کودتا در نیجر و احتمال نفوذ گروه واگنر به این کشور/ مساله‌ای که غرب و آمریکا را آشفته می‌کند

به گزارش هوشمند نیوز، کاترین کولونا، وزیر خارجه فرانسه روز شنبه گفت: «بار دیگر از کودتاچیان نیجر می‌خواهیم محمد بازوم، رئیس جمهوری منتخب قانونی این کشور را آزاد کنند.» وی با بیان اینکه آینده و ثبات نیجر در خطر است، اعلام کرد: «از تلاش‌های کشورهای غرب آفریقا برای شکست کودتا در نیجر حمایت می‌کنیم». کولونا همچنین اعلام کرد که فرانسه نیروهایش را از نیجر خارج نخواهد کرد.

همچنین روز شنبه سخنگوی وزارت خارجه فرانسه با بیان اینکه ما تنها دولت محمد بازوم را در نیجر به رسمیت می‌شناسیم، عنوان کرد که پاریس در حال حاضر به دنبال دخالت نظامی در امور داخلی نیجر نیست. وی افزود: «هدف ما جلوگیری از وقوع دخالت نظامی و تحریم قوی از سوی جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا است ». سخنگوی وزارت خارجه فرانسه تصریح کرد: «ما به مرحله دخالت نظامی نرسیده‌ایم و برای جلوگیری از وقوع این اتفاق، باید اعمال فشار انجام بگیرد.»

گفتنی است هفته گذشته بخش‌هایی از گارد ریاست‌جمهوری نیجر با محاصره کاخ ریاست‌جمهوری در نیامی، پایتخت این کشور و مسدود کردن دفتر و اقامتگاه محمد بازوم، رئیس‌جمهوری منتخب نیجر، اقدام به کودتای نظامی کردند. به دنبال آن افسران ارشد شاخه های مختلف نیروهای دفاعی و امنیتی، حکومت نظامی با نام «شورای ملی حفاظت از میهن» تشکیل دادند و در یک برنامه تلویزیونی از تصرف قدرت خبر دادند.

بیشتر بخوانید:

پریگوژین: فرانسه از نیجر سوءاستفاده می‌کرد و این دلیل کودتاست

تایم: اگر غرب کاری نکند، پرچم‌ روسیه در کل آفریقا به اهتزار درمی‌آید

ضرب‌الاجل فرانسه به عوامل کودتا در نیجر

ژنرال شیانی که تا پیش از کودتا رئیس گارد ریاست جمهوری بود، در تلویزیون ملی نیجر به عنوان رئیس شورای ملی حفظ میهن صحبت کرد. ژنرال شیانی در این سخنرانی، کودتای خود را چنین توجیه کرد: «رویکرد امنیتی کنونی امکان برقراری امنیت را در کشور میسر نکرده است. ما دیگر با این رویکرد نمی‌توانیم ادامه دهیم. این رویکرد به نابودی کشور منجر شده است. به همین علت ما تصمیم گرفتیم مداخله کنیم و مسئولیت خود را به عهده بگیریم». وی افزود: «در دوره محمد بازوم سیاستی برسرکار بود که می خواست مردم باور کنند که همه چیز خوب است درحالی با وجود مرگ، آوارگی، ذلت و سرخوردگی، اوضاعی بسیار دشوار حاکم بود.»

واکنش های بین المللی به کودتا

کودتا در نیجر با طیفی از واکنش های جهانی همراه بوده است. شورای امنیت سازمان ملل در بیانیه ای اقدامات خلاف قانون اساسی برای تغییر قدرت در نیجر را به شدت محکوم کرد و خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط محمد بازوم رئیس جمهور منتخب نیجر، خانواده وی و اعضای دولت او شد. همچنین این شورا ضمن اعلام همبستگی با مردم نیجر و تاکید بر ادامه یافتن ارسال کمک های بشر دوستانه به این کشور، از موضع کشورهای غرب آفریقا در مقابله با کودتا در نیجر حمایت کرد.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از کودتاچیان، خواست فورا و بدون قید و شرط رئیس جمهور منتخب نیجر را آزاد کنند. وی خطاب به بازداشت کنندگان رئیس جمهور نیجر تاکید کرد: «از مانع تراشی در حکومت دموکراتیک کشور دست بردارید و به حاکمیت قانون احترام بگذارید.»

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد این اتحادیه مقامات برخاسته از کودتا در نیجر را به رسمیت نمی‌شناسد و نخواهد شناخت و فورا هرگونه همکاری‌های امنیتی خود را با این کشور به حالت تعلیق در می‌آورد.

سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه هم از طرف‌های درگیر در نیجر خواست از توسل به زور خودداری و اختلافات را از طریق گفت‌وگوی سازنده حل کنند. ماریا زاخارووا افزود: «روسیه مشتاق حل سریع این بحران سیاسی داخلی و بازگرداندن صلح و آرامش به نفع مردم نیجر است.»

شورای صلح و امنیت اتحادیه آفریقا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد:« ما کودتای نظامی در نیجر را که به برکناری محمد بازوم رئیس جمهور منتخب این کشور منجر شد، محکوم می‌کنیم.» این شورا همچنین آزادی فوری و بدون پیش شرط رئیس جمهور و همه افراد بازداشت شده در نیجر را خواستار شد.

حوادث نیجریه باعث واکنش جامعه کشورهای غرب آفریقا نیز شده است. عبدالفتاح موسی، کمیسر جامعه کشورهای منطقه غرب آفریقا موسوم به اکوواس اعلام کرد: «گزینه نظامی برای مداخله در نیجر آخرین گزینه در این زمینه است. با این حال، ما در حال آمادگی برای هر احتمالی هستیم. ما نیازمند آن هستیم که نشان دهیم تنها به دنبال شعار دادن و تهدید کردن نیستیم و در صورت نیاز عمل نیز می‌توانیم بکنیم. »

با وجود اینکه اتحادیه آفریقا و جامعه کشورهای غرب آفریقا کودتا در نیجر را محکوم کرده اند اما همسایگان این کشور مواضع متفاوتی دارند. دولت‌های بورکینافاسو و مالی، با صدور یک بیانیه مشترک درباره هر گونه مداخله نظامی در نیجر هشدار داده و آن را اعلان جنگ علیه خود دانستند. در بیانیه این دو کشور آمده است: «دولت‌های انتقالی بورکینافاسو و مالی همبستگی برادرانه خود را با مردم نیجر اعلام می‌دارند. مردم نیجر تصمیم گرفته اند مسئولیت سرنوشت خود را برعهده گرفته و بار دیگر بر تمامیت حاکمیتی خود تاکید ورزند. »

در این بین اوکراین موضع متفاوتی نسبت به حوادث نیجر گرفته است. مشاور ارشد رئیس جمهور اوکراین مدعی شد کودتا در نیجر نتیجه مداخله روسیه است. میخایلو پودلیاک در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «اکنون دیگر بر همگان عیان گشته که روسیه پشت کودتای نظامی نیجر قرار دارد. تاکتیک روسیه این گونه است: منحرف ساختن توجهات، مغتنم شمردن زمان و گسترش درگیری ها! ». وی در ادامه نوشت: «حمایتی که نمایندگان کشورهای طرفدار روسیه شامل مالی و بورکینافاسو-گروه نظامی واگنر نقشی فعال در این دو کشور ایفا می کنند- از شورشیان کردند تنها تایید کننده این موضوع بود که روسیه یک سناریوی جهانی به منظور گسترش بی ثباتی با هدف تضعیف امنیت جهانی در پیش گرفته است. »

اما گویا امریکا با این گونه اظهارنظرها موافق نیست چرا که کاخ سفید در موضع گیری خود نسبت به کودتا در نیجریه اعلام کرد: «هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که نشان دهد روسیه پشت کودتا در نیجر است یا فعالانه از آن حمایت می‌کند». همچنین پنتاگون در ارتباط با تحولات کشور نیجر اعلام کرد: «ما از نزدیک وضعیت نیجر را دنبال می‌کنیم و به حمایت خود از رئیس‌جمهور منتخب و دموکراتیک در آنجا ادامه می‌دهیم». سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم اعلام کرد: « سیاست ما همچنان بر بازگشت محمد بازوم، رئیس‌جمهور مخلوع به قدرت متمرکز است، زیرا او رئیس‌جمهور قانونی نیجر است.»

همچنین در پی کودتای نظامی در نیجر و آغاز خشونت ها در این کشور، ایتالیا و انگلیس شهروندان خود را از این خارج کردند و هلند همکاری مستقیم با دولت نیجر را به حالت تعلیق درآورد. دولت کانادا نیز اعلام کرد که کمک‌های خود تحت عنوان «توسعه مستقیم به دولت نیجر» را در واکنش به کودتای نظامیان قطع کرده است.

