کولیک چیست؛ همه‌چیز درباره کولیک نوزادان و بزرگسالان

گریه‌کردن نوزاد کاملا طبیعی است، چون نوزاد کاری غیر از آن بلد نیست. اما اگر نوزادتان بیش از ۳ ساعت در روز و حداقل ۳ روز در هفته بی‌وقفه گریه کرد، ممکن است کولیک داشته باشد. نوزاد دچار کولیک تسکین‌ناپذیر است و احتمالا نمی‌توانید کاری برای آرام‌کردن او انجام دهید. البته کولیک فقط مختص نوازدان نیست. برای اینکه ببینید کولیک چیست، علت ایجاد و راه‌های درمان آن کدامند تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

کولیک نوزاد چیست؟

تمام کودکان گریه می‌کنند تا از این طریق نیازهایشان را به گوش مراقبان خود برسانند، اما کودک دچار کولیک بدون هیچ دلیل مشخصی جیغ می‌زند و تسکین‌ناپذیر است. پزشکان کولیک را گریه شدید بیش‌ از ۳ ساعت در روز و حداقل ۳ روز در هفته به‌مدت بیش از ۳ هفته تعریف می‌کنند. در این حالت، اغلب نمی‌توانید کاری برای تسکین گریه کودک انجام دهید. این گریه معمولا هر روز زمان مشخصی (معمولا حوالی بعد‌ازظهر و عصر) ناگهانی شروع می‌شود و زمانی‌ که کودک گریه نمی‌کند، فعالیت او کاملا طبیعی است.

هرچند کولیک در کودکان بی‌ضرر است و سریع از بین می‌رود، این وضعیت ممکن است برای والدین خسته‌کننده باشد. مهار کولیک کودک به استرس و خستگی تازه‌والدها اضافه می‌شود و حتی شاید موجب افسردگی بعد از زایمان و سندرم کودک تکان‌خورده شود. بنابراین اگر کودک شما کولیک دارد، در صورت نیاز از دیگران کمک بگیرید.

زمان شروع کولیک نوزاد

ممکن است مشاهده کولیک ترسناک باشد، به‌خصوص برای افرادی که اولین بار است والد شده‌اند، اما کولیک به سلامت کودک آسیب نمی‌زند. کولیک معمولا در اولین هفته‌های بعد از تولد شروع می‌شود، بین ۴ تا ۶هفتگی به اوج می‌رسد و معمولا در ۳ تا ۴ماهگی کودک ناگهانی کم می‌شود.

شیوع کولیک در نوزادان

کولیک بسیار شایع است و حدود ۲۰درصد از کودکان سراسر دنیا را درگیر می‌کند. بر اساس بعضی تحقیقات، شیوع این بیماری حتی از این ۲۰درصد هم بیشتر است. دلیل ۱۰ تا ۲۰درصد از مراجعات به پزشکان اطفال در هفته‌های اول بعد از تولد کولیک نوزاد است. کولیک در همه نوزادان یک جور است و چنین عواملی بر آن تأثیری ندارند:

• جنس؛
• قومیت؛
• وضعیت اجتماعی‌اقتصادی؛
• نحوه تغذیه؛
• ترتیب ولادت.

علت کولیک نوزاد

محققان علت دقیق کولیک نوزادان را نمی‌دانند. بااین‌حال چند عامل ممکن است در ایجاد کولیک نقش داشته باشند، از جمله:

• درد شکمی یا ناراحتی ناشی از گاز (هوای بلعیده‌شده در زمان شیرخوردن یا گریه‌کردن)؛
• رفلاکس یا بالاآوردن محتوای معده؛
• حساسیت غذایی؛
• عدم تحمل پروتئین شیر؛
• تغذیه کم یا زیاد؛
• تحریک بیش‌ از حد؛
• شکل اولیه سردرد میگرنی؛
• واکنش احساسی به ناامیدی، خستگی یا هیجان؛
• سیستم گوارشی رشدنکرده.

