کلید حل بحران لبنان در دست کیست؟

مهسا مژدهی: کرونا و یک انفجار وسیع در بندر بیروت، لبنان را تبدیل به کانون بحران‌ها کرد. حتی پیش از آنکه در سال گذشته میلادی حادثه تلخی که باعث نابودی بخش هایی از پایتخت این کشور شد رخ دهد، لبنان با فقر گسترده و مشکلات اقتصادی زیادی رو به رو بود. این مشکلات در پاییز و زمستان سال قبل در سراسر کشور و به ویژه بیروت تبدیل به تظاهرات و اعتراضاتی گسترده شد. اما بدون نتیجه ماند.

با شروع کرونا وضعیت اقتصادی در این کشور افول چشم گیری داشت. لبنان بیشترین درآمد را از گردشگری خود داشت که پس از همه گیری این درآمد را از دست داد و بعد از انفجار بندر بیروت اوضاع حتی وخیم تر شد.
 

لبنان دولت ندارد

بعد از انفجار بیروت دولت حسن دیاب، تکنوکراتی نسبتا خوش نام لبنانی، دست از کار کشید و تا امروز هنوز کسی نتوانسته جای او را در سمت نخست وزیری بگیرد. دولت او متهم به کم کاری و بی توجهی شده بود و ادامه کار برای دیاب غیر ممکن بود. از همان ابتدای کار و بعد از ناکامی دولت دیاب، بار دیگر نام سعدحریری برای به دست گرفتن دولت مطرح شد. او کسی بود که پاریس هم ترجیح می داد تا نخست وزیری را به دست بگیرد. امانوئل مکرون بلافاصله بعد از انفجار راهی بیروت شده بود تا به خیال خودش بحران را به شیوه غربی حل و فصل کند. اما این شیوه برای بحران های بیشماری که لبنان را به خود مشغول کرده، کاربرد نداشته است.

در حالی که سعد حریری ماه هاست مکلف به تشکیل دولت لبنان شده، اما او هنوز نتوانسته کاری از پیش ببرد. پروسه تشکیل دولت در بیروت البته همیشه با درگیری های بسیار همراه بوده است. چرا که گروه های سیاسی اغلب نمی توانند بر سر افراد و شخصیت ها با یکدیگر کنار بیایند. اما از آنجا که حریری قبلا توانسته بود سدها را پشت سر گذاشته و نخست وزیر لبنان باشد به نظر می رسید که او بار دیگر بتواند کاری از پیش ببرد. اما این فرض تا کنون ناکام مانده است.

از سوی دیگر رسانه ها از اختلاف میان میشل عون و سعد حریری خبر می دهند. به تازگی فیلمی از رییس جمهور این کشور منتشر شده که در آن حریری را در گفتگو با حسن دیاب به دروغ گویی متهم می کند. این اتفاق می تواند تیر خلاص به سازش میان این دو شخصیت سیاسی لبنان باشد و مسیر را برای تشکیل دولت سخت تر کند.

به گزارش شبکه خبری المنار، در دیدار روز چهارشنبه حریری با مکرون که در کاخ الیزه در پاریس پایتخت فرانسه انجام شد، تلاش های فرانسه و رییس جمهوری این کشور را برای تدارک کمک بین المللی به لبنان پس از تشکیل یک دولت قادر به انجام اصلاحات با هدف جلوگیری از فروپاشی اقتصادی و بازسازی بندر بیروت مورد بررسی قرار گرفت. از سوی دیگر روزنامه الاخبار از قول منابع آگاه گزارش داده که فرانسه اصرار دارد اقدامات ابتکاری خود را بعد از تشکیل دولت لبنان جهت حل بحران‌های این کشور تکمیل کند. 

هنوز مشخص نیست که طرح تازه مکرون شامل چه جزییاتی می شود و آیا لبنانی ها می توانند برای آینده کشورشان بر روی پاریس حساب کنند یا نه. اما از آنجایی که میزان اعتماد عمومی به سیاست ورزی سعدحریری چندان زیاد نیست، به نظر نمی رسد که در لبنان کسی از فرانسوی ها انتظار معجزه ای داشته باشد. 

