کینه صدر نسبت به گروه‌های مقاومت از کجا نشأت می‌گیرد؟

مهسا مژدهی: مقتدی صدر خود را برنده بدون رقیب انتخابات در عراق می داند. در وضعیتی که هنوز بسیاری از گروه ها نتیجه رای گیری ماه گذشته در این کشور را به رسمیت نمی شناسند، صدر به دنبال آن است که جای پای خود را محکم کند. او که زمانی از حامیان ایران در عراق به حساب می آمد، سیاست های خود را تغییر داده و در دوره کنونی از پشتیبانی گروه های دیگری برخوردار است. برخی او را حامی اصلی حضور امریکایی ها در عراق می دانند و برخی میگویند او همدست با سعودی ها به دنبال کشاندن عراق به سمت کشورهای عربی مانند عربستان و امارات و دور کردن بغداد از تهران است. 

هرچه که باشد مقتدی صدر هر چند تاکنون برنده انتخابات بوده و حزبش بیشتری میزان آرا را به دست اورده است اما خودش می داند که به تنهایی نمی تواند به رویای نخست وزیر بودنش جامه عمل بپوشاند. قوانینی نانوشته در عراق از نخست وزیر شدن چهره های روحانی استقبال نمی کنند و معمولا در این کشور تکنوکرات ها موفق به کسب مناصب بالای دولتی می شوند. صدر هم هر چند طرفدارانی دارد اما حتی برای اینکه بتواند جای پایش را در قدرت حفظ کند، نیازمند ائتلاف با گروه های قدرتمند شیعه و سنی در عراق است. گروه هایی که اغلب او را جدی نمیگیرند و به مقتدی صدر به چشم چهره ای دردسرساز نگاه میکنند.
 

دیدار او با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در سال ۲۰۱۷ درست یک سال پس از اعدام شیخ نمر روحانی شیعه سعودی یک از جنجالی ترین اتفاقات سیاسی چند سال اخیر را رقم زد، آنهم درست در زمانی که روابط ایران و عربستان در تنش آمیزترین دوره خود بود. صدر در سخنانی با تاکید بر نزدیکی مواضع و دیدگاه هایش با محمد بن سلمان، خبر داد، از عربستان ۱۰ میلیون دلار کمک مالی دریافت کرده است. دیداری که به طور عیان از تلاش های عربستان برای مقابله با جریان های شیعی و گروه های مقاومت پرده برداشت.

صدر به دنبال اختلال در کار حشدالشعبی است؟

به نظر می رسد که یکی از ماموریت هایی که مقتدی صدر برای خود تعیین کرده مبارزه با حشدالشعبی است. او همچنین شمشیر خود را برای روابط تهران و بغداد از رو بسته است. ایران و عراق در تمام سال های بعد از سقوط صدام روابط صمیمانه و نزدیک خود را حفظ کرده اند. این شرایط حتی در وضعیتی که سیاستمدارانی در عراق بر سر کار آمده اند که روابط نزدیکی هم با تهران نداشته اند، ادامه داشته چرا که دو کشور مرزها مهمی با یکدیگر دارند و هم زمان اشتراکات زیاد فرهنگی و اقتصادی دارند. در چنین وضعیتی مواضع مقتدی صدر، اوضاع را پیچیده و به نگرانی ها افزوده است.

روز جمعه ٢٨ آبان، صدر در توییتی از انحلال گروه مسلح وفادار به خودش با عنوان تیپ «الیوم الموعود» و بستن مرکز فرماندهی آن خبر داد. صدر روز پنجشنبه از گروه‌های شبه‌نظامی خواسته بود خود را از وجود «اعضای غیرمنضبط» پاکسازی کنند و گفته بود گروه‌های مسلح غیردولتی باید سلاح‌های خود را تحویل دهند.

روز پنجشنبه گذشته رهبر جریان صدر عراق در سازمان حشد الشعبی وارد شد و گفت که «این نیروها باید انفصال خدمت شوند».او تمام تلاش خود را بر روی این موضوع گذاشته که دست حشدالشعبی را در عراق ببندد. این در شرایطی است که حشد در دوران نفوذ داعش در این کشور توانست عراق را از افتادن در دام هیولای داعش نجات دهد. اما حالا مقتدی صدر این گروه را رقیبی برای خود میداند که باید سرکوب شود. رهبر حزب السائرون، تمایلی به ائتلاف با دیگر گروه های شیعی ندارد و ترجیح می دهد با اقدامات ضربتی و تند، نظر دیگران را به خود جلب کرده و در راس تصمیم گیری ها قرار بگیرد. او به خوبی می داند که برای تشکیل دولت به ائتلاف نیاز دارد. اما حاضر نیست که طبق سنت سیاست ورزی در عراق با دیگر گروه ها سر یک میز بنشیند و در نهایت سهمی که می خواهد را از سفره سیاست بگیرد. به همین خاطر تلاش می کند تا خود را نیرویی سازش ناپذیر جلوه دهد که به فکر اینده عراق است. این در شرایطی است که سائرون و طرفداران صدر خود بارها به برهم زدن نظم و امنیت عراق متهم شده اند.