علائم کولیک نوزاد

نوزاد دچار کولیک نوزادی سالم است که در دوره‌های تکراری گریه‌های تسکین‌ناپذیرِ بدون دلیل دارد. این گریه‌ها ساعت‌ها بدون توقف ادامه دارند. علائم کولیک در نوزادان متفاوت است. نوزاد کولیکی معمولا در انتهای روز بهانه‌گیر می‌شود، اما گریه ممکن است در هر زمانی اتفاق بیفتد. هیچ ارتباطی بین دوره‌های بهانه‌گیری، گرسنگی و ناراحتی وجود ندارد و در این زمان آرام‌کردن کودک سخت است. البته با اینکه چنین کودکی بهانه‌گیر است و گریه می‌کند، به‌خوبی غذا می‌خورد و وزن اضافه می‌کند.

کولیک می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد، از جمله:

• مشت‌های گره‌کرده؛
• پاهای روی شکم جمع‌شده؛
• پشت قوس‌دار؛
• شکم سفت متورم؛
• خارج‌شدن گاز؛
• مشخص‌بودن نشانه‌های درد در حالت صورت؛
• تغییر رنگ صورت به قرمز روشن یا حتی قرمز تیره در دوره‌های طولانی گریه.

عوارض کولیک نوزاد

کولیک ممکن است به یک اندازه بر والدین جدید و آنهایی که قبلا بچه‌دار شده‌اند اثر بگذارد. استرس طاقت‌فرسایی که کولیک به جان والدین می‌اندازد شاید موجب افسردگی بعد از زایمان و سندرم کودک تکان‌خورده شود. اگر کودک شما کولیک دارد و شما را خسته کرده است، از دوستی قابل‌اعتماد، اعضای خانواده یا پزشک کمک بخواهید.

هرچقدر هم کلافه یا خشمگین شدید، به‌هیچ‌وجه نباید کودک را تکان‌تکان دهید. محکم تکان‌دادن نوزاد موجب کوری، آسیب مغزی و حتی مرگ می‌شود. اگر احساس افسردگی دارید یا در مواجهه با احساستان مشکل دارید، به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص کولیک نوزاد

معمولا با توجه به الگوی علائم، می‌توانید کولیک را تشخیص دهید. موارد مختلف را ثبت کنید از جمله:

• زمان گریه کودک؛
• زمان خواب کودک؛
• نوع غذای کودک و دفعات غذا‌خوردن؛
• الگوی دفع نوزاد.

ممکن است پزشک با انجام معاینات بالینی احتمالات دیگر مثل رفلاکس مری، عفونت یا حساسیت را به‌عنوان عوامل بهانه‌گیری کودک رد کند.

درمان کولیک نوزاد

درمانی برای کولیک وجود ندارد، اما با انجام بعضی اقدامات می‌توانید کودک را آرام کنید.

۱. شیردادن به نوزاد

اگر نوزاد از شیر شما تغذیه می‌کند، تمام غذاها و نوشیدنی‌های مصرفی‌تان را بررسی کنید. هرچیزی که شما می‌خورید، به کودک می‌رسد و روی او اثر می‌گذارد. شاید نیاز باشد مصرف محصولات لبنی، کافئین، شکلات، آجیل، پیاز، کلم و سایر غذاهای تحریک‌کننده در رژیم غذایی‌تان را محدود کنید. درباره پرهیز دارویی با پزشک مشورت کنید.

اگر از شیر خشک استفاده می‌کنید، شاید نیاز باشد محصول تجاری دیگری را امتحان کنید. ممکن است کودک به پروتئین خاصی در آن شیرخشک حساسیت داشته باشد. در خصوص استفاده از نوع خاصی از شیر خشک با پزشک اطفال مشورت کنید. اگر حساسیت غذایی موجب ناراحتی‌شده باشد، باید کولیک طی چند روز بعد از تغییر غذا کاهش پیدا کند. شاید لازم باشد تعداد وعده‌های غذایی کودک را کم کنید. از غذادادن خیلی سریع یا خیلی زیاد به نوزاد خودداری کنید.