عواملی که منجر به کودتا شد

شکی نیست که افزایش ناامنی به شکنندگی دولت محمد بازوم کمک کرده است. با وجود افزایش نیروهای خارجی، به ویژه از سوی ایالات متحده و فرانسه و ایجاد پایگاه های نظامی در نیجر، دولت بازوم در سرکوب حملات تروریستی در این کشور موفق عمل نکرده است. چندین گروه تروریستی مانند القاعده، شورشیان وابسته به داعش و همچنین بوکوحرام در این کشور فعال هستند.حملات این گروه های تروریستی در دهه گذشته منجر به کشته و آواره شدن هزاران نفر شده است. همین مساله باعث شده است که بسیاری از مردم نیجر برای سرکوب گروه های تروریستی از دولت منتخب این کشور و متحدان غربی آن ناامید شوند.

علاوه بر ناامنی سه موضوع دیگر به توضیح کودتای اخیر کمک می کند. بحث بر سر قومیت و مشروعیت بازوم یکی از موضوعاتی بود که در مبارزات انتخاباتی گذشته مطرح شد. بازوم از اقلیت قومی عرب نیجر است و همیشه به عنوان عامل خارجی برچسب زده شده است. اقلیت عرب نژاد در نیجر حدود ۱.۵ درصد از جمیت این کشور را تشکیل می دهند. به همین دلیل پذیرش پیروزی بازوم در انتخابات ریاست جمهوری برای قبائل غیر عرب بخصوص برای بخش نظامی کشور که عمدتا غیر عرب هستند دشوار بود.

از دیگر عوامل کودتا در نیجر تعداد زیاد نیروها و پایگاه های نظامی خارجی در این کشور است که موجبات نارضایتی نیروهای نظامی این کشور را فراهم آورده است. نظامیان نیجر معتقدند که حضور نیروهای خارجی در این کشور آنها را تضعیف و امنیت مردم را به خطر می اندازد. در سال ۲۰۱۹، ایالات متحده با وجود اعتراضات، یک پایگاه هواپیماهای بدون سرنشین در نیجر افتتاح کرد. این پایگاه، نیجر را به هدفی برای تروریست ها تبدیل کرد و بی ثباتی ها در این کشور را افزایش داد. همچنین در سال ۲۰۲۲، فرانسه و دیگر متحدان اروپایی نیروهای خود را از مالی، همسایه نیجر خارج کردند. محمد بازوم به سرعت آنها را به نیجر دعوت کرد که این مساله با نارضایتی شدید رهبران نظامی این کشور همراه شد.

و نهایتاً شکست سازمان‌های منطقه‌ای مانند اکوواس و اتحادیه آفریقا در اتخاذ موضعی قاطع در برابر کودتاهای نظامی در گینه، بورکینافاسو و مالی، ارتش نیجر را جسور کرد. در چهار سال گذشته، هفت کودتا در منطقه رخ داده است که سه مورد موفق بوده است. رهبران اکوواس و اتحادیه آفریقا تهدید کرده‌اند که این سه کشور را تحریم می‌کنند، اما عملا اقدامات آنها برای بازدارندگی رهبران نظامی در دیگر کشورهای آفریقا کافی نبوده است.

پیامدهای کودتا

کودتای اخیر عواقب شدیدی برای نیجر،کل منطقه ساحل آفریقا و غرب دارد. نیجر متحد قوی کشورهای غربی به ویژه فرانسه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا در مبارزه با شورشیان و مهار مهاجرت غیرقانونی به اروپا است. احتمالا دولت شیانی برای تحت فشار قرار دادن غرب این مسائل را به عنوان اهرم فشار در مذاکرات مورد استفاده قرار خواهد داد و همین امر ممکن است بر روند مبارزه با گروه های شورشی و تروریستی در این منطقه تاثیر منفی داشته و منجر به افزایش فعالیت این گروه ها در منطقه شود که این مساله نه تنها منافع کشورهائی مانند فرانسه که در بخش های مختلف کشورهای نیجر سرمایه گذاری کرده اند را به خطر می اندازد بلکه با ایجاد ناامنی باعث افزایش موج مهاجرت از این کشور به سمت اروپا خواهد شد که این مساله برای کشورهای اروپائی مشکلات خاص خود را به همراه خواهد داشت.

علاوه بر این رهبران جدید در نیجر ممکن است برای مبارزه با گروه های شورشی از گروه واگنر کمک بگیرند و این باعث افزایش نفوذ روسیه در نیجر شده و این مساله به شدت غرب و بخصوص آمریکا را آشفته خواهد کرد.

در نهایت، موفقیت کودتای نظامی در نیجر یک مانع بزرگ برای دموکراسی در منطقه و آفریقا به عنوان یک کل خواهد بود چرا که هر کودتای موفقی نیروهای نظامی سایر کشورها را به تکرار این عمل در کشور خودشان تشویق می کند و این مساله باعث تزلزل پایه های قدرت دولت های قانونی در آفریقا خواهد شد.

۳۱۱۳۱۱