطقه شدت گرفته است . مسکو به کمک دولت مرکزی سوریه آمده تا اردوغان را از زیاده روی در خاک این کشور منع کند. در مهرماه نیروهای سوری و روسی برای اولین بار ظرف هفت سال گذشته جاده مواصلاتی میان «باب‌الهوی و سرمدا» در حومه شمالی ادلب را هدف قرار دادند که پیامی مستقیم برای اردوغان به حساب آمد تا به او نشان دهند تا چه اندازه مرزهای ترکیه با سوریه می تواند برای او دردسر ساز باشد. با این حال رییس جمهور ترکیه دست از اقدامات خود برنداشته است.

اما در روزهای اخیر و همزمان با فعالیت های نظامی ترکیه، روس ها هم دست به برخی مانورهای نظامی در شمال سوریه زدند. به نوشته ایسنا بالگردهای روسی در مناطق و خطوط تلاقی بین ارتش سوریه و گروه‌های «ترکمانی» وفادار به ارتش ترکیه در حومه استان الحسکه سوریه تمرینات نظامی انجام دادند. مسکو این اقدام را این طور شرح داده است: مانور نظامی هوایی روسیه بخشی از تلاش‌های این کشور برای حفظ وضعیت کاهش تنش و تداوم وضعیت امنیتی در مناطق تلاقی گروه‌های «کُرد» طرفدار ارتش آمریکا (شبه نظامیان قسد) و شبه نظامیان «ترکمانی» زیر نظر ارتش ترکیه است. این اقدام روسیه در حالی صورت گرفت که صبح دوشنبه اردوغان بالاخره دستور حمله به شمال سوریه برای مقابله با گروه شبه نظامی قسد، که انکارا آنها را خطری برای خود می داند، صادر کرد.

ترکیه در ماه های اخیر بحران های داخلی زیادی را تجربه کرده که بخش مهمی از آن اقتصادی بوده اند. اما ریشه این بحران ها که باعث پایین امدن تاریخی نرخ لیر در مقابل دلار شده بود، در اختلافات سیاسی اردوغان با غرب و به ویژه امریکایی ها نهفته است. فشارهای اقتصادی بر شهروندان این کشور که روز به روز بیشتر شده اردوغان را در وضعیت دشواری قرار داده است و او را نگران از دست دادن محبوبیتش کرده است. این نخستین بار نیست که انکارا در پی یک بحران داخلی، به دنبال اثبات قدرت نظامی خود در خارج از ترکیه می گردد. او اینبار به سراغ گسترش حوزه نفوذ خود به مدیترانه و سوریه رفته است و بحث و جدل با غرب را تبدیل به اقدامی حماسی در اذهان عمومی کرده تا محبوبیت خود را بازگرداند. از سوی دیگر فعالیت های کردهای مورد حمایت امریکا در شمال سوریه، همواره ترس ترکیه را همراه داشته و اردوغان نگران آن است که در تقسیم بندی های تازه بعد از جنگ داخلی در سوریه، دچار وضعیت دشوار مرزی با آنها شود. اردوغان می کوشد تا با تحت فشار قرار دادن کردها، واشنگتن را وادارد که وارد توافقی با انکارا بر سر سوریه شود. امری که تا کنون از سوی بایدن مورد بی اعتنایی نسبی قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید:

در دیدار اردوغان و بایدن چه گذشت؟
اردوغان: برای حمله به کُردها با آمریکا به تفاهم رسیدیم
آغاز رزمایش نظامی روسیه در سوریه