از سوی دیگر به نظر می رسد که مقتدی صدر تلاش دارد تا از خود برندی علیه ایران بسازد. او که حالا یکی از نزدیک ترین دوستان واشنگتن در عراق خوانده می شود، به دنبال آن است که تغییر موضع خود را به دیگران بقبولاند. او تلاش کرده تا خود را به عنوان ناجی بشناساند که به عراقی ها کمک می کند تا از شر ناارامی های سال های اخیر، بیکاری و فقر خلاص شوند و برای این منظور حمله به دیگر گروه های سیاسی و نظامی را اغاز کرده است.

در عراق هنوز مسیر طولانی برای تشکیل دولت باقی مانده است. این مسیر معمولا سخت و طاقت فرساست چرا که نیاز به ایجاد فراکسیونی حداکثری وجود دارد و معمولا پس از انتخابات سهم خواهی ها شروع خواهند شد و کار مدت ها به تعویق می افتد. اما برای صدر دو مشکل دیگر هم وجود دارد. نخست اینکه گروه های شیعی دیگر هنوز نتایج انتخابات را قبول نکرده و به آن معترضند و دیگر اینکه گروه های سیاسی که او باید با آنها ائتلاف کند، اعتمادی به صدر ندارند. در عراق این رهبر سائرون به بی ثبات بودن نظرات سیاسی اش مشهور است و به همین خاطر برای گروه های سیاسی که سال هاست در عراق مشغول به کارند، بارها رای اورده اند و سیاست را به طور سنتی در دست داشته و قدرت را میان خود دست به دست می کنند، جدی گرفتن صدر جزو گزینه ها نیست.

او که به وضعیت و موقعیت خود در عراق واقف است تلاش دارد تا از ناراضیان سیاسی استفاده کرده و از بقیه کسانی که جزو سائرون نیستند یک دیگری بسازد و خود را قهرمان استقلال عراق جلوه دهد. دوگانه ای که صدر در حال ساختن آن است، میتواند برای کشوری چون عراق که از ثبات کافی برخوردار نیست، هنوز هدف نیروهای داعش قرار می گیرد و قدرت های منطقه ای در کمین آن هستند، گران تمام شود.

شخصیت پرتناقض صدر

حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه در همین راستا به هوشمند نیوز گفت: پس از سقوط صدام، مقتدی صدر به واسطه اعتبار و ریشه عمیق خانواده خود توانست در عرصه های سیاسی ظاهر شود و مجموعه ای را به عنوان جریان صدر تشکیل دهد. گفته می شود تعداد نیروهای تحت امر صدر در سراسر عراق به ۱۵ هزار نیروی مسلح در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی و نظامی فعال هستند.

این کارشناس افزود: صدر از آن زمان نقش پررنگی در عرصه سیاست عراق داشته و هم اکنون نیز توانسته در پارلمان نیز کرسی های زیادی را از آن خود کند و جایگاه ویژه ای در جنوب عراق و فرات میانه بدست آورد تا بخشی از قطب نمای سیاسی عراق در درست مقتدی صدر قرار گیرد. از همین رو نمی توان نقش مهم جریان سائرون را در حوزه های مختلف نادیده گرفت.

هانی زاده گفت: مقتدی صدر رفتاری پرتناقض و بدون ثباتی دارد، گاهی با عربستان، گاهی با اردن و گاهی در مقابل دولت های مختلف و گاهی نیز ضد ایران عمل می کند. بنابراین با وجود این تناقض نمی توان تجزیه و تحلیل خاصی از شخصیت مقتدی صدر ارائه داد. مواضع قبلی او در سفر به عربستان نیز موجب ناراحتی مقام های ایران شد و در همین راستا وی از سردار شهید قاسم سلیمانی خواست تا دیداری را با مقام های ارشد ایران تدارک ببیند. همین دیدار نیز صورت گرفت و مقتدی صدر در یک مراسم مذهبی کنار رهبر معظم انقلاب دیده شد. پس از این دیدار انتظار می رفت که مقتدی صدر به گونه ای دیگر عمل کند اما وی بار دیگر رفتار خود را تغییر داد و علیه محور مقاومت و حشد الشعبی موضع گیری کرد. به نظر می رسد صدر با خانواده خود و دیگر خانواده های ریشه دار دیگر نیز از جمله حکیم نیز اختلافاتی دارد.

این کارشناس در پایان گفت: علیرغم پایگاه اجتماعی مردمی مقتدی صدر رفتار سیاسی متعادلی ندارد و شناخت دقیق از شخصیت وی کاری بسیار دشوار است.

این مطالب را هم بخوانید:
مقتدی صدر: دارایی‌ مقام‌های عراقی باید بررسی شود
مقتدی صدر از گروههای شیعه خواسته که پای ایران را به امورسیاسی عراق باز نکنند
واکنش‌ها به اظهارات جنجالی مقتدی صدر علیه الحشدالشعبی
 

۳۱۱۳۱۲/۲۳