۲. آرام‌کردن نوزاد

بعضی از روش‌ها می‌تواند نوزاد کولیکی را آرام کند، از جمله:

• تماس پوستی؛
• تکان‌دادن آرام نوزاد با گهواره یا با در آغوش‌گرفتن؛
• نوازش خیلی آرام سر نوزاد یا ضربه آرام به پشت یا سینه او؛
• قنداق‌کردن؛
• آواز‌خواندن یا حرف‌زدن؛
• پخش موسیقی ملایم؛
• گرداندن نوزاد چه در آغوش و چه در کالسکه؛
• دورزدن با ماشین؛
• ایجاد صداهای ریتم‌دار؛
• کمک به آروغ‌زدن کودک برای خارج‌شدن گازهای به‌دام‌افتاده؛
• حمام گرم (بیشتر نوزادان این مورد را دوست دارند)؛
• کاهش تحریک (وسایلی مثل تلویزیون و تلفن را خاموش کنید)؛
• پستانک (بیشتر کودکانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند این مورد را رد می‌کنند، اماسایرین از آن استفاده می‌کنند)؛
• از میان انواع قطره کولیک، قطره سایمتیکون یا داروهای طبیعی مثل کولیک کالم (Colic Calm) (داروهای بدون نسخه) به رفع نفخ کمک می‌کنند.

پیشگیری از کولیک نوزاد

دانشمندان درباره علت دقیق کولیک نوزاد مطمئن نیستند، به همین دلیل راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.

زندگی با نوزاد دچار کولیک

خوشبختانه کولیک نوعی عارضه کوتاه‌مدت است و هیچ اثر بلندمدتی روی کودک ندارد. اما ممکن است برای شما ساده نباشد. مشاهده نوزادی که گریه‌اش بند نمی‌آید سخت است. ممکن است احساس دستپاچگی یا ناامیدی کنید. احساسات شما مهم‌اند. بااین‌حال اگر نوزاد شما کولیک دارد و نمی‌توانید احساستان را مهار کنید، از دوستی قابل‌اعتماد یا اعضای خانواده کمک بگیرید. از آنها بخواهید از کودک شما مراقبت کنند تا شما استراحت کنید، بیرون بروید و کمی به خودتان برسید.

اگر کمکی ندارید، کودک را در جای امنی مثل گهواره بگذارید و از اتاق بیرون بروید. کودک شما بعد از چند دقیقه آرام می‌شود. هرگز کودکتان را محکم تکان ندهید. تکان‌دادن کودک شاید موجب آسیب مغزی یا حتی مرگ شود. چند نفس عمیق بکشید و به یاد بیاورید که گریه بالاخره تمام می‌شود.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت وجود بعضی علائم به پزشک مراجعه کنید، از جمله:

• اضافه‌نشدن وزن‌ کودک؛
• تغییرات فتاری چشمگیر؛
• تب؛
• استفراغ شدید (به‌خصوص استفراغ به‌رنگ سفید یا همراه خون)؛
• اسهال؛
• خون در مدفوع.

کولیک بزرگسالان چیست؟

زمانی که اسم کولیک را می‌شنوید، شاید یاد کولیک نوزادان بیفتید، اما بزرگ‌سالان هم ممکن است دچار کولیک یا قلنج شوند. کولیک بزرگ‌سالان ناشی از درد روده یا دستگاه ادراری است. علامت اصلی کولیک در بزرگ‌سالان درد موضعی در شکم یا مجرای ادراری است. این درد معمولا به‌علت انسداد ایجاد می‌شود. عضلات اطراف بخش مسدودشده برای رفع انسداد شروع به انقباض می‌کنند و این انقباض موجب درد می‌شود.

دوره‌های کولیک بزرگ‌سالان ممکن است بیشتر از ۵ ساعت طول بکشد. زمانی‌ که فردی یک بار کولیک بگیرد، احتمالا باز هم دچار آن می‌شود.

انواع کولیک بزرگ‌سالان

۱. کولیک صفراوی

کولیک صفراوی درد شکمی است که به‌سبب انسداد یکی از مجاری صفراوی ایجاد می‌شود. شاید عامل انسداد سنگ کیسه صفرا باشد که معمولا بعد از خوردن وعده‌های غذایی حجیم و چربی که موجب انقباض کیسه صفرا می‌شوند ایجاد می‌شود. این درد ۵ دقیقه تا ۵ ساعت طول می‌کشد. درد در مرکز و بالای شکم یا درست زیر دنده‌ها در سمت راست رخ می‌دهد. درد شاید به پهلو یا کتف منتشر شود. کولیک صفراوی ممکن است در هر زمانی ایجاد شود.

