کویریان خورجین‌باف – ایسنا

حسن‌آباد شهری است با دو بافت سنتی و مدرن که البته اغلب مردم بافت زندگی و روستایی خود را حفظ کرده‌اند و اکثرا آن‌ها هنرمندانی هستند بافنده؛ به‌طوری‌که در منازل آن‌ها کارگاه‌هایی برای بافتن قالی، زیلو، گلیم، حوله، سفره، گاله و خورجین برپاست و می‌توان گفت که مردمان حسن آباد قرن‌هاست که خورجین‌بافند و در این زمینه می‌سازند و می‌پردازند.

علی‌مراد صادقی، هنرمندی است که از سال ۱۳۶۸ به خورجین‌بافی در حسن آباد مشغول است. هنری که به گفتۀ او در حسن آباد معروف است و اکثراً در همه خانه‌ها کارگاه‌های خورجین‌بافی به راه است و به آن می‌پردازند. او نیز همراه با همسر و برادرش سال‌هاست که خورجین‌بافی را ادامه می‌دهد.

این هنرمند با بیان اینکه در خورجین بافی، نخ تار و پود اهمیت بسیاری دارد، درباره این هنر به ایسنا گفت: خورجین از کناره‌های پارچه و ضایعات نمد و تور و کاغذ بافته می‌شود. در قدیم خورجین‌ها را از نخ‌های پنبه‌ای می‌بافتند که در حسن آباد پرورش و سپس ریسیده می‌شد؛ البته جوامع عشایری برای بافت خورجین از موی بز و پشم‌های رنگی نیز استفاده می‌کردند؛ اما دیگر خورجین‌ها را به آن صورت بافته نمی‌بافند و علاوه بر ضایعات و دورریختنی‌های پارچه، از نخ «فیلامنت»، نخ «پ پ» یا «پلی پروپیلن»، «سیف» و پنبه نیز برای نخ تار در خورجین‌بافی استفاده می‌شود.

صادقی ادامه داد: خورجین، دست‌بافته‌ای بدون گره است که به‌صورت ذهنی بافته می‌شود و به‌طورمعمول دارای عرضی بین ۳۰ تا ۹۰ سانتی‌متر است که حالت قواره‌ای بافته می‌شود. ما در کارگاهمان چهارنوع خورجین موتوری، هوندایی، چرخی و الاغی می‌بافیم. نوع موتوری با ۵۰ تار تهیه می شود، هوندایی با ۴۳ نخ و نوع چرخی که کوچک‌تر است با ۳۵ نخ تاربافته می‌شود؛ ضمن اینکه خورجین‌ها گاهی دارای یک لت هستند و به این نوع خورجین چنته نیز گفته می‌شود و گاهی دارای دو لت هستند که نسبت به نوع اول ابعاد کوچک‌تری دارند.

او اشاره کرد که خورجین معمولاً دارای نقوش هندسی و زاویه‌دار است و در قدیم برای جابه‌جایی بارها روی چهارپایان استفاده می‌شد و درواقع نوعی بالاپوش برای حیوانات بود که به آن «پالان» هم می‌گفتند؛ اما بعدها برای موتور و دوچرخه نیز مورداستفاده قرار گرفت؛ ضمن اینکه جزیی از جهیزیۀ عروس نیز به‌شمار می‌رفت.

صادقی سپس درباره مراحل بافتن یک خورجین توضیح داد: بعد از اینکه ضایعات یا سرقیچی‌های پارچه‌ها را دسته‌بندی و تارِ آن را قیچی کردیم، به هم گره می‌زنیم و تارها را با دستگاهی که خاص همین کار است  شانه می‌زنیم و از اینجا به بعد هم خورجین‌بافی را شروع می‌کنیم.

این هنرمند خورجین‌باف افزود: بافتن خورجین‌ها به دو صورت است؛ یا روی دار افقی یا عمودی بافته می‌شود؛ درست مثل قالی‌بافی که این دار دو حالت ثابت و گردان دارد و یا برای بافتن آن از دستگاه ریسندگی استفاده می‌شود. به این نکته هم باید اشاره کنم که هم دار و هم دستگاه ریسندگی از چوب ساخته شده‌اند.

او سپس به سایر ابزار در خورجین‌بافی اشاره و بیان کرد: «پنجه» یا «دفتین» نیز ابزار دیگری در خورجین‌بافی است که برای کوبیدن پودها استفاده می‌کنیم و حالت شانه‌مانند دارد؛ ضمن اینکه چوبی به نام «پهنا» که در دوطرفش سوزن وجود دارد نیز برای خورجین‌بافی موردنیاز است که در هنگام بافته شدن خورجین و برای جلوگیری از لوله شدن لبه‌های خورجین استفاده می‌شود و درواقع پهنای خورجین را حفظ می‌کند.

صادقی یادآوری کرد: پس از پایین آوردن خورجین از دار یا دستگاه، دو طرف خورجین را برای ایجاد کیسه‌های دوطرف در اندازه موردنظر تا زده و می‌دوزیم تا شکل خورجین به خود بگیرد و در نهایت از نخ‌های رنگی نیز برای دوختین لبه‌های خورجین استفاده می‌کنیم که به این مرحله، «شیرازه‌دوزی» گفته می‌شود.

انتهای پیام