کشف کتیبه‌ای درباره نجوم و گاهشماری در مرودشت

«نقش رستم» در مرودشت استان فارس دربردارنده یکی از زیباترین و متنوع‌ترین آثار تاریخی ایران است که هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی از آن دیدن می‌کنند. در این مکان از دیرباز نقش برجسته‌های دوره عیلامی، هخامنشی و ساسانی، آرامگاه‌های هخامنشی، ساختمان موسوم به کعبه زرتشت و همچنین سنگ‌نوشته‌های متعددی از دوره‌های تاریخی به‌جای‌مانده که هر تماشاگری را سرشار از ذوق و شادی می‌کند. اخیرا سنگ‌نوشته‌های متعددی بر فراز کوهستان «نقش رستم» به‌دست پژوهشگران بومی کشف شده که به‌تدریج در همایش‌ها و مقالات علمی در حال انتشار است.

ابوالحسن اتابکی، پژوهشگر آزاد درباره کشف این کتیبه‌ها گفت:

یکی از این کتیبه‌ها سنگ‌نوشته‌ای درباره نجوم و گاهشماری است که در دو سطر کوتاه به خط «پهلوی کتابی» روی سنگ‌های هموار کوهستان به نگارش درآمده. رسم‌الخط و نحوه نگارش آن نشان می‌دهد که این سنگ‌نوشته در اواخر دوره ساسانی به‌وسیله کاتبان محلی از اهالی شهر استخر یا ساکنان قلعه «نقش رستم» بر فراز کوهستان نگاشته شده است.

اتابکی بر این باور است واژه «فراراست»، که در این سنگ‌نوشته درج ‌شده، در متون اوستایی و پهلوی، تنها برای پیمایش زاویه‌ای آسمان به کار رفته است. وی به استناد از  کتاب «آثارالباقیه و قرون خالیه» ابوریحان بیرونی آشکار می‌کند که واژه «فراراست» یا معادل آن «ذراع» برای اندازه‌گیری میان ستارگان، صورت‌های فلکی و فاصله میان دو نقطه که بروی دو نصف‌النهار قرار گرفته‌اند، نیز استفاده می‌شده است. ترجمه این سنگ‌نوشته که به‌تازگی در مجله «پژوهشنامه تمدن ایرانی» دانشگاه کرمان به چاپ رسیده، چنین است:

بیست و دو فراراست (ذراع) شمردن، سوی کنش نافرمانی.

او ادامه داد:

اهمیت علم نجوم در ایران باستان چنان بوده که کتاب‌های متعددی از دوره ساسانی درباره گاهشماری و نجوم تالیف شده است و پس از آن در دوره اسلامی نیز منجمان بزرگی مانند «عبدالرحمان صوفی رازی» با نوشتن کتب و رساله‌های فراگیر درباره نجوم، خدمات گسترده‌ای به جامعه جهانی عرضه کردند. حافظ شیرازی با سرودن چکامه‌ای درباره علم نجوم چنان مات و مبهوت عالم هستی است که از عدم توانایی و درک کیهان و پیچیدگی آن، زبان به شکوه می‌گشاید: «چیست این سقف بلند ساده‌ی بسیار نقش | زین معما هیچ دانا در جهان آگاه نیست».