گردشگری سینمایی چیست؟ – کجارو

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۶/۰۹/۲۹ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۰/۱۰/۱۲ توسط پوریا محمدی پیوند به‌روزرسانی شده است.}

فیلم‌ها مدت‌ها است قابلیت این را دارند که حتی معمولی‌ترین مکان‌ها را به محلی فوق‌العاده خاص، مهم و البته سینمایی تبدیل کنند. در سال ۲۰۱۲، هوش رقابتی گردشگری (Tourism Competitive Intelligence) به این آمار رسید که حدود ۴۰ میلیون گردشگر بین‌المللی مقصد خود را به این دلیل انتخاب کرده‌اند که در آن مکان خاص فیلمی ساخته‌ شده است. چنین آماری نه‌تنها به مذاق طرفداران فیلم خوش آمده است، بلکه شهرک‌ها، شهرها و کشورهایی که از آن‌ها بازدید شده نیز از آن نفع داشته‌اند و همین موضوع ثابت می‌کند که تلویزیون و فیلم می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین تقویت‌کننده‌های صنعت گردشگری محلی باشد. در ادامه با ما همراه شوید تا درباره گردشگری سینمایی در ایران و جهان بیشتر بدانیم.

آنچه باید درباره گردشگری سینمایی بدانید:

گردشگری سینمایی چیست؟

گردشگری سینمایی به‌دنبال بررسی اثرات فیلم و تولیدات تلویزیونی در تصمیم‌گیری‌های مسافران در انتخاب مقصد پدید آمد. مردم از فیلم‌ها، مستندها، برنامه‌های تلویزیونی و آگهی‌های بازرگانی الهام می‌گیرند و برای دیدن مکان‌هایی که در محتوا تولیدی سینما می‌بینند، به سفر و گشت‌و‌گذار می‌‌پردازند. گردشگری فیلم وسیله‌ای عالی برای بازاریابی مقصد است و فرصت‌هایی برای توسعه صنعت گردشگری یک محل، مانند تورهای گردشگری یا موزه‌های فیلم ایجاد می‌کند.

بارها و بارها این قضیه ثابت شده است که در زمان تولید فیلمی در یک مکان، نه‌تنها روند ساخت فیلم تاثیرات اقتصادی مثبتی روی منطقه می‌گذارد، بلکه پس از انتشار فیلم نیز، صنعتی تحت عنوان «گردشگری سینمایی» یا «گردشگری فیلم»، می‌تواند تاثیرات مهمی روی آن مکان داشته باشد. شکلی از گردشگری که به‌نحوی تخصصی به مقوله‌ فیلم می‌پردازد و در چارچوب گردشگری فرهنگی قرار دارد را این‌گونه تعریف می‌کنیم:

توریست یک مقصد یا جاذبه را انتخاب می‌کند؛ به این دلیل که در تلویزیون، فیلم یا پرده‌ سینما به نمایش درآمده است.

_{عکس‌ از وب‌سایت martincuff}

مشهورترین لوکیشن های فیلم‌های خارجی

در تحقیقات زیادی به مقوله قدرت فیلم در به تصویر کشیدن سیمایی مثبت از یک مقصد برای جذب گردشگر به آن محل، پرداخته شده است. اما به رغم این حقیقت که فیلم تاثیر بسزایی در رشد صنعت گردشگری یک مکان می‌تواند داشته باشد، به‌ندرت شاهد این هستیم که در استراتژی‌های گردشگری یک مقصد مهم گردشگری به این نوع از جذب گردشگر توجه شود. به‌عنوان مثال استراتژی گردشگری آمریکا، به‌هیچ‌وجه اشاره‌ای به گردشگری سینمایی ندارد.

با این حال، گردشگری فیلم در عین حال که یک پدیده رو به رشد در سراسر جهان است، به واسطه رشد صنعت سرگرمی و افزایش سفرهای بین‌المللی پیش می‌رود. سال‌ها تحقیق در زمینه گردشگری تا سال ۱۹۹۸ نشان داد که مکان‌هایی که فیلمبرداری موفقی در آن‌ها به انجام رسیده، ۵۴ درصد افزایش بازدیدکننده‌ در طی چهار سال گذشته داشته‌اند. نمونه‌های اخیر موفقیت در گردشگری فیلم عبارت‌اند از:

