دیدنی های ورامین ؛ زادگاه فریدون پادشاه افسانه‌ای

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۷/۰۶۲۸ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۰۸/۲۸ به‌روزرسانی شده است.}

افسانه‌های تاریخی بسیاری را به ورامین نسبت می‌دهند؛ از زادگاه فریدون تا بهرام گور. ورامین یکی از شهرهای تاریخی استان تهران است که قدمتی کهن دارد. می‌گویند چهاردهمین منطقه‌ای است که به دست آریایی‌ها بنا شده است. نام ورامین در فرهنگ اوستایی به معنای پناهگاه خوانده می‌شود. در گذر زمان افراد مختلفی از قومیت‌های گوناگون به این شهر مهاجرت کرده‌اند؛ اما وجود تعدادی قلعه تاریخی نشان می‌دهد که فارغ از هرگونه مهاجرتی اکثر ساکنان این منطقه پیش از سلام زرتشتی بوده‌اند.

هرچند این شهر از مناطق تاریخی و پراهمیت استان تهران محسوب می‌شود؛ اما اطلاعات بسیاری از تاریخ ورامین پس از اسلام در دست نیست. پس از اسلام این شهر از شهرهای ثروتمند و پر نفوذ شیعی بوده است. با ما همراه باشید تا با دیدنی‌های این شهر کهن بیشتر آشنا شوید.

مسجد جامع ورامین

_{عکس: پویا خانی}

مسجد جامع ورامین از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی این شهر به شمار می رود که قدمت آن به دوران ایلخانی می‌رسد. در زمان سلطان محمد خدابنده احداث این مسجد جامع آغاز می‌شود و در زمان حکومت ابوسعید بهادر پسر او به پایان می‌رسد. اوج هنر معماری دوران ایلخانی در این مسجد به وضوح دیده می‌شود و به همین علت از مساجد شاخص ایران محسوب می‌شود. این مسجد بنایی مستطیل شکل دارد و از جمله مساجد چهار ایوانی ایران است. ورودی مسجد در ضلع شمالی واقع شده و از طریق ایوان‌های شرقی و غربی، به ضلع جنوبی مسجد که نمازخانه در آن واقع شده است، راه می‌یابد. هنر آجرکاری، کاشی‌کاری، گچ‌بری و سوزن کاری محراب این بنا از زیباترین نمونه‌های هنر معماری بعد از اسلام در ایران است. کتیبه‌های سوره جمعه در متن و در حاشیه کتیبه‌های کوفی از جمله کتیبه‌های تاریخی و باارزش این بنا محسوب می‌شود که دارای انواع طرح‌های اسلیمی و خط‌های عربی، کوفی و فارسی است. از این مسجد با نام مسجد جمعه ورامین نیز یاد می‌کنند. این اثر تاریخی که در زمان شاهرخ تیموری مرمت و بازسازی شده است در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برج علاءالدوله

_{عکس: Iran Dessert}

معماری برج علاء‌الدوله برگرفته از دوره‌های مختلف تاریخی است

برج علاءالدوله یا برج آرامگاه علاءالدین به سیدفخرالدین حسن علاءالدوله (سلطان علاءالدین خوارزم شاه) تعلق دارد که گفته می‌شود در منطقه نفوذ زیادی داشته‌اند و بر این منطقه حکومت می‌کردند. این برج تاریخی در سال ۵۹۱ هجری شمسی احداث شده است. طراحی معماری این برج ترکیبی از زمان مغول، دوره آق قویوتلو و قره قزیونلو است. این برج با ارتفاع حدود ۱۷ متر در نزدیکی شمال مسجد جامع ورامین قرار دارد و از دو قسمت اصلی تشکیل شده است.  قسمت اول با بدنه‌ای مدور به ارتفاع ۱۲ متر که بخش اصلی بنا را تشکیل می‌دهد و قسمت دوم که شامل گنبدی مخروطی شکل و بزرگ به ارتفاع ۵۴ متر است و روی قسمت اول قرار دارد. کتیبه‌ای که در محل اتصال بخش استوانه‌ای و بخش مخروطی برج وجود داشته، متاسفانه بخشی از آن از بین رفته است و قابل خواندن نیست،‌ این کتیبه مربوط به اواخر قرن هفت هجری است. این بنای تاریخی با گورهای سلطنتی شباهت دارد و جز بناهای مذهبی شمرده نمی‌شود. اجساد در این بناها در سرداب نگهداری می‌شده است. مردم ورامین این برج را متعلق به رهگذری می‌دانند که در اوایل قرن حاضر بعد از فوت در این محل دفن شده است.  

یخچال علی آباد

یخچال علی آباد در جنوب شرقی ورامین واقع شده است و دارای طاقی هلالی شکل است. در بخش غربی و شرقی این یخچال دریچه‌های کوچکی وجود دارد که احتمالا یخ‌ها را از آنجا به درون یخچال انتقال می‌دادند.

یخچال حصار کوچک

_{عکس: See Iran}

یخچال حصار کوچک از دیگر یخچال‌های تاریخی ورامین محسوب می‌شود که به‌وسیله مصالحی همچون گل و خشت در زمان قاجار احداث شده است.

