گراند هتل؛ میراث بر باد رفته “موسیو دیمیتری”/سرمایه‌گذاران پای میز مذاکره می‌نشینند؟

هشتم مهرماه، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، از واگذاری بنای تاریخی «گراندهتل انزلی» به بخش خصوصی خبر می‌دهد. ولی جهانی اعلام می‌کند: با هماهنگی‌های به عمل آمده با مالک فعلی بنا یعنی «ستاد اجرایی فرمان حضرت امام» از یک سو و قانونی که می‌باید دستگاه‌های حاکمیتی نسبت به مرمت احیاء بناهای تاریخی در تملک، شخصا اقدام کنند، با مالک مذاکره کرده تا از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای احیا و مرمت این بنا کمک بگیرند.

جهانی اضافه می‌کند: شرایط واگذاری بنای تاریخی گراندهتل انزلی آماده است و علاقمندان به میراث فرهنگی و بناهای تاریخی می‌توانند برای احیاء گراندهتل انزلی پیش‌قدم شوند.

«گراندهتل» بندرانزلی، قدیمی‌ترین هتل به سبک معماری اروپایی است و به لحاظ قدمت و زیبایی هم دوره و همپای «هتل لاله زار تهران» است. هتل لاله زار متاسفانه تخریب شد و از روی تصاویر بجا مانده، مرحوم «علی حاتمی» توانست آن را در شهرک سینمایی مشابه‌سازی کند.

«گراندهتل انزلی» هنوز باقی است، اما نیمه جان و به حال اغما افتاده، بنایی که در اواخر دوره قاجار و  در سال ۱۹۱۷ (بنا بر کتیبه موجود در خود بنا) توسط «موسیو دیمیتری کِلتزِک»، یک یونانی تبار مقیم شهر انزلی ساخته شد و پس از انقلاب ۱۳۵۷، ساختمان آن به نفع ستاد اجرایی فرمان امام مصادره شد.

از آن زمان تا دو سال پیش خبری از تلاش برای احیاء این هتل تاریخی نبود تا اینکه مالک جدید یعنی یک دستگاه حاکمیتی، قصد تخریب آن را داشت که با تلاش فعالان فرهنگی شهر انزلی و دخالت به موقع اداره کل میراث فرهنگی گیلان، از تخریب دائمی جان سالم بدر برد.

تاکنون اقدامی برای احیاء این بنا صورت نگرفته و تنها هر از گاهی خبر واگذاری آن به بخش خصوصی شنیده می‌شود. پیش از این نیز در اسفندماه سال گذشته، مدیرکل میراث فرهنگی گیلان از واگذاری گراندهتل انزلی به بخش خصوصی خبر داده بود و این دومین بار است که خبر احیاء گراندهتل را می‌شنویم. آنچه تنها در رسانه‌ها منعکس می‌شود، صحبت‌های مدیرکل میراث فرهنگی گیلان است که می‌گوید «با ستاد اجرایی فرمان امام به عنوان مالک فعلی مذاکره کرده و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌توانند برای مرمت و تغییر کاربری این بنا پیش‌قدم شوند».

یکی از فعالان فرهنگی انزلی که تلاش زیادی برای ثبت ملی این بنا کرده، خود در جوانی از نزدیک شاهد نابودی این هتل بود افسوس می‌خورد از روزهایی که  اموال لوکس این هتل به دست باد سپرده شد.

او سال‌ها بعد با واسطه‌، وراث موسیو دیمیتری را در یونان ملاقات می‌کند. او پیش از آنکه به فکر اموال به تاراج رفته‌شان باشد، دلتنگ معماری است که آثارش در رشت و انزلی بجامانده و خودش در گورستان ارامنه انزلی در خاک خفته است.

موسیو دیمیتری براساس سال درج شده بر سنگ قبرش، (۱۹۳۲م) در سال ۱۳۱۱ خورشیدی و در سن ۴۹سالگی فوت می‌کند. او ۱۵ سال شخصا اداره هتل را برعهده داشته و خوشبختانه شاهد به تاراج رفتن هتل زیبایش نبود. هتلی که حالا هر کس از کنارش عبور می‌کند، افسوس می‌خورد از بنایی که احتمالا شاهان قاجار و پهلوی و بسیاری از دانشجویانی که می‌خواستند در اروپا تحصیل کنند، پیش از سفر خود به فرنگ در آن سکونت کرده بودند. گراندهتل انزلی همچون گراندهتل خیابان لاله زار تهران، پذیرای خیلی از مسافران و تجاری بود که از دروازه اروپا یعنی انزلی وارد ایران می‌شدند.

«گراندهتل» انزلی، دهه‌هاست با حالی نزار و رنگ پریده و بی‌رمق، روبروی اداره شیلات قرار دارد و مالک فعلی اجازه بازدید از بنا را نمی‌دهد و کارشناسان اداره میراث فرهنگی نیز به زحمت توانستند پلان و نقشه بنا و تصاویر محدودی از آن را برای تشکیل پرونده ثبتی تهیه کنند.

اگرچه در پرونده ثبتی گراندهتل انزلی، نام مالک را «کنستانتین» نوشته‌اند، ولی «عزیز طویلی» در کتاب «تاریخ جامع انزلی» به صراحت می‌نویسد «ساختمان گراندهتل غازیان به وسیله مرحوم دیمیتری که یونانی و در واقع مهندس ساختمان هم بوده ساخته شد و تا سال ۱۳۸۲ شمسی به نظرم حدود یکصد سال سابقه دارد که متاسفانه به‌صورت نیمه مخروبه درآمده است.»

به گفته اهالی انزلی، پس از فوت موسیو دیمیتری، پسرش کنستانتین اداره امور هتل را برعهده داشت و به همین دلیل بسیاری تصور می‌کنند، مالک گراندهتل کنستانتین بوده است.

بنا بر مستندات ثبتی موجود در اداره کل میراث فرهنگی گیلان، «بنای گراندهتل انزلی، جزء اولین مهمانپذیرهای مدرن با اقتباس از معماری اروپایی در ایران است. از معدود بناهای برجای مانده از دوران اواخر قاجار در این شهر محسوب می‌شود که سال ۱۹۱۷ بر روی بخشی از دیواره آن درج شده است. وجود تزئینات سیمان بری، ستون‌ها و سرستون‌های سیمان بری شده در ایوان‌ها، ورودی‌ها و پنجره‌ها و پوشاندن کل نما با طرح و نقش‌ها و ابزارهای خاص، این هتل تاریخی را منحصربفرد ساخته است.

به‌نظر می‌رسد این بنا نیز همچون گراندهتل لاله زار تهران توسط مهاجرین قفقازی و با الهام از معماری اروپایی در بندر انزلی شکل گرفته است. در گذشته‌های بسیار دور از اواخر دوران قاجار گراندهتل در غازیان دایر بوده و به واسطه تردد اتباع ایرانی و غیرایرانی – که از مسیر بندرانزلی به اروپا در تردد بودند – از رونق خاصی برخوردار بوده است.»

یکی از تصاویر بجا مانده در حیاط گراندهتل، ستونی است که سرستون آن منقش به صورتک آدمی عجیب و غریب است. این شکلک انگار مهر و امضای موسیو دیمیتری در تمام بناهایی است که در گیلان طراحی و ساخته است.

موسیو دیمیتری، تنها مالک و سازنده گراند هتل انزلی نبود. او شناسنامه معماری بناهای فاخری همچون کتابخانه ملی و مریضخانه بلدیه رشت است که هردو بنا هم به لحاظ معماری فاخر هستند و هم در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند. اکنون اگر به ساختمان مریضخانه بلدیه بروید(خانه صنایع دستی فعلی در ابتدای خیابان سعدی)، بر ستون راه پله ورودی در چهارسو، همین صورتک را می‌بینید. در ورودی پله‌های پاگرد طبقه دوم کتابخانه ملی(ابتدای خیابان اعلم الهدی) نیز باز همین تصویر موجود است.

از مهندس روبرت واهانیان تبریز، معمار و پژوهشگر، درباره موسیو دیمیتری می‌پرسم. او می‌گوید: مالک و سازنده گراندهتل انزلی، موسیو دیمیتری یونانی الاصل مقیم انزلی بود. دیمیتری نام کوچک اوست. وی مهندس معمار بود و ساخت مریضخانه بلدیه رشت و کتابخانه ملی رشت از دیگر آثار اوست. وی سه فرزند دختر به نام های آسپاسیا، هلن و سوفیا داشت و دو فرزند پسر به نام‌های کنستانیتن و یانی. یکی از پسرهای دیمیتری پزشک بود و دیگری مالک خط کشتیرانی از انزلی به باکو و روسیه بود.

واهانیان درباره چرایی و دلیل استفاده از نماد صورتک در آثار دیمیتری اطلاعی ندارد. ولی به سبک معماری اروپا به ویژه در کلیساهای گوتیک اشاره دارد و می‌گوید: شاید برگرفته از سبک معماری گوتیک در اروپا باشد و از آنجا که وی از اقلیت ارامنه انزلی بود و در اوایل قرن پیش، معماری نئوکلاسیک اروپایی به شدت در کشور در حال رواج بود، وی از صورتک به عنوان تزئین و یا به نوعی مهر و شناسنامه آثار معماری خود استفاده کرده است.

اگرچه کسب اجازه ورود به گراندهتل انزلی را نمی‌یابم، ولی موسیو دیمیتری، پذیرای بنده در آرامگاهش در گورستان ارامنه انزلی می‌شود. آرامگاهی که خود و همسرش در آن آرمیده‌اند و خود ساختمان آرامگاه، یک اثر معماری است. در بنای آرامگاه دو قبر (زن و مرد) به نام‌های دیمیتری و ماری وجود دارد؛ زوجی که با اختلاف ۲۱ سال از هم فوت کردند.

گراندهتل انزلی در روزهایی فعال بود که تجارت و اقتصاد گیلان به ویژه ابریشم رونق داشت و تجار و دانشجویان به اروپا و برعکس سفر می‌کردند. میراث از یاد رفته دیمیتری، رخت نو خواهد پوشید و این مهم مستلزم  امنیت اقتصادی و در ورای آن شکوفایی گردشگری است. امیدواریم که سرمایه‌گذار بخش خصوصی حاضر شود با ارگان مربوطه پای میز مذاکره بنشیند.

انتهای پیام