سنگ کیسه صفرا می‌تواند به‌اندازه یک شن یا توپ گلف باشد. این بیماری شایع است و در بیشتر افراد علائمی ندارد. سنگ کیسه صفرا را می‌شود با سونوگرافی تشخیص داد و ممکن است برای جلوگیری از انسداد بیشتر کیسه صفرا با جراحی برداشته شود.

۲. کولیک کلیه

درد شدید بین دنده‌ها و باسن است. این نوع کولیک به‌علت انسداد بخشی از مجرای ادراری ایجاد می ‌شود. سنگ کلیه، سنگ مثانه و سنگ حالب شایع‌ترین موارد انسدادند. این درد می‌تواند به ران منتقل شود و ممکن است با حالت تهوع، استفراغ و خون در ادرار همراه باشد. کولیک کلیه ممکن است خفیف تا شدید باشد و ۲۰ دقیقه تا ۱ ساعت طول بکشد. کولیک کلیه معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که سنگ کلیه مانع انتقال ادرار از کلیه به مثانه می‌شود.

ممکن است پزشک برای تشخیص کولیک کلیه درباره داروهای مصرفی، سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه و بیماری‌های گوارشی بیمار سؤال کند. همچنین ممکن است معاینه بالینی انجام دهد.

۳. کولیک روده

کولیک روده نوعی انقباض دردناک در شکم به‌علت انسداد جزئی یا کامل در روده کوچک است و مانع حرکت غذا، هوا، مایعات و مدفوع می‌شود. این نوع کولیک علت‌های مختلفی دارد مانند ایجاد زخم، اختلالات التهابی روده، مدفوع نهفته، دیورتیکول‌های ملتهب یا عفونی. شدت درد ممکن است خفیف تا شدید باشد و با علائم دیگری همراه است، از جمله:

• ناتوانی در دفع؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• اسهال؛
• کاهش اشتها؛
• نفخ.

ممکن است پزشک برای تشخیص کولیک روده سابقه پزشکی و دارویی بیمار را بررسی کند و علاوه‌بر معاینه فیزیکی، آزمایش خون و سی.تی اسکن تجویز کند.

درمان کولیک بزرگ‌سالان

برای درمان کولیک در منزل می‌توانید چند کار انجام دهید، از جمله:

• آب فراوان بنوشید؛
• از مسکن‌هایی مثل ایبوپروفن یا پاراستامول استفاده کنید؛
• برای کاهش درد از کیسه آب گرم استفاده کنید؛
• ناحیه مدنظر را به‌آرامی ماساژ دهید.

ممکن است پزشک با تشخیص کولیک گزینه‌های مختلف را پیشنهاد دهد، از جمله:

• مسکن، داروهای ضدالتهاب و داروهای ضدتهوع برای کاهش ناراحتی؛
• جراحی برای برداشتن سنگ کلیه یا سنگ صفرا یا عامل انسداد روده؛
• دارو برای حل‌کردن سنگ؛
• درمان سنگ‌شکن.

پیشگیری از کولیک بزرگ‌سالان

براساس مطالعات سنگ کیسه صفرا و سنگ کلیه ارثی است. با این حال، استفاده از سبک زندگی سالم می‌تواند احتمال ایجاد سنگ را کاهش دهد. از جمله:

• وزن متعادل را حفظ کنید؛
• از رژیم غذایی متعادل با فیبر فراوان استفاده کنید؛
• آب بدن را تأمین کنید؛
• نمک و چربی را حذف کنید.

زمان مراجعه به پزشک برای کولیک بزرگ‌سالان

بیشتر دوره‌های کولیک بعد از چند ساعت تمام می‌شوند، اما اگر این مسئله مرتب تکرار شد به پزشک مراجعه کنید. همچنین بعضی موارد به درمان فوری نیاز دارند، از جمله:

• یرقان؛
• درد شکمی طولانی که در هیچ وضعیتی برطرف نمی‌شود؛
• تب و لرز؛
• افزایش ضربان قلب؛
• ناتوانی در نوشیدن بدون تهوع؛
• حالت تهوع مداوم.

شما بگویید

شما چقدر با کولیک آشنایی دارید؟ آیا خودتان یا نوزادتان به کولیک مبتلا شده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.

گامی برای تسلط شما بر مهارت‌های برقراری ارتباط

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر