۲۰۲۴ سالی حیاتی برای اقتصاد چین؛ شی باید نگران کدام تحولات باشد؟

ابوالفضل خدایی– شورای روابط خارجی در مقاله ای با عنوان «چین: بررسی سال ۲۰۲۳» نوشت: «ون جیابائو» نخست‌وزیر سابق چین، زمانی اظهار داشت: «هر مشکل کوچکی که در ۱.۳ میلیارد ضرب شود، مشکل بسیار بزرگی را ایجاد می کند و یک مجموع بسیار بزرگ تقسیم بر ۱.۳ میلیارد به یک رقم بسیار ناچیز می رسد.» این مشاهدات به درستی نتیجه واکنش چین به کووید ـ ۱۹ را توصیف می کند. رهبران چین با داشتن کمترین میزان مرگ و میر ناشی از کووید، واکنش خود به این بیماری را به عنوان یک “پیروزی تعیین کننده بزرگ” و “معجزه در تاریخ بشریت” تحسین کردند.

بیشتر بخوانید:

مقامات نظامی آمریکا و چین برای اولین بار پس از قطع روابط گفت‌وگو کردند

وضعیت بد جهانی در پایان سال ۲۰۲۳/ بحران‌هایی که در ۲۰۲۴ نیز ادامه دارند

با این حال، پس از کنار گذاشتن سیاست کووید صفر، سونامی اومیکرون منجر به بیش از یک میلیارد عفونت و مرگ و میر در دو ماه نسبت به ایالات متحده در بیش از سه سال گذشته شد. «مینکسین پی» محقق و مدرس دانشگاه کالیفرنیا اظهار داشت که افزایش مرگ و میر ناشی از کووید، کشنده ترین رویداد در زمان صلح چین از زمان قحطی ۱۹۶۱-۱۹۵۹ است که پس از «جهش بزرگ» رخ داد.

جالب اینجاست که هنگامی که موج ویروسی کووید ـ ۱۹ در ماه فوریه فروکش کرد، رسانه‌های چینی به سختی به این همه‌گیری اشاره کردند، گویی هرگز رخ نداده است. با این حال، سایه همه گیری هنوز باقی مانده است. این تنها به دلیل گسترش مداوم کووید ـ ۱۹ در چین نیست، بلکه به دلیل شکاف ایمنی بین کووید و سایر بیماری‌های عفونی زمینه ای است. از ماه می، چین شاهد موجی از بیماری های تنفسی ناشی از عوامل بیماری زا از جمله آنفولانزا، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) و پنومونی‌ مایکوپلاسمایی‌ (پنومونی‌ غیرمعمول‌) بود. سازمان بهداشت جهانی که نگران وجود خوشه های پنومونی تشخیص داده نشده در کودکان در شمال چین است، به طور عمومی اطلاعات بیشتری از این کشور درخواست کرد.

گزارش‌های اخیر از معرفی مجدد کد سبز سلامت و آزمایش‌های اجباری پی سی آر در بیمارستان‌ها نگرانی‌ها را از بابت بازگشت دوباره سیاست کووید صفر افزایش داده است.

کووید-۱۹ سایه ای طولانی بر اقتصاد چین انداخته است. حذف سیاست کووید صفر امیدها را برای بازگشت سریع اقتصادی ایجاد کرد. اقتصاد در سه ماهه اول قوی شروع به کار کرد، اما خیلی زود نشانه هایی از تزلزل را نشان داد که با تقاضای داخلی ضعیف مداوم (که منجر به افزایش فشار تورمی می شود)مشهود بود. بحران در بخش املاک و مستغلات (با دستگیری سرمایه دار میلیاردر غول املاک اورگراند) و همچنین کاهش سرمایه گذاری مستقیم خارجی، کاهش تجارت بین المللی و نرخ بیکاری بی سابقه جوانان.

اقتصاد بی ثبات این پرسش را مطرح کرد که آیا چین به اوج دوران بد خود رسیده است یا خیر. چین در راستای تقویت اقتصاد خود ۱ تریلیون یوان (۱۳۷ میلیارد دلار) اوراق قرضه دولتی منتشر کرد و به دولت های محلی اجازه داد تا از بخشی از سهمیه اوراق قرضه ۲۰۲۴ خود استفاده کنند. در نوامبر، صندوق بین المللی پول (IMF) پیش بینی رشد تولید ناخالص داخلی چین در سال ۲۰۲۳ را از ۵ درصد به ۵.۴ درصد ارتقا داد.

فاجعه کووید همچنین مدیریت کشور را سخت‌تر کرده است. دولت های محلی که تحت فشار بیش از حد بر روی «بدهی های پنهان» عظیم و کاهش درآمدها قرار دارند، برای ارائه کالاها و خدمات عمومی تلاش می کنند. در ماه فوریه، صدها کارگر بازنشسته در ووهان و دالیان به کاهش کمک هزینه های پزشکی شخصی توسط دولت اعتراض کردند. طرح‌های بیمه درمانی یارانه‌ای دولتی چین که تا حدی به دلیل افزایش حق بیمه و پرداخت‌های مشارکتی هدایت می‌شد، ۱۷ میلیون مشترک را در سال ۲۰۲۳ از دست داد. البته این چالش ها انتقال قدرت در چین را مختل نکرد. در ماه مارس، شی جین پینگ سومین دوره پنج ساله ریاست جمهوری چین را به دست آورد و با انتصاب متحدان و افراد تحت حمایت در پست های کلیدی در شورای دولتی، از جمله نخست وزیر لی چیانگ، وزیر امور خارجه چین گانگ و وزیر دفاع لی شانگ فو، نفوذ خود را تقویت کرد. هم چین گانگ و هم لی شانگفو پس از ماه ها ناپدید شدن به طور کلی از کار کنار گذاشته شدند. پاک سازی بی دلیل دو فرد نزدیک به شی، همراه با ناپدید شدن مرموز فرماندهان ارشد نیروی موشکی، نشان دهنده بی ثباتی بالقوه در حکومت بود. همچنین نشانه هایی وجود دارد که مدل تحسین شده چینی در حال از دست دادن جذابیت خود است. همچنین انتظار می رود چین امسال شاهد بزرگ ترین مهاجرت میلیونرهای جهان باشد.

در جبهه سیاست خارجی، رکود اقتصادی چین مانع بلندپروازی های جهانی این کشور نشده است. در ماه ژوئن، چین یک قرارداد صلح بین عربستان سعودی و ایران منعقد کرد. همچنین خود را به عنوان میانجی در درگیری های روسیه – اوکراین و اسرائیل – حماس مطرح می کند. نفوذ آن در کشورهای با درآمد پایین و متوسط همچنان قوی است. سومین همایش کمربند و جاده بیش از بیست تن از سران کشورها و دولت ها را به چین کشاند که بیشتر آن ها از بازارهای در حال توسعه بودند. با این حال، پکن در طرح قدرت نرم در جهان توسعه یافته با شکست آشکاری مواجه شد. رقابت ایالات متحده و چین، که در طول همه گیری جهانی تشدید شد، تا سال ۲۰۲۳ ادامه یافت. تشکیل کمیته منتخب مجلس نمایندگان در مورد چین در ژانویه و ورود بالون جاسوسی چین به حریم هوایی ایالات متحده در فوریه روابط را بیشتر تیره کرد. تصورات منفی از چین در ایالات متحده به بالاترین حد خود رسیده است، به طوری که ۸۳ درصد از بزرگسالان دیدگاه های نامطلوبی نسبت به این کشور دارند. به دلیل بدتر شدن روابط آمریکا و چین، دانشجویان آمریکایی که در دانشگاه های چین تحصیل می کنند به پایین ترین سطح در چند دهه اخیر رسیده اند و تعداد هفتگی پروازهای رفت و برگشت مجاز به فعالیت بین دو کشور تنها حدود ۲۰ درصد از سطح پیش از همه گیری است. در ماه اکتبر، دولت بایدن جنگ تراشه های خود را با محدودیت های جدید بر روی تراشه های کامپیوتری پیشرفته تشدید کرد.

در ناامیدی بسی امید است: پس از حادثه بالون، دولت بایدن تمرکز خود را بر حفظ ارتباطات راهبردی و عدم ریسک با چین معطوف کرد. از زمان سفر بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده به چین در ماه ژوئن، یک سری تبادلات در سطح بالا از سر گرفته شده است که در ماه نوامبر در نشست بایدن و شی در سانفرانسیسکو به اوج خود رسید. این مبادلات پویایی مثبتی را به روابط دوجانبه تزریق کرده است که منجر به توافقاتی برای عملیاتی کردن سازوکارهای کارگروه برای مسائل اقتصادی و مالی، مقابله با مواد مخدر، تقویت اقدامات اقلیمی و رسیدگی به مسائل منطقه ای و دریایی شده است.

با نگاهی به سال ۲۰۲۴، چین با چالش ها و عدم قطعیت های متعددی مواجه است. در حالی «کنفرانس مرکزی کار اقتصادی» چین خواستار ترویج دیدگاه مثبت نسبت به اقتصاد شده که صندوق بین المللی پول و بانک جهانی رشد اقتصادی کندتری را در سال ۲۰۲۴ را پیش بینی می کنند. این چشم انداز اقتصادی نه چندان مطلوب برای رهبران چین، مهم و نگران کننده محسوب می شود. عملکرد آینده اقتصاد چین منوط به فضای سیاسی آن است که اکنون به نظر می رسد تحت تاثیر سیستم سیاسی سفت و سخت آن قرار گرفته است. علاوه بر این، تحولات خارجی مانند انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ تایوان و آمریکا مسیر روابط بین چین و تایوان و آمریکا و چین را و همچنین گذار داخلی چین را شکل خواهد داد.

با نزدیک شدن به سال ۲۰۲۴، تأثیر متقابل سیاست داخلی و فشارهای خارجی می تواند فضای سیاسی جدیدی را برای چین ایجاد کند یا محدودیت های موجود را بیشتر کند و زمینه را برای یک سال تعیین کننده در تاریخ چین فراهم کند.

*منبع: شورای روابط خارجی