آلیس در سرزمین عجایب

_{عکس‌ از وب‌سایت martincuff}

خانه آنتونی در کورنوال که عمارت قرن هجدهمی است، به‌عنوان تنها لوکیشن واقعی فیلم آلیس در سرزمین عجایب و باغ و جنگل اطراف آن عناصر کلیدی داستان‌های آلیس را نمایش داده‌اند که شامل قرار گیری تاسیسات و اجزای تخیلی داستان در میان باغ‌های سرسبز آنتونی، حوادثی که آلیس سبب آن‌ها بوده و ساعت‌های طولانی‌تر از واقعیت است. طبق ارقام منتشر شده توسط انجمن آلوا (Association of Leading Visitor Attractions)، این شمایل جدید از ملک آنتونی سبب شد تا تعداد بازدیدکنندگان این عمارت از ۲۵,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ نفر افزایش پیدا کند؛  افزایش ۴۰۰ درصدی در سال ۲۰۱۰. 

رابین هود

_{عکس‌ از وب‌سایت virgin}

ویزیت بریتن (Visit Britain) تاثیر ارزش کلی تبلیغات بین‌المللی رابین هود بر انگلیس را مبلغ ۵ میلیون پوند محاسبه کرد. علاوه بر این، قلعه ناتینگهام ۵٫۵ درصد در سال افزایش بازدید داشته، در حالی که بازدیدکنندگان از جنگل شرودو از خارج از تاتینگام شایر ۷ درصد بیشتر شده است. گردشگری میدلندز شرقی (East Midlands Tourism) تخمین زده است که تاثیر اقتصادی گردشگران انگلیس بیش از ۵ میلیون پوند است که به کمپین داخلی به میزان تقریبا ۱:۲۶ بازپرداخت سرمایه‌گذاری داده است. تاثیر بازی «راسل کرو» در فیلم می‌تواند هر ساله در گردشگری ناتینگهام به میزان ۴۶ میلیون پوند موثر باشد. به عقیده جنیفر اسپنسر عضو ناتینگهام شایر اکسپرینس ۱ نفر از ۵ گردشگر بازدیدکننده از ناتینگهام در نتیجه تاثیر مستقیم فیلم رابین هود برای بازدید از آن‌می‌آیند.

سری فیلم‌های گرگ و میش

_{عکس‌ از وب‌سایت martincuff}

صنعت گردشگری شهر فورکس در واشنگتن از زمان انتشار اولین رمان گرگ و میش در سال ۲۰۰۵، رشد ۱۰۰۰ درصدی داشته است. با این همه، در حالی که لوکیشن اصلی این کتاب‌ها در این‌ شهر است، حتی یک ثانیه از فیلم‌ها در خیابان‌های آن‌ ضبط نشده است (اکثر فیلمبرداری در جنوب اورگان یا در شمال مرز کانادا در بریتیش کلمبیا انجام شده است). هر کسی که برای بازدید از فورکس می‌آید تا قلمرو فیلم‌های گرگ و میش را از نزدیک ببیند، هیچ عنصر، مکان یا صحنه‌ قابل تشخیصی نصیبش نمی‌شود.

ارباب حلقه‌ها

_{عکس‌ از وب‌سایت martincuff}

یکی از بهترین نمونه‌های گردشگری در زمینه فیلم، مربوط به سه گانه‌ ارباب حلقه‌ها است که در نیوزیلند فیلمبرداری شده است. تحقیقات انجام شده نشان داد که حداقل ۷۲ درصد از گردشگران فعلی و بالقوه بین‌المللی نیوزیلند، حداقل یکی از فیلم‌های سه گانه را دیده‌اند. همچنین، آمارها نشان می‌دهد که فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی عامل جذب حدود ۱ از ۱۰ گردشگر خارجی هستند که به انگلیس سفر می‌کنند که حدود ۱٫۸ میلیارد دلار در سال در این کشور خرج می‌کنند و به‌طور کلی هر سال حدود ۲۸ میلیون توریست از انگلیس بازدید می‌کنند. حتی تحقیقات نشان می‌دهد که فیلم‌ها می‌توانند بر چیزی حدود ۴۰ درصد از بازدیدکنندگان بین‌المللی در انگلیس تأثیر بگذارند و تولید فیلم به‌طور کلی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تاثیرگذاران در تقویت نام تجاری انگلیس است.