دشت ورامین

_{عکس: See Iran}

دشت ورامین در حاشیه کویر مرکزی ایران قرار دارد. از این دشت در گذشته به دلیل حاصلخیزی بالا، به عنوان زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شده است. در زمان حکومت پهلوی،‌ ورامین از مراکز مهم کشاورزی محسوب می‌شده است. از آنجا که در طول تاریخ به دلیل زمین‌های وسیع و حاصلخیز این دشت مورد توجه بوده،‌ آثار تاریخی بسیاری نیز در آن یافت شده است که می‌توان تمدن آن را با سیلک کاشان یا شهر سوخته سیستان مقایسه کرد. تاکنون ۲۵۰ اثر تاریخی در این منطقه کشف شده است. رودخانه جاجرود از مهم‌ترین رودخانه‌های این دشت به شمار می‌رود.

کوه مره

کوه مره یکی از کوه‌های استان تهران است که جزو جاهای دیدنی ورامین به شمار می‌رود. این کوه از شرق مشرف به دریاچه نمک قم است.

تالاب بند علی خان

تالاب بند علی خان در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرستان ورامین قرار دارد. این تالاب فصلی، در فصول گرم سال به صورت باتلاق درآمده و گاهی خشک می‌شود؛ اما در پاییز و زمستان، مملو از آب شده و پرندگان مهاجر را به سوی خود جذب می‌کند. این تالاب زیستگاه و محل زمستان‌گذرانی پرندگانی همچون اردک‌های سرسبز، خوتکا، غازها، آبچلیک‌های پاسبز و پاسرخ و فیلوش است؛ اما بیش از همه در این تالاب چنگر یافت می‌شود. وجود نِی که در محیط آب شیرین رشد می‌کند، نشان از تصفیه خود به خود آب در این تالاب دارد.

روستای قلعه بلند

روستای قلعه بلند یکی از روستای‌های تفریحی و زیبا بخش جوادآباد شهرستان ورامین است. این روستا دارای یک بنا بنام قلعه بلند بوده که مربوط به دوره صفوی است. و در سال ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قلعه ایرج

_{عکس: See Iran}

قلعه ایرج در شمال شرقی وراین به شکل مستطیل در زمان حکومت ساسانیان با ارتفاع حدود ۱۵ متر و وسعت ۲۰۰ هکتار بنا شده است. این قلعه از بزرگ‌ترین قلعه‌های تاریخی ایران و بی‌نظیرترین قلعه خشتی جهان محسوب می‌شود. قلعه ایرج در چهار جهت، چهار دروازه برای ورود و خروج دارد که دروازه اصلی آن در بخش شمال شرقی واقع شده است. مصالح به کار رفته در این بنا خشت و گل است و باتوجه به مساحت بالای آن به عنوان بزرگ‌ترین قلعه دفاعی خشتی ایران شهرت دارد. درون دیوارهای این قلعه راهروهایی وجود دارد که برجک‌های دیده‌بانی را به هم وصل می‌کرده است. در بیرون محوطه قلعه نیز سنگرهایی قرار دارد. در حال حاضر بنای این قلعه به شدت آسیب دیده و تنها حصار آن با دروازه‌هایش برجای مانده است. این حصار دارای ضخامتی بین ۱۷ تا ۲۲ متر و بیشترین ارتفاع آن ۱۶ متر است. نمای بیرونی حصار در چهار طرف ۱۴۶ برج و نیم دایره ای دارد که حد فاصل هر دو برج با چهار طاق‌نما تزئین شده که این طاق‌نما در بعضی قسمت‌ها به صورت دو طبقه است.

امامزاده یحیی

امامزاده یحیی دارای گنبد بزرگ آجری است که در بدنه‌اش هشت دریچه مشبک ساخته شده‌ است. این امامزاده در جنوب شرقی ورامین قرار دارد و متشکل از چهار برج طاق نما است. در قسمت پایین دیواره صحن، گچ‌بری‌هایی وجود دارد و در پایین آن‌ها نیز کاشی‌های بزرگ و زیبایی با جلای فلزی به کار رفته‌ است.

امامزاده شاه حسین

از امامزاده شاه حسین تنها محراب آن باقی مانده است. این امامزاده در شمال ورامین قرار دارد و سبک معماری آن شبیه به برج علاءالدین و مسجد جامع ورامین است، به همین دلیل احتمال داده می‌شود که قدمت این بنا به دوران مغول برسد.

امامزاده حسین رضا

امامزاده حسین رضا مربوط به دوران تیموریان است و در گلزار شهدای حسین رضا واقع شده است.

امامزاده بی بی سکینه

امامزاده بی بی سکینه مربوط به قرن هفتم یا هشتم هجری است که از گل و خشت بنا شده است. ورودی آن طاق هلالی شکلی با گچبری دارد و در کنار بنا اتاقکی وجود دارد که قبر در آن واقع شده است.

عکس کاور :حسین استوار