دوباره محرم شد و کابوس تکرار سریال مختارنامه

روزنامه خراسان -مصطفی قاسمیان: کمتر از ۱۰ روز دیگر ماه محرم آغاز خواهد شد و به اقتضای ایام عزای سیدالشهدا (ع) حال‌وهوای آنتن تلویزیون تغییر خواهد کرد. برنامه‌های طنز و برخی از عناوین دیگر از جدول پخش شبکه‌ها خارج می‌شود؛ از جمله سریال‌های طنز و همچنین چند برنامه برند آخرشب شبکه نسیم. از سوی مقابل برنامه‌هایی که مناسب این ایام باشد، به جدول پخش اضافه می‌شود. پرسش اصلی این جاست که آیا در عرصه سریال‌های تلویزیونی، عناوین قابل قبولی در حد اهمیت این ماه ساخته شده است؟

تکیه بیش از حد به مختار

در سال‌های اخیر علاوه بر پخش چندین باره سریال «مختارنامه»، از این مجموعه نماهنگ‌ها و تله‌فیلم‌هایی مشتق شده که در مناسبت‌های مختلف و لابه لای دیگر برنامه‌ها، روی آنتن رفته است.

این علاوه بر پخش «مختارنامه» از شبکه‌های یک، ۴، قرآن، آی‌فیلم، تماشا و شبکه‌های استانی است. اگرچه بار‌ها گفته شده که کیفیت ساخت این مجموعه، آن را در تراز بسیار بالایی قرار داده و همچنین مغناطیس قیام سیدالشهدا (ع) باعث شده که بازپخش‌های فراوان این سریال، سبب دلزدگی مخاطب نشود، اما به هر حال نیاز به تولیدات تازه نیازی انکارناشدنی است.

تنها ۲ سریال

با وجود این که تلویزیون نسبت به سینما، عملکرد بهتری درباره بازنمایی نمایشی وقایع سال ۶۱ هجری و اتفاقات قبل و بعد آن داشته، اما به هیچ وجه این عملکرد متناسب با اهمیت واقعه عاشورا در فرهنگ آیینی کشور نبوده است. به خصوص با توجه به این که عملاً همه‌ساله دو ماه معادل یک‌ششم کل سال، همه فضای کشور تحت‌تأثیر ایام عزاداری امام حسین (ع) است. آن چه در اختیار داریم، دو سریال «مختارنامه» و «معصومیت از دست رفته» است که به متن این حادثه سترگ و چند سریال ریز و درشت دیگر از جمله «شب دهم» است که به تأثیر آن بر فرهنگ و تاریخ ایران می‌پردازد.

آثاری که به وضوح، ناچیز است. در نتیجه، چند سالی هست که موج شوخی‌ها با پخش چندین باره سریال «مختارنامه» از شبکه‌های مختلف به خصوص آی‌فیلم در فضای مجازی زیاد شنیده می‌شود. این شوخی‌ها چندان دور از واقعیت نیست و عملاً شاخص‌ترین برنامه‌ای که در این زمان، جدول پخش تلویزیون را غنی می‌کند، همین سریال است.

هزینه دلیل اصلی نیست

بی‌تردید یکی از دلایلی که می‌توان برای این کم‌کاری برشمرد، هزینه بالای تولید آثار تصویری درباره تاریخ صدر اسلام است که شامل مواردی، چون دکور‌های عظیم و سیاهی‌لشکر‌های فراوان می‌شود. همین سریال «مختارنامه»، هزینه‌ای ۲۰ میلیارد تومانی روی دست صداوسیما گذاشته است. اگر بازپخش‌های فراوان این سریال و استفاده‌ای را که صداوسیما از آن کرده، محاسبه کنیم، به نظر می‌رسد این مجموعه واقعاً اثر پرهزینه‌ای نبوده است. این در حالی است که برخی قالب‌های ارزان دیگر از جمله تله‌تئاتر نیز وجود دارد که مورد اقبال مدیران صداوسیما نیست، در صورتی که می‌تواند خلأ تولیدات تصویری درباره عاشورا را حداقل در کوتاه‌مدت تا حد زیادی مرتفع سازد.

از سوی دیگر، آیا نمی‌توان آن‌قدر که در سال‌های اخیر درباره بازنمایی نمایشی تاریخ معاصر کشورمان تلاش شده، برای تاریخ صدر اسلام نیز تولید کرد؟ این در حالی است که عمده سریال‌سازان معتقدند تولید اثر تصویری درباره تاریخ معاصر، نسبت به تاریخ صدر اسلام سخت‌تر و پرهزینه‌تر است، زیرا بسیاری از مخاطبان، ۳-۴ دهه قبل را به خوبی به خاطر دارند. به نظر می‌رسد تولید آثار تصویری درباره حادثه عظیم عاشورا، نیازمند تحرک بیشتری از سوی گروه‌های فیلم و سریال و همچنین سیما فیلم است.

مختارنامه

بی‌شک «مختارنامه» داود میرباقری پرتکرارترین سریالی است که از تلویزیون پخش شده‌است. «مختارنامه» به تهیه کنندگی محمود فلاح و کارگردانی داوود میرباقری محصول سیمافیلم است که تولید آن سال ۸۳ آغاز شد و تا تیرماه ۸۸ ادامه پیدا کرد. 

نبودن جمشید هاشم‌پور دریکی از ماندگارترین سریال‌های ساخته‌شده همه‌سال‌های فعالیت تلویزیون شاید بزرگ‌ترین حسرت این بازیگر شناخته‌شده باشد.قرار بود «مختار» سریال میرباقری، جمشید هاشم‌پور باشد، اما عواملی دست‌به‌دست هم دادند تا او قید حضور در «مختارنامه» را بزند و در عوض فریبرز عرب‌نیا ایفاگر آن نقش شود.

سریال «مختارنامه» روایتگر زندگی یکی از شخصیت‌های بزرگ تاریخ شیعه، مختار بن ابوعبیده ثقفی است که پس از واقعه جان‌سوز عاشورا به خونخواهی حضرت سیدالشهدا (ع) برخاست و در سال ۶۶هجری قیام خود را آشکار کرد و موفق شد بر دشمنان اهل‌بیت غلبه یافته و اکثر قریب به‌اتفاق کسانی را که در واقعه عاشورا دست داشتند به سزای اعمال زشتشان برساند.

این سریال فروردین سال ١٣٨٣ در احمدآباد مستوفی کلید خورد و ساخت این مجموعه علاوه بر دکور‌های این لوکیشن، در ورامین، آبادان، شاهرود و شهرک سینمایی دفاع مقدس با تصویر قریب به ٢٠٠ لوکیشن داخلی و خارجی انجام شد. هزینه ساخت سریال «مختارنامه» که در چهل قسمت ۶۰ دقیقه‌ای تولید شده، از سوی داوود میرباقری ۲۰ میلیارد تومان اعلام شده است.

غیر از عرب‌نیا بازیگران شناخته‌شده‌ای همچون انوشیروان ارجمند، ژاله علو، ابراهیم‌آبادی، گوهر خیراندیش، فریبا کوثری، شهرام حقیقت دوست، الهام حمیدی، حدیث فولادوند، رضا رویگری، نسرین مقانلو، آهو خردمند، مهدی فخیم‌زاده، رضا کیانیان، ویشکا آسایش، مرحوم داوود رشیدی، امین زندگانی، فرهاد اصلانی، فرخ نعمتی، پرویز پورحسینی، بهنوش طباطبایی و محمد صادقی هم در این سریال به ایفای نقش پرداختند.