_{عکس‌ از وب‌سایت martincuff}

در سال ۲۰۰۴:

• شش درصد از بازدیدکنندگان نیوزیلند (حدود ۱۲۰,۰۰۰ تا ۱۵۰,۰۰۰ نفر)، بازدید از لوکیشن‌ فیلمبرداری ارباب حلقه‌ها را یکی از دلایل اصلی بازدید از نیوزیلند بیان کردند.
• یک درصد از بازدیدکنندگان (۱۱,۲۰۰ نفر) گفتند که ارباب حلقه‌ها اصلی‌ترین یا تنها دلیل آن‌ها برای بازدید این کشور بوده است.
•  این یک درصد حدود ۳۲٫۸ میلیون دلار در نیوزیلند هزینه کرده‌اند.
•  ۶۳,۲۰۰ بازدیدکننده در مدت زمان حضور در نیوزیلند در یکی از فعالیت مربوط به ارباب حلقه‌ها شرکت کردند.
•  ۹,۹۸۸ گردشگر بین‌المللی تور گروهی برای طرفداران ارباب حلقه‌ها تشکیل داده‌اند.
•  ۲۰,۲۵۱ گردشگر بین‌المللی یک تور سازمان‌یافته برای بازدید از لوکیشن‌های ارباب حلقه‌ها تشکیل دادند.
•  ۲۹,۳۳۳ گردشگر بین‌المللی به‌صورت مستقل از لوکیشن‌های ارباب حلقه‌ها بازدید کردند.
• از سال ۲۰۰۴، به‌طور متوسط ۴۷,۰۰۰ بازدیدکننده بین‌المللی هر سال از محل فیلمبرداری دیدن کرده‌اند.
• از زمان انتشار اولین فیلم، حدود ۲۶۶,۰۰۰ نفر از دهکده هابیتی که نیمی از آن تخریب شده، بازدید کرده‌اند.

لوکیشن فیلم‌های سینمایی در ایران

_{عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری مهر}

هنگامی که صحبت از لوکیشن فیلم‌های سینمایی در ایران به میان می‌آید، نام شهرک سینمایی غزالی در تهران برای همگان آشنا است؛ شهرکی وسیع واقع در غرب پایتخت که نخستین بار در سال ۱۳۵۸ توسط زنده‌یاد «علی حاتمی» برای ساخت سریال «هزاردستان»‌پایه‌گذاری شد. این شهرک که اکنون یکی از جاهای دیدنی تهران محسوب می‌شود، از بخش های متعددی تشکیل شده است و با لوکیشن‌های مختلف همچون ماشین زمان، گردشگران را به ماجراجویی در تاریخ سوق می‌دهد. از جمله بخش‌های مختلف شهرک غزالی می‌توان به خیابان لاله‌زار، شهر کوفه، شهر فیلادلفیا، بازارچه خانی آباد و سایر لوکیشن‌های تهران قدیم اشاره کرد.

علاوه بر شهرک غزالی، خانه‌های تاریخی سراسر کشور که اغلب از دوران قاجار و پهلوی به یادگار مانده‌اند، به‌عنوان لوکیشن فیلم‌ها و سریال‌های محبوب ایرانی شناخته می‌شوند. خانه‌های قدیمی در سریال‌های معروف ایرانی اهمیت و ارزش تاریخی فراوانی دارند و خود از جاذبه‌ای گردشگری، فرهنگی، بوم‌گردی و مردم‌شناسی به‌حساب می‌آیند. از جمله این خانه‌ها می‌توان به خانه مهرانگیز عودلاجان، خانه عباسی کاشان و خانه موتمن الاطبا اشاره کرد. 

نکات بازدید از لوکیشن فیلم‌ها

لوکیشن‌های سینمایی به‌طور معمول شامل مکان‌هایی می‌شوند که به‌واسطه ارزش طبیعی یا تاریخی خود، نیاز به توجه یا مراقبت دارند. متاسفانه در سال‌های اخیر حضور بی‌ملاحظه برخی گروه‌های سینمایی که خود را مبادی و حافظ فرهنگ می‌دانند، سبب ورود خسارات به مکان‌های باستانی چون تخت جمشید و برخی خانه‌های تاریخی پایتخت شده است.

هنگام بازدید از لوکیشن‌های سینمایی، به‌خاطر داشته باشید که احتمالا هزاران نفر از مخاطبان رسانه به‌صورت دورادور با آن مکان خاطره دارند؛ پس سعی در تغییر یا تخریب آن مکان نکنید و در مراقبت از آن کوشا باشید. همچنین به‌خاطر داشنه باشید که لوکیشن‌های سینمایی مانند شهرک سینمایی غزالی اغلب از مصالح سبک یا ماکت تشکیل شده‌اند؛ پس حتی‌المقدور از تماس‌های فیزیکی خودداری کنید.

نظر و تجربیات خود را در خصوص بازدید از لوکیشن‌های سینمایی با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.