مکرون در سفر خود به لبنان بعد از انفجار، هرگونه کمک و مساعدت مالی به اقتصاد این کشور را مشروط به روی کار آمدن دولتی دموکراتیک دانسته و بر اصلاحات اساسی در ساختار سیاسی و اقتصادی این کشور تاکید کرده بود. این در حالیست که اوضاع در بیروت با رسیدن به یک دولت فراگیر و کارامد فاصله بسیاری دارد و ناظران می گویند نمی شود از سیاست مدارانی که امتحانشان را پیش از این بارها پس داده اند، توقع داشت تا این بار بر اساس منافع ملی و نه منافع حزبی و..  تصمیم گیری کنند. با وجود اینکه اغلب طرف ها بعد از کناره گیری حسن دیاب، به نخست وزیری حریری تن دادند در خلاء سیاسی موجود در لبنان، با این تصمیم همکاری کرده و از سوی دیگر از اینکه مکرون پشت سر سعد ایستاده، دل خوشی ندارند.

از سوی دیگر این تنها پاریس نیست که مایل است هرچه سریعتر دولتی در بیروت بر سر کار بیاید. وزیر خارجه این کشور روز بیست و یکم بهمن ماه گفته بود: اگر دولت در لبنان تشکیل شود، دوحه آماده کمک اقتصادی به این کشور است. شیخ محمدبن عبدالرحمن آل ثانی در دیدار با میشل عون رییس جمهور لبنان گفت: ما آماده کمک اقتصادی به لبنان هستیم اما به شرطی که سیاستمداران این کشور برای تشکیل دولت توافق کنند. وی افزود: در سیاست ما کمک مالی تنها از طریق پروژه‌ها تعریف می‌شود؛ اما برای اجرای چنین سیاستی ما نیازمند یک شرکت یا دولت مستقل هستیم.

کشتی لبنان در حال غرق شدن است

اما لبنان تنها از مشکلات سیاسی رنج نمی برد. لودریان وزیرخارجه فرانسه این کشور را به کشتی تایتانیک در هنگام غرق شدن تشبیه کرده است و بسیاری از ناظران با او موافقند. لبنان تا پیش از انفجار بیروت با مشکلات عدیده اقتصادی رو به رو بود. در سال های اخیر برخی کمک های مالی از سوی کشورهای عربی به لبنان قطع شد و بعد بیماری کرونا و قطع درآمد گردشگری، باعث شد تا بیش از نیمی از جمعیت این کشور به زیر خط فقر سقوط کند. خبرنگار نیویورک تایمز در بیروت، در مورد گرانی و بحران اقتصادی در لبنان نوشته بود که بیروتی ها با درامدهایشان دیگر حتی قادر به تامین پول برق برای نیمی از روزهای ماه هم نیستند. 

همزمان کسب و کارهای بسیاری در این کشور بسته شده است و فشار اقتصادی برای مردم کمر شکن است. لبنان بارها برای جبران ضررهای اقتصادی جنگ داخلی این کشور زیر بار قرض های جهانی رفته اما هیچ وقت نتوانسته بحران اقتصادی را آنطور که باید کنترل کند. حالا در شرایطی که این کشور سخت ترین روزهای خود را بعد از سال های جنگ می گذراند، کشورها کمک های مالی را منوط به اصلاحات سیاسی می دانند. در پنج ماه گذشته میزان تورم نقطه به نقطه در این کشور به صددرصد رسیده است.

ماه گذشته در شهرهای بیروت،‌صیدا و طرابلس که این دو شهر اخر از فقیرترین مناطق لبنان هستند، اعتراضات شدیدی در گرفت. در طرابلس یک جوان نانوا کشته شد. با این حال دولت از تصمیمش برای ادامه قرنطینه کرونایی دست برنداشت.

این وضعیت اقتصادی و سیاسی در لبنان سوالات بسیاری را در مورد آینده این کشور ایجاد کرده است. برخی معتقدند امنیت لبنان در حال کاهش است و سقوط اقتصادی می تواند یک فاجعه انسانی و اجتماعی را در این کشور ایجاد کند. بعد از اینکه دولت بر روی معترضان در طرابلس آتش گشود حتی برخی گفتند که بعید نیست یک بار دیگر آتش اختلافات فرقه ای و خشونت در لبنان بالا بگیرد و این کشور را از شرایط فعلی به فاجعه ای بدتر بکشاند. هنوز مشخص نیست کشورهای غربی چه نقشه ای برای آینده لبنان دارند و مکرون که در تابستان و پاییز با استقبال مردم در بیروت رو به رو شد واقعا می تواند اوضاع را بهبود ببخشد یا نه. اما ناظران معتقدند تا زمانی که سیاسیون اختلافات و فرقه گرایی خود را کنار نگذارند، بحران ها در لبنان پایان نخواهد یافت.

312 310